Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลผู้สูงอายุ ระบบประสาท(Parkinsonism) - Coggle Diagram
การพยาบาลผู้สูงอายุ ระบบประสาท(Parkinsonism)
มีลักษณะอาการที่สำคัญ 4 อย่าง คือ
อาการเกร็ง
การเคลื่อนไหวผิดปกติ
อาการสั่น
และการเสียการทรงตัว
อุบัติการณ์
ในผู้ป่วยสูงอายุผิวขาวมากกว่าผิวเหลืองและผิวดำ
ที่มีอายุมากกว่า 55 ปีเพศชายจะพบมากกว่าเพศหญิงในอัตราส่วน3 : 2
สาเหตุ
หลอดเลือดในสมองอุดตัน ทำให้เซลล์สมองที่สร้างโดปามีนมีจำนวนน้อยหรือหมดไปสมองขาดออกซิเจน
สารพิษทำลายสมอง ได้แก่ พิษจากสารคาร์บอนมอนอกไซด์
ยาลดความดันโลหิตสูง ในอดีตมียาลดความดันโลหิตที่ออกฤทธิ์ที่ระบบประสาทส่วนกลางจึงทำให้สมองลดการสร้างสารโดปามีน
ศีรษะถูกกระทบกระเทือนจากอุบัติเหตุ หรือโรคเมาหมัดในนักมวย
ยากล่อมประสาทหลัก หรือยานอนหลับที่ออกฤทธิ์กดหรือต้านการสร้างสารโดปามีน พบมากในผู้ป่วยจิตเวช
โรคทางพันธุกรรม เช่น Wilson’s disease ซึ่งเกิดจากที่มีอาการของโรคตับพิการร่วมกับโรคสมอง
ความชราภาพของสมอง มีผลทำให้เซลล์สมองที่สร้างสารโดปามีนมีจำนวนลดลง โดยมากพบในผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป
ยากลุ่มต้านแคลเซียมที่ใช้ในโรคหัวใจ โรคสมอง ยาแก้เวียนศีรษะ และยาแก้อาเจียนบางชนิด เป็นต้น
อาการและอาการแสดง
อาการเกร็ง ( rigidity ) จะเกิดขึ้นขณะเคลื่อนไหว อาการจะเป็นกับต้นแขนหรือต้นขาและคอก่อนที่มือและเท้า เวลาเดินแขนไม่แกว่งเหมือนปกติ
อาการเคลื่อนไหวลำบากหรือเคลื่อนไหวช้า ( akinesia หรือ bradykinesia ) ผู้ป่วยจะขยับแขนขาหรือทำกิจกรรมต่างๆได้ช้าลง
อาการสั่น ( tremor ) อาการนี้มักเป็นอาการนำที่ทำให้ผู้ป่วยมาพบแพทย์ถึงร้อยละ75 มักเกิดขณะที่ผู้ป่วยอยู่นิ่ง (resting tremor) พบที่บริเวณปลายมือมากกว่าปลายเท้า
อาการเสียการทรงตัว ( postural instabillity ) เกิดขึ้นในระยะท้ายของโรคทำให้การเดินหรือเคลื่อนไหวเป็นไปได้ยากยิ่งขึ้น อาจต้องใช้รถเข็นแทน
ระยะการดำเนินโรค แบ่งเป็น 5 ระยะดังนี้ คือ
ระยะที่ 3 มีอาการทรงตัวผิดปกติ ขาดความมั่นใจในการเดิน เวลาหมุนตัวจะหกล้ม เวลาลุกขึ้นยืนจะยากลำบาก เมื่อลุกได้แล้วเวลาเดินศีรษะจะไปข้างหน้า
ระยะที่ 4 มีความพิการของร่างกายมากขึ้น ไม่สามารถจะอยู่คนเดียวได้ ต้องมีผู้ช่วยเหลือทำกิจวัตรประจำวัน
ระยะที่ 2 เป็นในร่างกายทั้งสองซีก ยืนหลังโค้งงอ เดินตัวโก่ง ลำตัวจะโค้งไปด้านหน้า กระดูกสันหลัง สะโพก เข่า ข้อเท้างอ นิ้วมือจะหุบเข้าหาตัวในขณะพัก ข้อมือจะงอ การเคลื่อนไหวจะค่อยๆช้าลง เหนื่อย อ่อนแรง
ระยะที่ 5 เป็นระยะสุดท้ายของโรค จะเคลื่อนไหวแทบไม่ได้เลย เนื่องจากกล้ามเนื้อแข็งเกร็งมากขึ้น อาการสั่นลดน้อยลง ไม่สามารถยืนหรือเดินได้ ผู้ป่วยจะนอนหงายไม่เคลื่อนไหวใดๆ
ระยะที่ 1 อาการเป็นน้อยมักเป็นที่ร่างกายซีกเดียว อ่อนแรงเล็กน้อย มีความสามารถในการดูแลตนเองได้
ภาวะแทรกซ้อน
Dementia ภาวะสมองเสื่อมมักจะเกิดขึ้นในระยะท้ายของโรค โดยมีอาการเห็นภาพหลอนร่วมกับอาการทางจิตประสาทอื่นๆ
Pain กล้ามเนื้อเกร็ง ปวดขา ปวดหลัง โดยเฉพาะเวลานอน จนทำให้นอนไม่หลับอาจต้องรับประทานยาแก้ปวด
Depression ภาวะซึมเศร้า
Constipation อาการท้องผูกเนื่องจากมีการเคลื่อนไหวน้อย เคลื่อนไหวลำบาก ประกอบกับไม่ค่อยดื่มน้ำ ไม่รับประทานผักหรือผลไม้ และยารักษาโรคพาร์กินสันมักมีผลข้างเคียงที่ทำให้ท้องผูก
ด้านการเคลื่อนไหว ( motor complicattions ) ระบบประสาทอัตโนมัติ การทรงตัว และพฤติกรรมทั้งที่เกิดจากโรคเองและการรักษา
การพยากรณ์โรค
ปัจจุบันยังไม่มีวิธีการบำบัดรักษาที่จะทำให้ผู้ป่วยหายขาดได้
สามารถช่วยทำให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น จนสามารถกลับไปดำรงชีวิตใกล้เคียงกับคนปกติได้
การรักษา แบ่งออกเป็น 3 วิธี คือ
การทำผ่าตัดรักษาอาการสั่นและอาการเกร็ง
การทำกายภาพบำบัดและการฟื้นฟูสมรรถภาพ
การรักษาทางยา
การพยาบาล
ผู้ป่วยและญาติควรรู้จักชื่อของยาที่ใช้ในการรักษา เช่น ยา levodopa
4 . ป้องกันการเกิดอุบัติเหตุ เช่น การหกล้ม โดยร่วมประเมินสภาพแวดล้อมที่บ้านผู้ป่วยด้วยและการทำกิจวัตรประจำวัน
ในภาวะ Parkinsonian crisis ผลจากความกระทบกระเทือนทางอารมณ์ หรือจากการหยุดยาทันทีทันใด
แนะนำให้ผู้ป่วยรักษาน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ ชั่งน้ำหนักอาทิตย์ละครั้ง ซึ่งอาจพบน้ำหนักลดลงได้จากการรับประทานน้อยลง คลื่นไส้ อาเจียน หรือกลืนลำบาก
อธิบายผู้ป่วยและญาติให้เข้าใจถึงพยาธิสภาพและอาการของโรค ให้เห็นความสำคัญของการทำกายภาพบำบัด
ผู้ป่วยที่กลืนลำบาก ควรให้อาหารอ่อนที่ย่อยง่ายแต่มีคุณค่าทางโภชนาการครบถ้วน ยกเว้นอาหารจำพวก นม ไข่ ปลา หรืออาหารที่มีโปรตีนมากเกินไป
ไม่เร่งรีบจะได้ไม่สำลัก
แผนการพยาบาลเมื่อออกจากโรงพยาบาล
ติดตั้งราวในห้องอาบน้ำ ข้างโถส้วม เพื่อให้ผู้ป่วยประคองตัว
ห้องนอน จัดเตียงให้มีความสูงระดับเข่าเพื่อลุกได้สะดวก ติดราวไว้ข้างกำแพงเหนือเตียงเพื่อสำหรับประคองตัว
พื้นห้องน้ำ ควรใช้วัสดุที่ไม่ลื่นหรืออาจใช้พื้นยางรอง
ห้องนั่งเล่น ทางเดินต้องโล่งและระหว่างทางเดินต้องมีที่สำหรับยึดเหนี่ยว
เก้าอี้ ควรมีพนักพิงหลังและมีที่วางแขน อาจเสริมเบาะเพื่อให้ความสูงพอดี
ควรมาตรวจให้ตรงกับวันที่แพทย์นัด ถ้ามีอาการผิดปกติควรมาพบแพทย์ก่อนวันนัด
แนะนำให้ญาติดูแลให้ผู้ป่วยได้มีการรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอตามแผนการรักษาของแพทย์
แนะนำให้ญาติดูแลผู้ป่วยได้อย่างถูกต้อง เพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆตามมา เช่น แผลกดทับ มีไข้ ปอดบวม
ญาติจะต้องให้การดูแลช่วยเหลืออย่างใกล้ชิดในการทำกิจวัตรประจำวันต่างๆ
เลือกเสื้อผ้าที่ใส่ง่าย เช่น ชุดที่สวมคลุม ไม่ควรมีกระดุม ควรเป็นแบบยางยืด
ดูแลให้ผู้ป่วยรับประทานอาหารตรงตามเวลาและมีคุณค่าอาหารครบถ้วน ให้ผู้ป่วยดื่มน้ำให้เพียงพอแก่ความต้องการของร่างกาย
แนะนำญาติให้กำลังใจแก่ผู้ป่วยและดูแลด้านจิตใจอย่างสม่ำเสมอ