Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Drugs used in respiratory system - Coggle Diagram
Drugs used in respiratory system
ยาขับเสมหะ ยาละลายเสมหะ และ
ยาระงับอาการไอ (expectorants,
mucolytics & antitussive drugs
ยาละลายเสมหะ
(mucolytics)
Ambroxal
เหนี่ยวนำ เอนไซม์ภายในร่างกายให้ไปทําลายโครงสร้างของเสมหะ
พบอาการคลื่นไส ้อาเจียน ปวดหัว ใช้ติดต่อกันนานๆ
อาจพบอาการแน่นท้องเสีย จุกเสียด
Bromhexine
ทําลายโครงสรา้งของเสมหะ คลื่นไส้ ผู้ป่วยโรคผิวหนังที่เกิดอาการแพ้ยา ระวังการใช้ยากับผู้ที่มีประวัติเคยเป็นโรคกระเพราะ
Carbocysteine
ทําลายพันธะไดซัลไฟด์ของเสมหะ อาจพบความผิดปกติของ
ทางเดินอาหาร เช่น ปวดท้อง ท้องเสีย คลื่นไส้
ห้ามใช้ในผู้ป่วยโรคกระเพราะอาหาร
Acetylcysteine
ทําลายพันธะไดซัลไฟด์ของเสมหะ อาจทำให้กล้ามเนื้อหลอดลมหดเกรง ไม่สบายท้อง เยื่อบุช่องปากอักเสบ น้ำมูกไหล ปวดหัว มีไข้ หนาวสั่น ควรระวังการใช้ยากับผู้ป่วยหอบหืด
จะเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของหรือส่วนประกอบของเสมหะ
ให้เหนียวน้อยลง กำจัดได้ง่าย
ยาขับเสมหะ
(expectorants)
Ammonium chloride
ห้ามใช้ในผู้ป่วยโรคตับ อาจทำให้ร่างกายมีภาวะกรด ระคายเคืองทางเดินอาหาร คลื่นใส้ อาเจียน ปวดหัว ซึมเศร้าง่วงหลับ ชีพจรเต้นช้า ท้องผูก
Guaifenesin (glyceryl guaiacolate)
อาการไม่พึงประสงค์ : คลื่นไส ้อาเจียน มึนงง ปวดหัว ผื่น แพ้ท้องเสีย ไม่สบายท้อง
ยาระงับอาการไอที่ทําใหเ้กิดการเสพติด
(narcotic antitussives)
Codeine
หดศูนย์การไอที่สมองและ
กดศูนยก์ารหายใจสังเกตและฟังเสียงหายใจ
บรรเทาอาการปวดแบบปานกลาง ง่วงนอน มึนงง ท้องผูก หัวใจเต้นชา
ความดันโลหติต่ำ เมื่อใช้เวลานานเกิดการดื้อยา
คลื่นไส ้อาเจียน ระวังในผู้ป่วยโรคหอบหืด
และ ผู้ป่วยโรคทางเดินหายใจอุดกั้นเรื้อรงั
ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลาง กดศูนย์การไอในสมอง
ยาระงับอาการไอที่ไม่ทําให้เกิดการเสพติด
(non-narcotic antitussives)
Diphenhydramine
ยาต้านฮีสตามีน H1-receptor ระงับอาการไอ
ร่วมกับอาการคัดจมูกและจาม มาจากหวัดเเละการเเพ้
ปากแห้ง คอแห้ง มึนงง ง่วง ซึม ระวังอุบัติเหตุ
Dextromethorphan
ขนาดยาปกติไม่ทําให้เกิดการเสพติด
ไม่มีฤทธิ์เเก้ปวด หากได้รับยาขนาดสูงๆ จะมีอาการซึม มึนงง ง่วงนอน
กดการหายใจ คลื่นไส ้อาเจียน
ยารักษาโรคหืด (antiasthmatic drugs)
ยากลุ่มยับยั้ง leukotrienes
(leukotriene pathwayinhibitors)
ยับยั้งการทํางานของ eukotrienesเป็นสารหนึ่งที่
เกี่่ยวข้องกับกระบวนการอักเสบ
montelukast : ยับยั้งไม่ใหl้eukotrienes จับกับตัวรับ
(leukotriene receptor antagonist)
ยาขยายหลอดลม
(Bronchodilators)
Sympathomimetics agents
Terbutaline
กระตุ้น β2-receptors ทําให้กล้ามเนื้อเรียบของหลอดลม และกล้ามเนื้อมดลูกคลายตัว ชีพจรเต้นเร็ว หัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะ
Salmeterol
กระตุ้น β2-receptors
มีฤทธิ์ยาว ปวดศีรษะ ไอ มือสั่น เวียนศีรษะ
คอแห้ง ระคายคอ อาจพบใจสัน หัวใจเต้นเร็ว แสบยอดอก ท้องเสีย
Procaterol
กระตุ้น β2-receptors เพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ มือสั่น ปวดศรีษะ
กล้ามเนื้อเกร็ง
Salbutamol
กระตุ้น β2-receptors มือสั่น ปวดศีรษะ หัวใจเต้นเร็ว ตะคริวที่กล้ามเนื้อ อาจเกิดภาวะโปตัสเซียมในเลือดต่ำแบบรุนแรง
อาการไม่อยูนิ่งในเด็ก การระคายในปากและคอ
Fenoterol
กระตุ้น β2-receptors กระสับกระส่าย มึนงง เหนื่อยล้า หัวใจเต้นเร็ว แสบอก กล้ามเนื้อเป็นตะคริว
Bambuterol
กระตุ้น β2-receptors เพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ มือสั่น ปวดหัว กล้ามเนื้อเกร็ง ระวังในผู้ป่วยโรคหืดที่มีโรคหัวใจและหลอดเลือด ภาวะไทรอยด์ฮอรโ์มนในเลือดสูงโรคเบาหวาน
Adrenaline
(epinephrine) กระตุ้น α-receptors และ β-receptors รักษาภาวะหดเกร็งของหลอดลม การแพ้ชนิด anaphylaxis ผลข้างเคียงความดันโลหติสูง ชีพจรเต้นเร็ว หัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะใจสั่น ปวดหัว
อาการไม่พึงประสงค์
ใหญ่เกิดจากการกระตุ้นที่ไม่เฉพาะต่อ β2
receptors และกระตุ้นส่วนอื่นที'ไม่ใช่กล้ามเนื้ออเรยีบของหลอดลม
กระตุ้น β2 receptors
:
β1 receptor ที'หวัใจ → หัวใจเต้นเร็ว
β2 receptor ที่กล้ามเนื้อลาย → สั่น
β2 receptor ที'กล้ามเนื้อเรียบหลอดลม → หลอดลมขยาย
Methylxanthines
theophylline, aminophylline
ฤทธิ์ต่อหลอดลม ระบบประสาทส่วนกลาง หัวใจและหลอดเลือด ไต ทางเดินอาหาร ยับยั้งเอนไซม์ phosphodiesterase → เพิ่ม cAMP →หลอดลมขยายตัว หายใจเร็วผิดปกติ หน้าแดง ความดันโลหติต่ำ ปวดท้อง ปัสสาวะบ่อย
นอนไม่หลับ
Anticholinergic drugs
ipratropium ยับยั้ง acetylcholine
จับกับ muscarinic receptors
ที่หลอดลม ลดการเกร็งของหลอดลม ระคายเคืองคอ หลอดลมอักเสบ หัวใจเต้นผิดปกติไอ ปากแห้ง ท้องผูก คลื่นไส อาเจียน ปัสสาวะคั่ง เพิ่มความดันภายในลูกตา รูปแบบยาพ่นจมูก จมูกแห้ง เลือดกําเดาไหล
ลดอาการหดเกร็งของหลอดลม จากสาเหตุต่างๆ
โรคหืด (asthma) , ภูมิแพ้(allergy), หลอดลมอักเสบ(bronchitis) ,โรคหลอดลมอุดกั้นเรื้อรัง(chronic obstructive pulmonary disease - COPD)
ยาต้านการอักเสบ
ยากลุ่มป้องกันการแตกของ mast cells
(mast cellstabilizers)
cromolyn sodium; cromoglicic acid; disodium
cromoglycate
ป้องกันการแตกของ mast cells →ยับยั้งการหลั่ง histamines,
leukotriene และสารอื่น ที่มีฤทธ์ทําให้หลอดลมหดตัว
ผลข้างเคียง : ไอ จาม ระคายคอ เสียงแหบ หลอดลมหด
เกร็ง คลื่นไส้ อาเจียน เวียนศีรษะ
ยากลุ่มเสตียรอยด์
(glucocorticoids)
Beclometasone, Flunisolide, Triamcinolone
ลดการอักเสบผื่นคัน
ผิวหนังอักเสบเจ็บคอ เลือดออกในจมูก แสบจมูก ปากแห้ง เสียงแหบ
ติดเชื้อรา ควรสังเกตอาการติดเชื้อ
ยับยั้งกระบวนการอักเสบ
ในร่างกายลดความไว้ของหลอดลมต่อตัวกระตุ้นที่ทําให้เกิดอาการ
ผลข้างเคียง
: การติดเชื้อ ราในช่องปาก (คราบสีขาว) เสียงแหบ ระคายคอ ปากแห้ง
คอแห้ง → ป้องกันโดย หลังพ่นยาบ้วนปาก (rinsing) และการกลั้วคอ (gargling)
ร่วมกัน
ยาลดอาการคัดจมูก (nasal decongestants)
ลดน้ำมูก : (ถ้ามีน้ำมูกร่วมด้วย)
กลุ่มยาต้านฮีสตามีน
Histamine 1 receptors
เสตียรอยด์
Fluticasone
ยาใช้ภายนอกเฉพาะที่เลือดกําเดาไหล แผลเยือบุจมูก ปวดหัว ระวังการใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี
Beclomethasone
ยาใช้ภายนอกเฉพาะที่จมูก ลําคอแห้ง
ระคายเคืองง่าย จาม เลือดกําเดาไหล ปวดหัว แผลเยื่อบุจมูก
ลดการอักเสบภายในโพรงจมูก
มีทั้งรูปแบบยากินออกฤทธิ์ทั้วร่างกาย และยาใช้ภายนอกเฉพาะที่รูปแบบยาใช้เฉพาะที่สำคัญ คือ เยื่อบุจมูกแห้งเกิดการระคายเคืองง่าย
ลดอาการคัดจมูก
(nasal decongestants)
Sympathomimetic drugs
ออกฤทธิ์ทั่วร่างกาย ยากิน
ออกฤทธิ์ช้า
กว่ารูปแบบยาใช้เฉพาะที่ หัวใจเต้นเร็ว นอนไม่หลับ มึนงง
ปวดหัว กระสับกระส่าย ปลายมือ-เท้าเย็น ระวงัการใช้ในผู้ป่วยความดันโลหิตสูง ต้อหิน โรคหัวใจ ต่อมลูกหมากโต ต่อมธัยรอยด์เป็นพิษ มีความ ผิดปกติทางอารมณ์
ออกฤทธิ์เฉพาะที่ ยาพ่น/หยอดจมูก
ห้ามใช้ติดต่อกันนานเกิน 7 วัน
เน'ืองจากจะทําให้เกิด การคัดจมูกมากขึ้น (rebound congestion)
เนื้อเยื่อจมูกแห้งมากเกินไป
อาการไม่พึงประสงค์ : rebound congestion เจ็บ คัน แสบร้อน เยื่อบุภายในจมูกแห้งเกินไป
Phenyleprine:
นิยมใช้
Naphazoline
เกิดการคัดจมูกเพิ่มมากขึ้นง่ายกว่าชนิดอื่น ระวังการใช้ยานี้ในเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี
Pseudoephedrine:
ออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาทประเภทที่ 2 มีใช้เฉพาะในโรงพยาบาลเท่านั้น สามารถนําไปเป็นสารตั้งต้นในการผลิตยาบ้า
ยาแก้แพ้และยาต้านฮีสตามีน
(anti-allergic drugs &antihistamines)
กลุ่มที่ไม่มีฤทธิ์ทำให้ง่วงนอน
cetirizine, loratadine, fexofenadine,desloratadine,
levocetirizine
พัฒนาขึ้นมาจากยากลุ่มที่มีฤทธิ์ทำให้ง่วงนอน มีความจําเพาะต่อการจับกับ H1-receptors ภายนอกระบบประสาทส่วนกลางมากกว่าภายในระบบประสาทส่วนกลาง
ใช้ลดน้ำมูก แก้แพ้ลมพิษออกฤทธิ์ช้ากว่า กลุ่มที่มีฤทธิ์ทำให้ง่วงนอน ออกฤทธิ์ นานกว่า ไม่เกิดอาการปากแห้ง คอแห้ง มึนงง
กลุ่มที่ไม่มีฤทธิ์ทำให้ง่วงนอน
แก้คลื่นไส้อาเจียน เมารถ:
dimenhydrinate,
แก้ไอ:
diphenhydramine
แก้ผื่น คันลมพิษ:
hydroxyzine
เพิ่มความอยากอาหาร :
cyproheptadine
ลดนํ้ามูก :
chorpheniramine (CPM), brompheniramine ,
คลายเครียด ช่วยในการนอนหลับ:
hydroxyzine,diphenhydramine
ยาจับกับ H1-receptors ช่วยลดน้ำมูก แก้แพ้ ลมพิษ เมารถ คล'ื่นไส ้อาเจียน คลายเครียด (ช่วยให้นอนหลับ) เพิ่มความอยากอาหาร
อาการไม่พึงประสงค์ :
ง่วงนอน ปากแห้ง คอแห้ง มึนงง ในเด็กอาจทำให้ ตื่นตัว ควรระวังการใช้ร่วมกับยาที่มีฤทธิ์ทำให้ง่วงนอน กดระบบประสาทส่วนกลาง เเอลกอฮอลล์