Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลบุคคลที่มีปัญหาสุขภาพจิตและจิตเวช ที่มีปัญหาการใช้สารเสพติด,…
การพยาบาลบุคคลที่มีปัญหาสุขภาพจิตและจิตเวช
ที่มีปัญหาการใช้สารเสพติด
สารเสพติด (substance) หมายถึง ยา สารเคมี หรือวัตถุใดๆ เมื่อเสพเข้าสู่ร่างกาย ไม่ว่าจะโดยการรับประทาน สูบ ฉีด สูดดม ทำให้เกิดผลต่อร่างกาย จิตใจ และอารมณ์ โดยผู้เสพมีความต้องการที่จะได้รับสารน้ันตลอดเวลา มีอาการอยากยา หรือถอนยาเมื่อขาดสาร ก่อให้เกิดปัญหา ทางสุขภาพทางด้านร่างกายจิตใจและส่งผลเสียต่อสังคม
ประเภทของสารเสพติด
ประเภทของสารเสพติดตามการออกฤทธิ์
สารกระตุ้นประสาท
ออกฤทธ์ิกระตุ้นส่วนของพฤติกรรมและการเคลื่อนไหว ได้แก่
แอมเฟตามีน ยาเลิฟ ยาอี ยาไอซ์ โคเคน บุหรี่ กาแฟ กระท่อม เป็นต้น
สารหลอนประสาท
ออกฤทธ์ิทำให้การรับรู้บิดเบือนจากความเป็นจริง เช่น ยาอี ยาเลิฟ ยาเค กัญชา สารระเหย เห็ดขี้ควาย LSD PCPเป็นต้น
สารออกฤทธ์ิผสมผสาน
อาจกด กระตุ้น หรือหลอนประสาทผสมรวมกัน ได้แก่ กัญชา
สารกดประสาท
ออกฤทธ์ิกดการทำงานของสมอง ได้แก่ แอลกอฮอล์ ฝิ่น มอร์ฟีน
เฮโรอีน สารกลุ่ม benzodiazpine และสารกลุ่ม barbiturate เป็นต้น
ประเภทของสารเสพติดตามที่มาของสาร
ประเภทท่ีได้จาก
ธรรมชาติ
เช่น ฝิ่น มอร์ฟีน กระท่อม กัญชา เป็นต้น
ประเภทที่ได้จาก
การสังเคราะห์
เช่น เฮโรอีน แอมเฟตามีน สารระเหย เป็นต้น
ประเภทของสารเสพติดตาม
การบังคับใช้กฎหมาย
ประเภทถูกกฎหมาย
เช่น กาแฟ บุหรี่ สุรา ไวน์ เบียร์ เป็นต้น
ประเภทผิดกฎหมาย
เช่น มอร์ฟีน ฝิ่น เฮโรอีน กัญชา ยาอี ยาเลิฟ ยาเค แอมเฟตามีน เป็นต้น
ประเภทของสารเสพติดตาม
พรบ.ยาเสพติดให้โทษ พ.ศ.2522
ประเภท 1
ให้โทษชนิดร้ายแรง
เช่น เฮโรอีน แอมเฟตามีน เมทแอมเฟตามีน
ประเภท 2
ให้โทษประเภททั่วไป
เช่น มอร์ฟีน โคคาอีน โคเดอีน ฝิ่นยา
ประเภท 3ให้โทษที่มีลักษณะเป็นตำรับยา และมียาเสพติดให้โทษประเภท 2 เป็นส่วนผสม
ประเภท 4 สารเคมีที่ใช้ในการผลิตสารเสพติดให้โทษประเภท 1หรือประเภท 2
ประเภท 5 ยาเสพติดให้โทษที่ไม่ได้อยู่ในประเภท 1-4
ปัจจัยที่สัมพันธ์กับการใช้สารเสพติด
ปัจจัยด้านชีวภาพ
พันธุกรรม
สารสื่อประสาท Brain reward circuit
( mesolimbic dopamine system )
ระบบประสาทส่วนกลางมีส่วนที่ทําหน้าที่รับรู้เก่ียวกับอารมณ์และความรู้สึกเป็นสุข
นิโคตินหลังผ่านเข้าสู่สมองแล้วจะเข้าจับกับตัวรับ คือ Nicotinic receptor ใน Brain reward circuit เป็นผลให้มีการหลั่งสารสื่อประสาท ซึ่งทําให้ผู้เสพเกิดความพึงพอใจ
ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม
พฤติกรรมการเลียนแบบ เกี่ยวข้องกับค่านิยมของสังคมและวัฒนธรรม
ความยากง่ายในการเข้าถึงสารเสพติด
ปัจจัยด้าน learning
และ conditioning
ผลบวกจากการใช้ยา เป็นแรงเสริมให้พฤติกรรมการใช้ยาคงอยู่
การถูกกระตุ้นด้วยปัจจัยท่ีเป็นเงื่อนไขของการเสพ เกิดอาการอยากยา และกลับไปเสพยาได้
เกณฑ์การวินิจฉัยตาม DSM-5
Substance Use Disorders
รูปแบบการใช้สารท่ีมีปัญหา แสดงออกอย่างน้อย 2 ข้อ เกิดขึ้นในช่วงระยะเวลา 12 เดือน
ใช้สารน้ันจำนวนมากหรือเป็นระยะเวลานาน
ต้องการอย่างต่อเนื่องหรือพยายามลด/ควบคุมการใช้สารน้ันไม่เคยสำเร็จ
ใช้เวลาไปกับกิจกรรมต่างๆ เพื่อเสพสาร
มีความอยากหรือมีแรงกระตุ้นที่จะใช้สารน้ัน
ใช้สารน้ันซ้ำแล้วซ้ำอีก ส่งผลให้บทบาทภาระหน้าท่ีสำคัญล้มเหลว
ใช้สารน้ันอย่างต่อเนื่อง แม้ว่าจะมีปัญหาในด้านสังคม
กิจกรรมสำคัญทางสังคม หน้าท่ีการงาน หรือการพักผ่อน ถูกล้มเลิก หรือลดลง เนื่องจากการใช้สาร
ใช้สารน้ันซ้ำแล้วซ้ำอีก ในสถานการณ์ที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพร่างกาย
ใช้สารน้ันเรื่อยๆ แม้ทราบว่ามีปัญหาทางกายหรือจิตใจ
มีการดื้อยา
มีความต้องการใช้สารน้ันเพิ่มขึ้นอย่างมาก
ผลของสารน้ันจะลดลงไปอย่างมาก
อาการขาดยา
เกิดลักษณะของกลุ่มอาการขาดยา
มีการใช้สารน้ันเพื่อหลีกเลี่ยงหรือบรรเทาอาการขาดยา
Substance Induced Disorders
ภาวะเป็นพิษ
มีอาการและอาการแสดงอย่างเฉพาะเจาะจง
มีพฤติกรรมหรือจิตใจเปลี่ยนแปลงผิดปกติ
อาการไม่ได้เกิดจากภาวะเจ็บป่วยทางกายอื่นและไม่สามารถอธิบายด้วยความผิดปกติทางจิตอื่นได้
ภาวะถอนสารเสพติด
มีการเปลยี่นแปลงพฤติกรรมร่วมกับสภาพร่างกายและความคิดอย่างเฉพาะเจาะจง จากการหยุดหรือลดใช้สารน้ัน
อาการและอาการแสดงอย่างเฉพาะเจาะจง หรือมีความบกพร่องทางสังคมการงาน
อาการไม่ได้เกิดจากภาวะเจ็บป่วยทางกายอื่นและไม่สามารถอธิบายด้วยความผิดปกติทางจิตอื่นได้
ความผิดปกติทางจิตใจที่
เกิดจากสารเสพติด
โรคจิต ได้แก่ อาการหลงผิด ประสาทหลอน
อารมณ์สองขั้ว
โรคซึมเศร้า
ความวิตกกังวล
การย้ำคิดย้ำทำ
ความผิดปกติของการนอนหลับ
ปัญหาการตอบสนองทางเพศผิดปกติ
อาการเพ้อ
ความผิดปกติของการรู้คิด
Alcohol
สารที่มีส่วนผสมของ ethyl-alcohol เช่น สุรา เบียร์ เหล้าสาโท กระแช่ ไวน์ เป็นต้น ออกฤทธ์ิจับกับ GABA receptor ซึ่งจะกดประสาท
ปัจจัยที่มีผลต่อการเกิด Alcohol intoxication
น้ำหนักตัว
ความทนต่อแอลกอฮอล์
ความเข้มข้นของแอลกอฮอล์
ระยะเวลาในการดื่มแอลกอฮอล์
อัตราการเพิ่มขึ้นของระดับแอลกอฮอล์
การพยาบาลผู้ที่มี
ภาวะ Alcohol intoxication
ประเมินสัญญาชีพและอาการและอาการแสดง
จัดให้อยู่ในส่ิงแวดล้อมท่ีสงบ ลดการกระตุ้น เฝ้าระวัง อุบัติเหตุ การทำร้ายตนเองและผู้อื่น กรณีผู้ป่วยวุ่นวาย แพทย์อาจพิจารณาให้ยา diazepam 5-10 mg
ประเมินปัญหาการดื่มสุราหรือภาวะติดสุรา โดยเครื่องมือ AUDIT, ASSIST, CAGE
Canabinoids
THC มีผลทำให้เกิดอาการทางจิต เพิ่มความวิตกกังวล
CBD ใช้ประโยชน์ในทางการแพทย์
ลดอาการทางจิตประสาท
ป้องกันการสูญเสียของความจำระยะสั้น
ลดอาการวิตกกังวล
ป้องกันอาการชัก
ลดความปวด
Tobcacco
ซึ่งมีสาร nicotine ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทเมื่อเสพในขนาดต่ำๆจะกระตุ้นระบบประสาทให้รู้สึกมีความสุข แต่ถ้าเสพในขนาดสูงจะมีผลต่อระบบประสาทที่ไปควบคุมระบบฮอร์โมนที่เกี่ยวกับการหลั่งสาร โดย nicotine จะไปเพิ่มสาร Dopamine ในสมอง เมื่อเสพไปก็จะแสดงอาการ คือ หัวใจเต้นเร็ว ความดันโลหิตสูง เกิดการทนต่อยาทำให้เสพในปริมาณเพิ่มขึ้น และเมื่อหยุดยาจะเกิดการถอนยา
Amphetamine
จัดเป็นสารกระตุ้นประสาท โดยออกฤทธิ์กระตุ้นสมองส่วนอยาก ซึ่งประกอบด้วยศูนย์พึงพอใจ ศูนย์ควบคุมอารมณ์ & พฤติกรรม ทำให้ผู้เสพมีความสุข สนุกสนาน มีกำลังวังชา นอนไม่หลับ หัวใจเต้นเร็ว ความดันโลหิตสูง ถ้าเสพมากจะมีพฤติกรรมก้าวร้าว หงุดหงิดง่าย มีอาการทางจิต ประสาทหลอน และอาจมีอารมณ์ซึมเศร้าฆ่าตัวตายได้
กรอบแนวคิดในการให้
การพยาบาลผู้ติดสารเสพติด
1.การสร้างแรงจูงใจเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรม พยาบาลต้องสร้างสัมพันธภาพ เพื่อให้ผู้ป่วยเกิดความไว้วางใจและให้ผู้เสพยาได้สำรวจผลดี ผลเสียของพฤติกรรมของเขา
ผู้รับบริการสามารถหยุดใช้สารเสพติด พยาบาลส่งเสริมให้ผู้ป่วยได้ลงมือทําตามวิธีการท่ีตนเองเลือก โดยพยาบาลเป็นผู้สนับสนุน มีบทบาทเป็นผู้ให้คําปรึกษา ให้ผู้ป่วยมีทักษะต่างๆในการหยุดใช้สารเสพติด
3.การป้องกันการกลับไปติดซ้ำ พยาบาลจะมี บทบาทเป็นผู้ให้คําปรึกษาผู้ชํานาญในการให้ทักษะการป้องกันการกลับไปเสพยาซ้ำ
ครอบครัวมีส่วนร่วมในการดูแลช่วยเหลือผู้ป่วย พยาบาลส่งเสริมให้เกิดความร่วมมือกันภายในครอบครัว และเปิดโอกาส
ให้ผู้ป่วยและญาติได้แสดงความคิดเห็น และหาทางร่วมกันในการแก้ไขปัญหา
ขั้นตอนของการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม
Stage of Change
ขั้นเมินเฉยปัญหา (Pre-contemplation)
ขั้นลังเลใจ (Contemplation)
3.ขั้นตัดสินใจหรือเตรียมการ
(Determination or preparation)
ขั้นลงมือแก้ไข (Action)
ขั้นกระทำต่อเนื่อง (Maintenance)
ขั้นกลับไปติดซ้ำ (Relapse)
การบำบัดด้วยการแก้ปัญหา
แบบที่ 1 เป็นการแก้ปัญหาแบบมีเหตุผล พยายามเข้าใจปัญหา และหาทางออกหลายๆทางตามแผนที่วางไว้
แบบที่ 2 เป็นการแก้ปัญหาโดยการหลีกหนี ไม่พยายามเผชิญปัญหา
แบบที่ 3 เป็นการแก้ปัญหาแบบหุนหันพลันแล่นและขาดความระมัดระวัง แก้ปัญหาอย่างเร่งรีบ ตัดสินใจเร็ว โดยไม่รอคิดทบทวนหลายๆทางก่อน
นางสาวสุภัสสร คงเส้ง เลขที่ 90