1.เซลล์ประสาท (Neuron) พบได้เป็นเซลล์เดียวในส่วน gray matter หรือพบอยู่รวมกันเป็นกลุ่มเช่นเป็น nuclei ในสมองและไขสันหลังหรือเป็น ganglia ในอวัยวะภายในและตลอดความยาวของ aorta เป็นต้นเซลล์ประสาทแบ่งเป็นส่วนของ cell body ซึ่งเรียกว่า (perikaryon) และส่วนของใยประสาท (processes) axons และ dendrites สำหรับทำหน้าที่ส่งและรับกระแสประสาทภายใน perikaryon มี ribosome-laden endoplasmic reticulum ติดสีม่วงน้ำเงินเข้มจากการย้อมโดย H + E เรียกว่า Nissl substance นอกจากนี้ยังพบ microtubule, neurofilament, Golgi apparatus จำนวนมาก, และ synaptic specialization เซลล์ประสาทที่ substantia nigra และ locus ceruleus ยังมี neuromelanin ในไซโตพลาสมทำให้เห็นเป็นสีน้ำตาลเซลล์ประสาทจะมีนิวเคลียสกลมรีอยู่กลางเซลล์ (eccentric nucleus) และมีนิวคลีโอลัสขนาดใหญ่เห็นได้ชัดสามารถจำแนกเซลล์ประสาทออกจากเซลล์ชนิดอื่นได้โดยการย้อมทางอิมมูโนฮิสโตเคมิสตรีเช่น neurofilament protein (NFP), NeuN, Synaptophysin เซลล์ Glia เป็นโครงร่างสำคัญของระบบประสาทหน้าที่ของ glia จะเกี่ยวข้องกับปฏิกิริยาการอักเสบการซ่อมแซมสมดุลของเหลวและการใช้และสังเคราะห์พลังงานแบ่งเป็น (1) macroglia ซึ่งเจริญมาจาก neuroectoderm ได้แก่ astrocytes, oligodendrocytes และ ependyma และ (2) microglia เจริญมาจากไขกระดูกซึ่งเป็น mesoderm ทำหน้าที่เป็น monocytes หรือ macrophages ในระบบประสาทส่วนกลางเมื่อมีการบาดเจ็บหรือการติดเชื้อเกิดขึ้น microglia จะเพิ่มจำนวนขึ้น (gliosis) และทำหน้าที่เก็บกิน neuron ที่ตายแล้ว (neuronophagia) ในการติดเชื้อซิฟิลิสจะมีรูปร่างเป็นแท่ง (rod cells) และเมื่อ rod cells เหล่านี้จะรวมตัวกันเป็นกลุ่ม (microglia nodule)
Astrocyte มีขนาดเล็กกว่า neuron ส่งใยประสาทยื่นออกไปโดยรอบคล้ายดาว (astro = star) โดยใยประสาทที่ส่งไปยัง neuron ทำหน้าที่เป็น metabolic buffers, detoxifiers, nutrient suppliers และ electrical insulator ส่วนใยประสาทที่ส่งไปยังเส้นเลือด capillaries ทำหน้าที่เป็น barriers ระหว่างเลือด, cerebrospinal fluid (CSF) และสมองทำหน้าที่ช่อมแซม (repair'scar formation) ส่วนระบบประสาทที่เสียหายร่วมกับ fibroblast และยังทำหน้าที่ส่งสัญญาณประสายทอีกด้วยเซลล์ astrocyte พบได้ทั่วไปโดย protoplasmic astrocyte อาศัยอยู่ใน gray matter และ fibrous astrocyte อาศัยอยู่ในทั้ง gray และ white matter มีนิวเคลียสกลมรีโครมาตินสีสามารถจำแนกเซลล์ astrocyte ออกจากเซลล์ชนิดอื่นได้โดยการย้อมพิเศษเช่น golgi method และทางอิมมูโนฮิสโตเคมิสตรีเช่น glal fibrillary acidic protein (GFAP) Oligodendrocyte ทำหน้าที่คล้าย Schwann cells ใน PNS คือสร้าง myelin หุ้ม neural axons ทำให้การนำกระแสประสาทเป็นไปอย่างรวดเร็วสิ่งที่ต่างจาก Schwann cell คือ Schwann cell จะหุ้ม axon ของเซลล์ประสาทเซลล์เดียว แต่ oligodendrocyte จะหุ้ม axon ของเซลล์ประสาทหลายเซลล์ (หลาย internode) ลักษณะที่เห็นจาก H + E จะเป็นนิวเคลียสกลมขนาดเล็กและเรียงตัวเป็นแถวใน white matter ในรายที่เป็นโรค progressive multifocal leukoencephalopathy จะพบว่านิวเคลียสมีขนาดใหญ่ขึ้นและพบ viral inclusion เป็นปืนสีน้ำเงินในนิวเคลียส Ependyma เป็นเชลล์ cuboidal หรือ columnar ที่บุส่วน ventricular system ในสมองและ central canal ในไขสันหลังการเพิ่มจำนวนขึ้นของจำนวนขึ้นของ subependymal astrocytes ทำให้เกิดความไม่ต่อเนื่องของ ependyma เห็นเป็นตะปุ่มตะป่าใน ventricle เรียกว่า ependymal granulation การติดเชื้อบางชนิดโดยเฉพาะ cytomegalovirus (CMV) สามารถทำให้เกิดความเสียหายต่อ ependyma เป็นบริเวณกว้างและพบ viral inclusion ใน ependyma อีกด้วย