บทที่ 9
โรคอารมณ์แปรปรวน

ความหมาย

อารมณ์แปรปรวน (Mood Disorders) หมายถึง ความผิดปกติทางอารมณ์ โดยอาจมีอารมณ์เศร้ามากผิดปกติ ร้องไห้ อ่อนเพลีย อยากตาย หรืออาจมีอารมณ์ดีมากเกิดปกติ ครื้นเครง พูดมากซึ่งอาจเป็นเพียงด้านเดียวหรือสองด้าน

กลุ่มโรคอารมณ์แปรปรวน (Mood Disorders)

โรคความผิดปกติของอารมณ์ชนิดซึมเศร้า (Depressive Disorders)

โรคความผิดปกติของอารมณ์ชนิดซึมเศร้าสลับคลุ้มคลั่งหรือโรคอารมณ์ 2 ขั้ว (Bipolar Disorders)

โรคซึมเศร้า (Major Depressive Disorder)

อาการและอาการแสดง

อารมณ์เศร้า

หมดความสนใจหรือความสุข

อาการเบื่ออาหาร

นอนไม่หลับ

เชื่องช้าลงหรือกระวนกระวาย

อ่อนเพลียง่ายและไม่มีแรง

ความรู้สึกไร้ค่าหรือรู้สึกผิด

ไม่มีสมาธิหรือมีความลังเลใจ

มีความคิดอยากตายหรือคิดฆ่าตัวตาย

สาเหตุ

พันธุกรรมเป็นสาเหตุที่สําคัญของโรค

ความผิดปกติทางชีวเคมีของสมอง

สาเหตุทางด้านจิตใจ

พฤติกรรมการเรียนรู้ผิดปกติ

การรักษา

จิตบําบัด

พฤติกรรมบําบัด

ครอบครัวบำบัด

การรักษาด้วยยา

โรคอารมณ์เศร้าเรื้อรัง (Dysthymic Disorder)

อาการทางคลินิก

ผู้ป่วยมีอารมณ์เศร้าเรื้อรังติดต่อกันเป็นเวลาอย่างน้อย 2 ปี ร่วมกับอาการอื่น เช่น นอนไม่หลับ เบื่ออาหาร และรู้สึกไม่มีค่า อาการต่าง ๆ คล้ายกันใน major depressive disorder แต่ความรุนแรงน้อยกว่า

สาเหตุ

พันธุกรรม พบโรคนี้ได้บ่อยในญาติสนิทของผู้ป่วยโรคซึมเศร้า

สาเหตุทางด้านจิตใจ ความเครียดเรื้อรังเป็นสาเหตุอย่างหนึ่งของโรค

การรักษา

จิตบําบัด พฤติกรรมบําบัดและครอบครัวบําบัดมีหลักการเดียวกับโรคซึมเศร้า

ยาแก้เศร้า อาจใช้เวลา 6 – 8 สัปดาห์ จึงเห็นผลการรักษา และต้องให้ไปนานอย่างน้อย 2 ปี

ลักษณะ

ผู้ป่วยมีหรือเคยมีอาการแมเนีย (Manic episodes) อาการแบบผสม (Mixed episodes) หรืออาการไฮโปแมเนีย (Hypomanic episodes) และมักมีหรือเคยมีอาการของโรคซึมเศร้า

สาเหตุ

พันธุกรรม

ความผิดปกติของชีวเคมีของสมอง เช่น norepinephrine, serotonin และ dopamine

สาเหตุทางด้านจิตใจ ความเครียดเป็นสาเหตุซึ่งทําให้อาการของโรคกําเริบขึ้นได้

ชนิดของโรคอารมณ์ 2 ขั้ว

โรคไบโพลาร์ I (Bipolar I Disorder)

โรคไบโพลาร์ II (Bipolar II Disorder)

นางสาวศศิกานต์ ชูแก้ว
รหัสนักศึกษา 62122301080

ลักษณะทางคลินิก ผู้ป่วยมีอาการแมเนียหรืออาการแบบผสมและมักมีอาการของโรคซึมเศร้าร่วมด้วย

ลักษณะที่สําคัญของโรคนี้คือ ผู้ป่วยเคยมีอาการของโรคซึมเศร้า 1 ครั้งหรือมากกว่าและมีอาการไฮโปแมเนีย (hypomanic episodes) อย่างน้อย 1 ครั้ง และต้องไม่เคยมีอาการแมเนียหรืออาการแบบผสม

อาการไฮโปแมเนีย

(1) ผู้ป่วยมีอาการรื่นเริงสนุกสนานผิดปกติหรือหงุดหงิดง่าย เป็นเวลาอย่างน้อย 4 วัน

(2) มีอาการต่อไปนี้ 3 อย่างหรือมากกว่า แต่ถ้าอารมณ์หงุดหงิดโกรธง่ายต้องมีอาการอย่างน้อย 4 อย่างเหมือนโรคไบโพลาร์ I

(3) มีการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับประสิทธิภาพของผู้ป่วย

(4)อาการดังกล่าวไม่มีความรุนแรงเพียงพอที่จะทําให้เกิดความบกพร่องทางด้านกิจกรรมทางสังคม และไม่มีอาการโรคจิต

(5) อาการไม่ได้เกิดจากโรคทางกายยารักษาโรคหรือสารเสพติด

การรักษาโรคไบโพลาร์

การใช้ยา มียารักษาอารมณ์เศร้า (Antidepressants) ยาควบคุมอารมณ์ (Lithiumcarbonate) และยาอื่นๆ

การรักษาด้วยไฟฟ้า (electroconvulsive therapy) ส่วนมากเป็นทางเลือกที่นํามาใช้ร่วมกับการใช้ยา

การรักษาด้วยจิตบําบัดสําหรับผู้ป่วยที่มีความผิดปกติทางอารมณ์ในระดับรุนแรงการรักษาด้วยจิตบําบัดอาจยังกระทําได้ยาก แต่ควรมีสัมพันธภาพที่ดีกับผู้ป่วยตั้งแต่แรกเริ่ม

การจัดสิ่งแวดล้อม กรณีผู้ป่วยเข้ารักษาในโรงพยาบาล การกระตุ้นให้ผู้ป่วยเข้าร่วมกิจกรรมรักษาต่างๆ จะช่วยให้ผู้ป่วยมีแรงจูงใจทางด้านสังคม ในการที่ได้พบและสร้างสัมพันธภาพกับผู้อื่นมากขึ้น

อาการแมเนีย (mania episoderes)

ผู้ป่วยมีอารมณ์รื่นเริงสนุกสนานผิดปกติหรืออารมณ์หงุดหงิดโกรธเป็นอย่างน้อย 1 สัปดาห์

มีอาการต่อไปนี้ 3 อย่างหรือมากกว่า แต่ถ้าอารมณ์หงุดหงิดต้องมีอาการอย่างน้อย 4 อย่าง

(1) รู้สึกว่าตัวเองมีความสําคัญผิดปกติ (grandiosity)

(2) นอนน้อยกว่าธรรมดา เช่น นอนหลับ 3 ชั่วโมงก็พอแล้ว

(3) พูดมาก

(4) ความคิดเปลี่ยนเรื่องเร็ว

(5) มีอาการ distractibility เช่นเปลี่ยนความสนใจไปอย่างรวดเร็ว

(6) มีกิจกรรมมากผิดปกติ เช่น การพบปะสังสรรค์

อาการดังกล่าวไม่เข้าเกณฑ์การวินิจฉัยอาการแบบผสม

อาการดังกล่าวทําให้ผู้ป่วยเกิดปัญหาทางด้านอาชีพการงาน

อาการไม่ได้เกิดจากสารเสพติด ยารักษาโรคหรือโรคทางกาย

อาการแบบผสม (mixed episodes)

ลักษณะที่สําคัญคือผู้ป่วยจะมีอาการแมเนีย และอาการซึมเศร้าผสมกันเป็นเวลาอย่างน้อย 1 สัปดาห์ อารมณ์ของผู้ป่วยจะเปลี่ยนแปลงเร็ว เช่น หงุดหงิดง่าย กระวนกระวาย นอนไม่หลับ