Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 7 ระบบทางเดินปัสสาวะการเสียสมดุลน้ำและเกลือแร่ - Coggle Diagram
บทที่ 7 ระบบทางเดินปัสสาวะการเสียสมดุลน้ำและเกลือแร่
การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
การติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ (UTI)
ปัจจัยเสี่ยง
นิ่วหรือการอุดกั้นทางเดินปัสสาวะ
Incomplete emptying of bladder
ปัสสาวะไหลย้อนกลับ Vesicles-ureteral reflux (VUR)
เบาหวาน อายุ พฤติกรรม การสูบบุหรี่
Chatheterization
การประเมินสภาพผู้ป่วยซักประวัติและตรวจร่างกาย
ลักษณะส่วนประกอบของปัสสาวะ
ความสามารถในการดูแลตนเองในการขับถ่ายปัสสาวะว่ามีความผิดปกติหรือปัญหาในการขับถ่ายปัสสาวะ
ปริมาณน้ำปัสสาวะที่ออกในแต่ละครั้งและตลอดทั้งวัน
ความผิดปกติของอวัยวะหรืออื่นๆที่สัมพันธ์กันกับการขับถ่ายถ่ายปัสสาวะ
ช่วงเวลาในการขับถ่ายปัสสาวะและจำนวนครั้งในการขับถ่ายปัสสาวะโดยเปรียบเทียบกับปริมาณน้ำที่ได้รับเข้าสู่ร่างกาย
การทำงานของระบบการขับถ่าย
อาการและอาการแสดงที่ผิดปกติอื่นๆ
อาการและการแสดง
การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะส่วนบน
มีอาการเช่นเดียวกันกับ Lower tract infection รวมถึงปวดบั้นเอว มีไข้ คลื่นไส้ อาเจียน และอ่อนแรงร่วมด้วย
การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะส่วนล่าง
ปัสสาวะขัด กลั้นปัสสาวะไม่อยุ่ ปัสสาวะถี่ ปวดหน่วงบริเวณท้องน้อย อาจพบมีเลือดปนมาในปัสสาวะ
การตรวจเพื่อการวินิจฉัย
ใช้แถบวัด Nitrite (indirect dipstick tests)
Nitrite เป็นบวก
การเพาะเชื้อจากปัสสาวะ (Urine culture)
10 CFU/ml
เก็บปัสสาวะ (Urine Analysis UA)
WBC สูง
RBC สูง
มีสีขุ่น
กระเพาะปัสสาวะอักเสบ(Cystitis)
อาการ
ปัสสาวะมีเลือดปนออกมา ปวดท้องนอย
ปัสสาวะออกน้อย สีขุ่นและกลิ่นเหม็นผิดปกติ
ปวดปัสสาวะบ่อย รู้สึดปวดแสบขณะปัสสาวะ
การวินิจฉัย
ประวัติการเจ็บป่วย
ตรวจร่างกาย
การส่องกล้อง (Cystoscope)
การตรวจปัสสาวะ
การถ่ายภาพรังสี (Imaging Teats)
สาเหตุ
การติดเชื้อแบคทีเรียในระบบทางเดินปัสสาวะโดยเฉพาะเชื้อแบคทีเรีย Escherichia coli (E.Coli)
การรักษา
รักษาด้วยการรับประทานยาปฏิชีวนะตามแพทย์สั่ง
กรวยไตอักเสบ (Pyelone phritis)
ชนิด
กรวยไตอักเสบชนิดชนิดเฉียบพลัน(Acute Pyelonephritis)
กรวยไตอักเสบชนิดเรื้อรัง(Chronic Pyelonephritis)
การวินิจฉัย
ซักประวัติอาการ
ตรวจร่างกาย
ตรวจทางห้องปฏิบัติการ
อาการ
ปวดบริเวณสีข้างหรือบั้นเอวขึ้นอย่างเฉียบพลัน โดยจะปวดมากที่ข้างใดข้างหนึ่งและอาจจะปวดร้าวมาที่บริเวณขาหนีบพร้อมกับมีไข้สูงร่วมกับมีอาการหนาวสั่นเป็นพักๆ
ปัสสาวะมีสีขาวขุ่น บางครั้งอาจเป็นเลือด
มีอาการปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียนและบางรายอาจมีอาการขัดเบาร่วม
การรักษา
อาการไม่รุนแรง
แพทย์จะให้การรักษาประคับประคองไปตามอาการ
อาการรุนแรง
ถ้ารับประทานยาไม่ได้ อาจต้องให้ยาทางหลอดเลือดดำ
หน่วยไตอักเสบเฉียบพลัน (Acute glomerulonephritis/AGN)
สาเหตุ
เกิดตามหลังการติดเชื้อแบคทีเรียที่มีชื่อว่า บีตาฮีโมไลสติกสเตรปโตค๊อกคัส กลุ่มเอ
อาการและอาการแสดงทางคลินิก
ปัสสาวะออกมาเป้นสีแดงเหมือนน้ำล้างเนื้อหรือน้ำหมาก จำนวนปัสสาวะออกน้อยกว่าปกติ บวมที่หน้า หนังตา เท้า ท้อง มักมีอาการปวดศรีษะ มีไข้ อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ถ้าเป็นรุนแรง ปัสสาวะออกน้อย หอบเหนื่อย หรือชัก
อาการแสดง
มีเม็ดเลือดแดงและโปรตีนมากผิดปกติในปัสสาวะ
การคั่งของเกลือและนำในร่างกาย
ของเสียไนโตรเจนคั่งในเลือด
การรักษา
ให้ยาขับปัสสาวะ (เช่น ฟูโรซีไมด์ และยาลดความดันโลหิต
ถ้ามีอาการหอบหรือชัก ให้ฉีดไดอะซีแพมและฟูโรซีไมด์ เข้าหลอดเลือดดำ
ให้นอนพักผ่อน งดอาหารเค็ม
กลุ่มอาการโปรตีนรั่วในปัสสาวะ Nephrotic Syndrome
อาการและอาการแสดง
มีอาการบวมบริเวณรอบดวงตา แขน ขา ท้อง ข้อเท้าและเท้า
น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ปัสสาวะเป็นฟอง ปวดปัสสาวะน้อยมาก อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร ท้องเสีย
การวินิจฉัย
ตรวจร่างกาย
ตรวจปัสสาวะโดยเก็บตัวอย่างปัสสาวะใน 24 ชั่วโมง
ซักประวัติการเจ็บป่วย
ตรวจเลือดเพื่อหาระดับโปรตีนในเลือด
เก็บตัวอย่างชิ้นเนื้อไปส่งตรวจ
สาเหตุ
กลุ่มอาการอะมีลอยโดซิส
โรคภูมิแพ้ตัวเอง (SLE)
เยื่อบุผิวภายในกรวยไตหนาตัวขึ้น
โรคไตจากเบาหวาน
กรวยไตเป็นแผล
ลิ่มเลือดอุดตั้นในหลอดเลือดไต
การกรองไตผิดปกติ
การใช้ยาบางชนิด
การรักษา
รักษาตามอาการ
ยาควบคุมความดันโลหิต
ยาขับปัสสาวะ
ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
ยากดภูมิคุ้มกัน ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์
ยาลดคลอเลสเตอรอล กลุ่มยาสแตติน
โรคระบบทางเดินปัสสาวะ
การบาดเจ็บอวัยวะทางเดินปัสสาวะ (KUB INJURY)
กลไก
Blunt injury เป็นการบาดเจ็บจากการกระแทกโดยตรงจากแรงเฉื่อยหรือการกระชากตัวอย่างรุนแรง
Penetrating injury เป็นการบาดเจ็บจากการถูกยิงหรือถูกแทงตำแหน่งของบาดแผลเข้าและบาดแผลทางออกชนิดของอาวุธ
การประเมินทางคลินิก
Hematuria
Hypotension
เนื้องอกของกระเพาะปัสสาวะ (BLADDER
TUMOR)
ระยะของมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ
STAGE B1 เป็นระยะที่เนื้องอกลุกลามไปถึงครึ่งในของชั้นกล้ามเนื้อ (SUPERFICIAL)
STAGE B2 เป็นระยะที่เนื้องอกแทรกลึกไปถึงคึ่งนอกของกล้ามเนื้อ
STAGE C เป็นระยะที่เนื้องอกลุกลามออกนอกชุ้นของกล้ามเนื้อไปถึงขั้น SEROSA
STAGE O เป็นเนื้องอกในระยะเริ่มแรกซึ่งเกิดขึ้นที่ชั้น MUCOSA
STAGE D เป็นระยะสุดท้ายของเนื้องอกที่ลุกลามออกนอกผนังกระเพาะปัสสาวะ
STAGE A เป็นระยะที่เนื้องอกลุกลามไปถึงชั้น SUBMUCOSA
อาการและอาการแสดง
ถ่ายปัสสาวะบ่อย
ถ่ายปัสสาวะลำบาก
ปัสสาวะปนเลือดโดยไม่เจ็บปวด
ปวดบั้นเอว
สาเหตุ
สารก่อมะเร็ง (CARCINOGEN) ในน้ำปัสสาวะ
การรักษา
การรักษาโดยการผ่าตัด
PARTIAL OR SEGMENTAL CYSTECTOMY เป็นการตัดกระเพาะปัสสาวะออกบางส่วน
TOTAL CYSTECTOMY เป็นการตัดกระเพาะปัสสาวะออกทั้งหมด
TRANSURETHRAL RESECTION AND FULGURATION เป็นการผ่าตัดโดยใช้ RESECTOSCOPE สอดเข้าไปทางหลอดปัสสาวะ แล้วตัดเนื้องอกในชั้นของ SPERFICIAL ออกเป็นชิ้นเล็กๆ
BILATERAL CUTANEOUS URETEROSTOMY การผ่าตัดเอาหลอดไตมาเปิดที่หน้าท้องทั้งสองข้างเป็นการรักษาแบบ PALLIATIVE
การรักษาด้วยเลเซอร์
การใช้เคมีบำบัด (CHEMOTHERAPY)
การรักษารังสี (RADIATION THERAPY)
โรคต่อมลูกหมากโต (BPH:Benign Prostate Hyperplasia)
อาการ
อาการระคายเคืองทางเดินปัสสาวะ Irritative symptoms
อาการปัสสาวะเร่งรีบ
อาการที่ต้องตื่นมาปัสสาวะตอนกลางคืน
อาการปัสสาวะบ่อย
อาการอุดกั้นทางเดินปัสสาวะ Obatructive symptoms
ลำปัสสาวะสะดุด
ปัสสาวะหยุดตอนท้าย
ปัสสาวะไม่พุ่ง
เบ่งปัสสวะ
ปัสสาวะออกช้า
ปัสสาวะ
การรักษา
ถ้าแพทย์ประเมินอาการพบมีอาการเพียงเล็กน้อยไม่จำเป็นต้องรักษาอาจจะใช้วิธีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
การรักษาโดยการใช้ยา
ยาช่วยลดขนาดต่อต่อมลูกหมาก (5-alpha reductase inhibitor)
ยาในกลุ่มสมุนไพร
ยาคลายกล้ามเนื้อเรียบในต่อมลูกหมากให้คลายตัวลง (alpha-blockers)
รักษาโดยการผ่าตัดด้วยการส่องกล้องคว้านต่อมลูกหมาก (TransUrethral Resection of
Prostate : TURP)
โรคนิ่วในทางเดินปัสสาวะ (urolithiasis)
อาการ
ปัสสาวะลำบากหรือแสบขัด ปัสสวาะไม่ออกหรือมีเลือดปน
ปวดบริเวรบั้นเอวหรือท้องขึ้นอยู่กับตำแหน่งของนิ่ว
การรักษา
การสลายนิ่วโดดยการใช้คลื่นกระแทก (ESWL:
Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy)
การรับประทานยาละลายนิ่ว เหมาะสำหรับนิ่วชนิดยูริกที่สามารถละลายได้โดยการให้ยา
สาเหตุ
ความผิดปกติของระบบทางเดินปัสสาวะ
การดื่มน้ำน้อยหรือการสูญเสียน้ำจากร่างกาย
ความผิดปกติของต่อมไทรอยด์
การรับประทานอาหารที่มีกรดยูริกหรือสารออกซาเลตมากเกินไป
กรรมพันธุ์
การอักเสบติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
ไต
CKD
เกณฑ์การวินิจฉัย
มีภาวะไตผิดปกตินานติดต่อกันเกิน 3 เดือน มีอัตราการกรองของไตผิดปกติ
ตรวจพบ albuminuria
ตรวจพบความผิดปกติของเหลือแร่
ตรวจพบ Hematuria
มีประวัติได้การผ่าตัดปลุกถ่ายไต
ผู้ป่วยมีระดับ eGFR น้อยกว่า 60 มล./นาที/1.73 ตร.เมตร ติดต่อกันเกิน 3 เดือน
สาเหตุ
การติดเชื้อ
ความผิดปกติของหลอดเลือดไตฝอย
โรคหลอดเลือด
ความผิดปกติของไตตั้งแต่กำเนิดหรือจากพันธุ์กรรม
กรวยไตและหน่วยไตอักเสบเรื้อรัง
ความผิดปกติที่เกิดจากการอุดตันในระบบทางเกินปัสสาวะ
ความผิดปกติของเมตาบอลิสึม
ระยะโรคไตดรื้อรัง
ระยะที่ 3 GFR 30-60 , Cr 1.8 ไตเสื่อม อัตราการกรองของไตลดลงปานกลาง
ระยะที่ 4 GFR 15-30 , Cr 3.6 ไตเริ่มวาย อัตราการกรองของไตลดลงมาก
ระยะที่ 2 GFR 60-90 , Cr 1.2 ไตเริ่มถูกทำลายอัตราของไตลดลงเล็กน้อย
ระยะที่ 5 GFR <15 ไตวายระยะสุดท้าย (ESRD)
ระยะที่ 1 GFR>90 ไตเริ่มเสื่อม (มีโปรตีนในปัสสาวะ)
การรักษา
ป้องกันและรักษาผลแทรกซ้อนที่เกิดขึ้น
เตรียมผู้ป่วยสำหรับกรณีไตวายเรื้อรัง
ชะลอการเสื่อมของไต
การรักษาบำบัดทดแทน
ประเมินและรักษาโรคหรือภาวะอย่างอื่นที่พบร่วมด้วย
ป้องกันและรักษาโรคหัวใจและหลอดเลือด
รักษาเฉพาะเจาะจงตามชนดของโรคโตเรื้อรัง
ภาวะที่ไตถูกทำลายมีผลทำให้ความสามาถรของไตในการทำงานลดลง
ESRD
ต้องได้รับการบำบัดทดแทนไต (renal
replacement therapy; RRT)
การล้างไตทางหน้าท้อง (peritoneal dialysis)
การผ่าตัดปลูกถ่ายไต (kidney
transplantation)
การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม hemodialysis
AKI
ภาวะไตสูญเสียหรือทำหน้าที่ได้ลดลงอย่างเฉียบพลันในระยะเวลาชั่วโมงหรือวัน
สาเหตุ
ภาวะไตบาดเจ็บโดยตรง
ภาวะอุดกั้นของทางเดินปัสสาวะ
ภาวะที่ทำให้เลือดไปเลี้ยงไตไม่เพียงพอ
Cause of AKI
Post renal AKI ไตวายเฉียบพลันที่เกิดจากการอุดตันของระบบทางเดินปัสสาวะ
Intrinsic AK ไตวายเฉียบพลันที่เกิดจากโรคที่มีพยาธิสภาพที่ไต
Acute glomerulonephritis(AGN)
Renal vascular diseases
Acute interstitial nephritis(AIN
Intratubular cyystal obstruction
Acute tubular necrosis (ATN
Pre renal AKI ไตวายเฉียบพลันที่เกิดจากการที่เลือดมาเลี้ยงไตน้อยลง
การรักษา
Post renal AKI โดยการแก้ไข้การอุดตันของระบบ KUB
Intrinsic AKI ป้องกันไม่ให้ไตสูญเสียการทำงานเพิ่มเติมป้องกันโรคแทรกซ้อนและส่งเสริมให้เกิดการฟื้นตัวของไต
Pre renal AKI การให้สารน้ำและเกลือแร่ทดแทนจนกว่า volume status ของร่างการจะเข้าสู่ภาวะปกติ