Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 6 การป้องกันและสร้างเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ - Coggle Diagram
บทที่ 6 การป้องกันและสร้างเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ
1.การพยาบาลเพื่อการจัดการปัญหาภาวะโภชนาการ
กระบวนการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายที่มีผลกระทบต่อภาวะโภชนาการในผู้สูงอายุ
-ต่อมรับรสและเส้นประสาทลดลง ทำให้การรับรสและดมกลิ่นลดลง
-หลั่งกรด HCL และ Pepsin ในกระเพาะอาหารลดลง
-เลือดไปเลี้ยงที่ตับลดลง การผลิตโปรตีนละการกำจัดยาลดลง
-เผาผลาญกลูโคสลดลง
-เนื้อเยื่อปราศจากไขมันลดลง
-ปัญหาด้านจิตใจ เช่น ภาวะซึมเศร้า เหงา โดดเดี่ยว
การเปลี่ยนแปลงโดยทั่วไปเกี่ยวกับภาวะโภชนาการ
-การเผาผลาญและความต้องการพลังงานขั้นพื้นฐานลดลง
-โรคขาดโปรตีนและแคลอรี่พบบ่อย
-แพทย์จะให้ความสำคัญและให้การดูแล
ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อภาวะโภชนาการในผู้สูงอายุ
-สภาวะจิตใจ อารมณ์
-การลดลงของระดับการรับรู้
-ความสะอาดของปากและฟัน
-ความเจ็บป่วยเรื้อรัง
-การใช้ยา
-การใช้แอลกอฮอล์
-เศรษฐกิจและสังคม
ความต้องการสารอาหารในผู้สูงอายุ
1.ความต้องการพลังงาน จะลดลงในผู้สูงอายุ
-ภาวะปกติ ชาย 2,250 Kcal หญิง 1,850 Kcal
-ภาวะเจ็บป่วย คำนวณตามสมการ Harris-Benedict
2.โปรตีน = 1 gm/1kg/day
3.ไขมัน = ไม่เกิน 30% งดไขมันอิ่มตัว
4.คาร์โบไฮเดรต = 50-55%
5.แร่ธาตุ ควรได้ ca 1,200 mg/d
6.ควรรับประทาน calcium, vit d, b12 เพิ่ม
7.ผัก ผลไม้
8.ไฟเบอร์ ประมาณ 20-30 gram/d
9.น้ำ 6-8 แก้ว หรือไม่ต้ำกว่า 1,500 cc/d
10.เพื่อป้องกัน American Heart Association แนะนำให้กินปลาอย่างน้อยสัปดาห์ละ 2 ครั้ง
การประเมินภาวะโภชนาการ
1.ประเมินอาหารที่บริโภค
2.การวัดสัดส่วน BMI
3.ประเมินสภาพคลินิก
4.วิเคราะห์ทางชีวเคมี
5.การใช้แบบประเมิน MNA, NAF
สรุป
-รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่/วัน
-ดื่มนมพร่องมันเนยวันละ 1 แก้ว ไข่ 2-3 ฟอง/สัปดาห์
-กินปลาอย่างน้อย 2 ครั้ง/สัปดาห์
-กินเนื้อสัตว์ มื้อละ 2-3 ช้อนโต๊ะ ข้าว 1-2 ทัพพี/มื้อ
-ผลไม้ 1 ส่วน น้ำมันชนิดดี 1-2 ช้อนโต๊ะ/มื้อ
-อาหารอ่อนนุ่ม เปื่อย เพื่อสะดวกต่อการเคี้ยวและย่อย
-รสชาติกลางๆไม่เผ็ดจัด
-แบ่งอาหารออกเป็น 4-5 มื้อ
-ลดอาหารที่มีไขมันสูง
-ลดอาหารหวานจัด เค็มจัด เพิ่มอาหารที่มีกากใย
-ลดอาหารที่มีพลังงานสูงในผู้สูงอายุที่มีภาวะอ้วน เพิ่มอาหารที่มีพลังงานสูงให้ผู้สูงอายุที่มีน้ำหนักน้อย
ภาวะทุพโภชนาการ (Malnutrition)
สาเหตุ
-ฟันหลุดร่วง น้ำลายลดลง
-ภาวะทุพพลภาพ
-การได้ยาหลายชนิดร่วมกัน
-ภาวะทางอารมณ์
-ปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคม
-ควบคุมอาหารมากเกินไป
ผลกระทบ
-ขาดโปรตีนและพลังงาน
(Protien-calories malnutrition : PCM)
-การรับประทานวิตามินบีรวม
จะช่วยเพิ่ม T-cell และ antibody ที่ตอบสนองต่อไข้หวัดใหญ่
แนวทางการพยาบาล ภาวะโภชนาการ
-ประเมินสาเหตุของภาวะโภชนาการเกิน
-ส่งเสริมการควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
-ให้ความรู้การรับประทานอาหารที่เหมาะสม
2.การพยาบาลเพื่อส่งเสริมการออกกำลังกาย
กระบวนการสูงอายุที่มีผลต่อการออกกำลังกาย
1.มวลกระดูกลดลง
2.มวลกล้ามเนื้อลดลง
3.ประสิทธิภาพของการทำงานของปอดลดลงเนื่องจากถุงลมมีจำนวนลดลง
4.จากทฤษฏีเชื่อมไขว้ ทำให้เกิดภาวะลิ้นหัวใจตีบเลือดสูบฉีดได้ลดลง
ประโยชน์ของการออกกำลังกายในวัยสูงอายุ
-ลดอัตราการเกิดโรคที่ป้องกันได้
-ลดภาวการณ์พึ่งพา
-ลดภาวะทุพพลภาพ
-ด้านจิตใจ ลดภาวะซึมเศร้า
ประเภทของการออกกำลังกาย
1.การออกกำลังที่เพิ่มความแข็งแรงทนทานของกล้ามเนื้อ
1.1 การออกกำลังที่ความยาวของกล้ามเนื้อคงที่ (isometric exercise)
1.2 การออกกำลังกายที่ความยาวของกล้ามเนื้อเปลี่ยนแปลง (isotonic exercise)
2.การออกกำลังที่เพิ่มสมรรถภาพของปอดและหัวใจ
2.1 การออกกำลังที่ต้องใช้ออกซิเจนจำนวนมาก สม่ำเสมอติดต่อกัน (aerobic exercise)
2.2 การออกกำลังกายที่ไม่ได้ใช้ออกซิเจนสม่ำเสมอ (anaerobic exercise)
3.การออกกำลังที่เพิ่มความยืดหยุ่นและผ่อนคลาย เช่น โยคะ ไทชิ
แนวทางการจัดโปรแกรมการออกกำลังกายในผู้สูงอายุ
-ตรวจร่างกายว่าไม่มีความเจ็บป่วย
-ประเมินระดับการทำกิจกรรม การเคลื่อนไหวของข้อ ความแข็งแรงและความตึงตัวของกล้ามเนื้อ
-จัดกิจกรรมตามความสนใจ ความสามารถ ความจำกัด
-ตรวจสอบอัตราการเต้นของหัวใจก่อนและระหว่างออกกำลังกาย
-มี warm up & cool down ออกกำลังต่อเนื่อง 20-30 นาที
-สังเกตอาการหอบ เหนื่อย เจ็บหน้าอก หัวใจเต้นผิดปกติ
ข้อห้ามการออกกำลังกายในผู้สูงอายุ
-ห้าม หรือ หลีกเลี่ยง isometric exercise
-ไม่ควรออกกำลังกายที่ต้องออกแรงเกร็ง หรือเบ่ง
-ออกกำลังขณะเจ็บป่วย หรือหายจากการเจ็บป่วยใหม่ๆ
-ออกกำลังกายหลังรับประทานอาหารอิ่มใหม่ๆ
-สังเกตอาการหอบ เหนื่อย เจ็บหน้าอก หัวใจเต้นผิดจังหวะ
3.การพยาบาลเพื่อส่งเสริมการนอนหลับพักผ่อน
วงจรการนอนหลับ
1.NREM (non rapid eye movement) แบ่งเป็น 4 ระยะ คือ
stage 1 ระยะหลับเคลิ้ม (falling asleep) สามารถปลุกตื่นได้ง่าย
stage 2 ระยะง่วง (drowsy) สะดุ้งตื่นได้ถ้าได้รับการกระตุ้นจากสิ่งเร้าอย่างแรง
stage 3 ระยะหลับลึก ปลุกตื่นได้ยาก
stage 4 ระยะหลับลึก (deepsleep) ปลุกตื่นยาก ร่างกายผ่อนคลายเต็มที่
2.REM (rapid eye movement) ระยะที่มีการกรอกตาอย่างรวดเร็ว เป็นการหลับๆตื่นๆ ฝันและจำความฝันได้
แบบแผนการนอนในผู้สูงอายุ
-stage 1 NREM เพิ่มขึ้น 8-15%
-stage 2 NREM ลดลง 15-20%
-REM ลดลง 20-25%
การหลับผิดปกติ
1.การนอนไม่หลับ (ISOMIA) แบ่งเป็น
1.1 หลับยาก (delayed sleep onset)
1.2 หลับๆตื่นๆ (interrupted sleep)
1.3 ตื่นเร็วเกินไป (early awakening)
2.การนอนหลับมากหรือง่วงเหงาหาวนอนมาก (hypersomnia)
2.1 sleep apnea
2.2 nacrolepsy หลับไม่ถูกกาละเทศะ
3.Parasomia พฤติกรรมที่เกิดขึ้นขณะหลับ
การพยาบาลเพื่อส่งเสริมการนอนหลับ
1.หลีกเลี่ยงการหลับตอนกลางวัน
2.เข้านอนและตื่นนอนเป็นเวลา
3.จัดสิ่งแวดล้อมให้เงียบสงบ
4.ที่นอน หมอนไม่แข็ง นุ่มเกินไป
5.ดูแลความสะอาดปากฟัน ปัสสาวะก่อนนอน
6.สวมเสื้อผ้าสบาย ไม่คับ
7.ดื่มเครื่องดื่มที่มี L-tryptopham
8.หลีกเลี่ยงอาหารเย็นมื้อหนัก
4.การจัดการความเครียด
สาเหตุความเครียด
-การเจ็บป่วย
-การถูกทารุณรรม
-สูญเสียบทบาท
-ขาดปัจจัยพื้นฐานในการดำเนินชีวิต
-ปัญหาความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลในครอบครัว
-การถูกทอดทิ้ง ความตาย ศรษฐกิจ
การปรับตัวต่อความเครียด
1.การแก้ไขปัญหา
-การเผชิญปัญหา
-วางแผนแก้ไขปัญหา
2.การแก้ไขอารมณ์ที่เป็นทุกข์
-การทำสมาธิ
-การจินตนาการไปในทางบวก
-การนอนหลับ
-การอกกำลังกาย/การฝึกการหายใจ/การนันทนาการ
ลักษณะทางอารมณ์และจิตใจที่น่ารู้บางประการ
-อารมณ์เหงา (Loneliness)
สาเหตุของอารมณ์เหงาที่เกิดกับคนสูงอายุ
1.สุขภาพโดยทั่วไปเริ่มไม่ดี
2.ขาดกิจกรรมที่ตนชอบ
3.สายตาไม่ดี หูไม่ดี
4.ต้องขังตัวเองอยู่แต่ในบ้าน
5.สูญเสียเพื่อนและญาติสนิท คู่ครอง บุตร
ภาวะซึมเศร้า
สาเหตุที่ำให้เศร้า
-สาเหตุทางร่างกาย เช่น ภาวะสมองเสื่อม
-ยาบางชนิด
-สาเหตุทางจิตใจมีการขาดหรือลดน้อยลงของสารสื่อประสาทบางชนิดในสมอง
-ภาวะความสูญเสีย
อาการและอาการแสดง -เซ็ง เศร้าหรือเสียใจ
-รู้สึกเบื่อหน่ายสิ่งต่างๆ
-เบื่ออาหารหรือกินมากขึ้น
-นอนไม่หลับหรือหลับมากเกินไป
-รู้สึกอ่อนเพลีย
-รู้สึกหมดหวัง
-สมาธิไม่ดี ขี้ลืม
-รู้สึกกระวนกระวายใจ
-เบื่อหน่ายหรือเบื่อชีวิต
การพยาบาลผู้สูงอายุที่มีปัญหาสุขภาพจิต
-การประเมินโดยใช้แบบสอบถาม
-การวินิจฉัยการพยาบาล (nursing diagnosis)
-การปฏิบัติการพยาบาล (Implementation)
สร้างกำลังใจให้ผู้สูงวัยอย่างไรดี
1.ให้ความเคารพยกย่องโดย
-ขอคำปรึกษาหรือขอความคิดเห็น
-เชื่อฟังคำแนะนำที่ผู้สูงอายุให้
-ให้ความสำคัญ โดยเฉพาะในเรื่องของการตัดสินใจ
2.ใสใจในกิจวัตรประจำวัน
-พูดคุยถามไถ่ทุกข์สุขสม่ำเสมอ
-เป็นเพื่อนคุย รับฟัง
-เมื่อฟังแล้วถามอย่างสนใจ
-ดูแลเรื่องสุขภาพอนามัยด้วยการพาไปพบแพทย์
-กรณีที่ไม่อยู่ร่วมกัน
-การหากิจกรรมสังคมทำร่วมกัน