Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 12 บทบาทพยาบาลในการดูแลรักษาและฟื้นฟูสภาพผู้ที่มีปัญหาสุขภาพจิตและจ…

- - - - (1) ผู้ที่ได้รับการรักษาโดยยาในกลุ่มนี้ควรดูแลให้ได้รับตรวจวัดความดันโลหิต ตรวจการทำงานของตับ ปริมาณเม็ดเลือด (CBC) และตรวจวัดสายตาก่อนได้รับยาและหลังได้รับยาเป็นระยะ ๆ
      - (2) การเตรียมยาฉีดควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับยาโดยตรงเพราะระคายเคืองต่อผิวหนัง การฉีดต้องแดเข้ากล้ามเนื้อมัดใหญ่อย่างช้า ๆ และเปลี่ยนบริเวณฉีดทุกครั้ง
      - (3) ยากลุ่มออกฤทธิ์ระยะสั้น (Short-acting) ยาจะออกฤทธิ์ในเวลา 15 – 30 นาที หลังจากฉีดเข้ากล้ามเนื้อ จึงควรให้ผู้ป่วยนอนพัก พร้อมกับวัดความดันโลหิตเพราะยามีผลทำให้ความดันโลหิตลดลง
      - (4) ยากลุ่มออกฤทธิ์ระยะยาว (Long-acting) ใช้ฉีดเข้ากล้ามเนื้อสำหรับผู้ป่วยบางรายที่มีปัญหาความร่วมมือในการรับประทานยา ซึ่งยาจะออกฤทธิ์ช้า ๆ ในเวลาประมาณ 2-4 สัปดาห์
      - (5) พยาบาลควรสังเกตใน
        
        ผลของการรักษาของยา
        
        อาการข้างเคียงของยาที่เกิดขึ้น
        
        อาการแสดงของการติดเชื้อ เนื่องจากภาวะ Agranulocytosis เช่นเจ็บคอ มีไข้ ปวดเมื่อยตามตัว
      - (6) ให้ความรู้กับผู้ป่วยและญาติเกี่ยวกับการปฏิบัติตัว
        
        ควรหลีกเลี่ยงการใช้สุราและยานอนหลับเพราะจะไปเสริมฤทธิ์กัน
        
        ระมัดระวังในการเปลี่ยนอิริยาบถ โดยเฉพาะตอนตื่นนอน เพราะอาจเกิดภาวะความดันโลหิตต่ำ
        
        ไม่เพิ่มหรือลด หรือหยุดยาเอง โดยไม่ปรึกษาแพทย์ก่อนการหยุดยากะทันหันทำให้ชักได้
    - - -Phenothiazine derivatives ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาทั่วๆ ไป มีดังนี้ ง่วง (Sedation) ระงับอาการอาเจียน (Antiemetic) ปากแห้งคอแห้ง (Anticholinergic)ความคิดเชื่องช้า (Antiadrenaline) และ antihistamine มีผลต่อการรักษาผู้ป่วยจิตเภทเป็นส่วนใหญ่และยังใช้รักษา ผู้ป่วยคลั่งเศร้า (Mania) ลุกลี้ลุกลน (Agitated depression) และพฤติกรรมหลงผิด ซึ่งเป็นผลจากความผิดปกติของสมอง
      - -Butyrophenone derivatives ที่สำคัญในกลุ่มนี้ ได้แก่ Haloperidol (Haldol) มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาคล้ายฟีโนไทอะซีน แต่เมื่อเทียบกับ Chlopromazine แล้ว Haloperidol แรงกว่าประมาณ 50 เท่า ใช้ได้ผลดีในการควบคุมอาการตื่นเต้น ก้าวร้าว ประสาทหลอน หลงผิด หวาดระแวง
    - - ปากแห้ง ตาพร่า
      - เนื้อตึงตัว แข็งเกร็ง
  - - - (1) Monoamine Oxidase inhibitors (MAOI) มีฤทธิ์ไปยับยั้งการทำงานของ เอ็นไซม์ MAO ที่ทำให้ระดับของ Serotonin และ Catecholamine ในสมองสูงขึ้น ทำให้มีอารมณ์เป็นสุข
      - (2) Tricyclic antidepressants ยากลุ่มนี้นิยมใช้กันมาก มีผลต่อระบบประสาทอัตโนมัติ กลไกการออกฤทธิ์เชื่อว่าลดอาการซึมเศร้า
      - อาการข้างเคียง
        
        ง่วงนอน คอแห้ง ท้องผูก
        
        ผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง เช่น มือสั่น หงุดหงิด กระสับกระส่าย นั่งไม่ติด ให้ระมัดระวังอุบัติเหตุ หกล้ม โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ
        
        ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด อาการสำคัญ คือ มีความดันโลหิตต่ำ
      - ข้อบ่งใช้
        
        โรคประสาทกลัวที่มีอาการ Panic บ่อย ๆ นอนไม่หลับ
        
        อาการซึมเศร้าที่พบร่วมกับโรคทางจิตเวชอื่น ๆ เช่น จิตเภท โรคกังวล
        
        อาการซึมเศร้าที่เกิดจากยา โรคทางกายและโรคของสมอง รักษาอาการซึมเศร้าในวัยต่อ ซึมเศร้าหลังคลอด
    - - (1) Bicyclic antidepressants เช่น Zimelidine (Zelmid), Viloxazine (Vivalan) การออกฤทธิ์ยับยั้ง Nor-epinephrine reuptake และ Serotonin reuptake ใช้ในผู้ป่วยซึมเศร้าได้ผลพอๆ กับ amitriptyline และ Imipramine
      - (2) Tetracyclic antidepressants เช่น Maprotiline (Ludiomil), Mianserin (Talvon) ข้อบ่งใช้คล้ายๆ กับ amitriptyline และได้ผลพอๆ กันห้ามใช้กับผู้ที่เป็นโรคตับ ต่อมลูกหมากโต
      - (3) Serotonin Reuptake Inhibitors นำมาใช้รักษาอาการซึมเศร้า (Antidepressant) ออกฤทธิ์ยับยั้งเฉพาะ Reuptake ของ Serotonin เรียกชื่อย่อว่า SSRIs (Selective serotonin reuptake inhibitors) ยาในกลุ่มนี้ที่นำมาใช้ในปัจจุบันมี 4 ชนิด
      - การพยาบาล
        
        (1) รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับระดับอารมณ์ซึมเศร้าของผู้ป่วยและความคิดฆ่าตัวตาย
        
        (2) สังเกตและบันทึกอาการข้างเคียงต่างๆ ที่เกิดขึ้น
        
        (3) ตรวจสอบและติดตามการมีปฏิกิริยาร่วมกับยาตัวอื่น ๆ ของยาในกลุ่มนี้
        
        (4) ยาในกลุ่ม TCAs สังเกตผลของการรักษาเมื่อผู้ป่วยได้รับยาไปประมาณ 2-3 สัปดาห์ ควรได้รับการตรวจหาระดับยาในกระแสเลือด สำหรับยากลุ่ม MAOIs เพื่อให้ประสิทธิภาพการรักษาสูงสุดต้องใช้ยานาน 2-6 สัปดาห์
        
        (5) ให้คำแนะนำผู้ป่วยในเรื่องต่าง ๆ ดังนี้
        
        รับประทานยาตามแพทย์สั่งไม่ควรปรับขนาด หรือหยุดยาเอง
        
        หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายอย่างรุนแรงในสภาพอากาศที่ร้อนจัด โดยเฉพาะผู้ที่รักษาด้วยยากลุ่ม MAOIs
        
        หลีกเลี่ยงยาหรือสารต่าง ๆ ทีมาเสริมฤทธิ์ของยา เช่น ยาแก้หวัด หรือยาที่แพทย์ไม่ได้สั่ง
  - - - ไม่ควรใช้ในผู้ป่วยโรคไต ผู้ที่มีปัญหาทางหัวใจ ผู้ป่วยที่มีภาวะสมองถูกทำลาย และผู้ที่ขาดน้ำอย่างรุนแรงผู้ที่อยู่ในระยะตั้งครรภ์ 3 เดือนแรก และมารดาที่ให้นมบุตร
    - - รักษา Mania
      - ป้องกันการเป็นซ้ำของโรค Bipolar disorder ทั้งระยะแมเนียและระยะซึมเศร้า
    - - ผู้ป่วยคอพอกที่รักษาด้วย Tyroxin อาการจะรุนแรงมากขึ้น
      - คลื่นไส้ เบื่ออาหาร
      - สับสน มึนงง สั่นอย่างแรง เดินเซ
    - - (1) ควรให้ผู้ป่วยรับประทานยาระหว่างมื้ออาหาร หรือหลังอาหารทันทีเนื่องจากยาทำให้ระคายเคืองต่อต่อระบบทางเดินอาหาร
      - (2) ในระยะแรกของการได้รับยาต้องตรวจหาระดับของลิเธียมในกระแสเลือด สัปดาห์ละ 2 ครั้ง จนกว่าจะมีระดับคงที่หรือควบคุมอาการแมเนียได้ โดยการเจาะเลือดควรทำเมื่อได้รับยามื้อสุดท้ายก่อนเจาะ 12 ชั่วโมง และระดับยาในกระแสเลือดที่เหมาะสมควรอยู่ระหว่าง 0.6-1.3 mEq/L
      - (3) การออกฤทธิ์ของยาในการควบคุมอาการแมเนียอาจต้องใช้ระยะเวลาเป็นเดือนจึงจะออกฤทธิ์เต็มที่ ดังนั้นในระยะแรกของการได้รับยาจึงต้องใช้ยากลุ่มรักษาอาการทางจิตควบคุมอาการไปก่อน และต้องสังเกตประเมินลักษณะอารมณ์ของผู้ป่วยอย่างต่อเนื่อง
      - (4) ติดตามและประเมินอาการข้างเคียง
      - (5) แนะนำผู้ป่วยและญาติในการปฏิบัติตัว
        
        รับประทานยาตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด ไม่ปรับหรือหยุดยาเอง โดยต้องใช้ระยะเวลาประมาณ 3-5 สัปดาห์จึงจะเห็นผล
        
        ดื่มน้ำมาก ๆ วันละ 3 ลิตร อย่างสม่ำเสมอ
        
        ห้ามออกกำลังกายในสภาพอากาศที่ร้อนจัด หรือทำงานที่ต้องเกิดการสูญเสียเหงื่อมาก เพราะจะทำให้เกิดการสูญเสียโซเดียมมีซึ่งผลต่อการขับออกของลิเธียม
  - - - 1) ควรให้ยาเฉพาะก่อนนอน เพื่อไม่ให้ฤทธิ์ยารบกวนการทำกิจกรรมต่าง ๆ ในเวลากลางวัน
      - 2) ในกรณีฉีดยาเข้ากล้ามให้ฉีดเข้ากล้ามเนื้อมัดใหญ่ และฉีดลึกให้เพียงพอเนื่องจากยาทำให้ปวดเเละระคายเคือง
      - 3) สังเกตอาการข้างเคียง และติดตามผลการรักษา
      - 4) ยา Lorazepam (Ativan) ใช้อมใต้ลิ้นจะดูดซึมเร็วกว่าการกลืนทางปาก
      - 5) ให้คำแนะนำเรื่องต่างๆกับผู้ป่วย
        
        ผู้ป่วยไม่ควรปรับเปลี่ยนขนาดยา รวมทั้งซื้อยามารับประทานเอง
        
        ระหว่างรับประทานยากลุ่มนี้ห้ามขับรถหรือทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรเพราะอาจเกิดอันตรายได้
        
        หลีกเลี่ยงการรับประทานเครื่องดื่มที่มีสารกระตุ้นต่าง ๆ หรือมีคาเฟอีนในปริมาณมาก เพราะจะไปลดฤทธิ์ของยา
    - - ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีปัญหาของระบบทางเดินหายใจ ผู้ป่วยโรคไต โรคตับ ผู้ที่มีอาการซึมเศร้ามาก ๆ อาจนำไปสู่การฆ่าตัวตาย หรือผู้ที่เสพสารเสพติด ผู้ที่ตั้งครรภ์ 3 เดือนแรก เพราะอาจทำให้เกิดความผิดปกติของทารกในครรภ์ได้
    - - โรคทางจิตเวชที่มีอาการกังวล เช่น ตื่นเต้นง่าย พลุ่งพล่าน กระวนกระวาย หอบ (Hyperventilation)
      - ใช้เป็นยานอนหลับ
      - ใช้รักษา Delirium tremens
    - - ง่วงนอน ความคิดช้า
      - ตื่นเต้น วุ่นวาย ศีรษะหมุน
      - ผื่นตามผิวหนัง และคลื่นไส้ อาเจียน
- - - - 1) Modified Method หมายถึง การทำให้ผู้ป่วยหมดความรู้สึก โดยการฉีดยาให้หลับ และตามด้วยการฉีดยาให้กล้ามเนื้อคลายตัวก่อนปล่อยกระแสไฟฟ้า ต้องเตรียมผู้ป่วย
      - 2) Unmodified Method หมายถึง การทำ ECT โดยผู้ป่วยยังรู้สึกตัว ส่วนใหญ่ในประเทศไทยทำวิธีนี้ เพราะค่าใช้จ่ายถูกกว่า ใช้บุคลากรในการดูแลผู้ป่วยไม่มากนักและถือว่าเป็นวิธีมาตรฐาน
  - - - 1) ให้ญาติเซ็นใบยินยอม
      - 2) เตรียมทางด้านจิตใจ โดยบอกให้ผู้ป่วยทราบทางตรงและทางอ้อม โดยพยายามอธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจ และยอมรับการรักษา หากผู้ป่วยกลัว ปลอบใจให้กำลังใจ และให้ความมั่นใจว่ามีพยาบาลคอยช่วยเหลืออยู่ใกล้ๆ
      - 3) เตรียมด้านร่างกาย
        
        ดูแลความสะอาดทั่วไป
        
        งดอาหารและน้ำทางปากก่อนไปอย่างน้อย 4 ชั่วโมง
        
        ตรวจวัดสัญญาณชีพ
    - - 1) จัดท่านอนหงายราบ เอียงศีรษะไปด้านใดด้านหนึ่ง ให้การพยาบาลเหมือนการพยาบาลผู้ป่วยไม่รู้สึกตัว
      - 2) สังเกตอาการอย่างใกล้ชิดระวังการหยุดหายใจคอยดูแลผู้ป่วยที่มีความสับสน ให้นอนพัก เช็ดหน้าด้วยผ้าเย็น ทดสอบความรู้สึกก่อนส่งไปพักผ่อนที่หอผู้ป่วย อาจใช้เวลาประมาณ 30 นาที – 1 ชั่วโมง
      - 3) ดูแลผู้ป่วยที่มีอาการงุนงงหลงลืมให้ได้รับความสะดวกเกี่ยวกับการหาข้าวของ เครื่องใช้ส่วนตัว ปลอบใจ ให้กำลังใจและความมั่นใจกับผู้ป่วยว่าความจำต่างๆ
      - 4) ให้ผู้ป่วยอาบน้ำเปลี่ยนเสื้อผ้า รับประทานอาหาร หลังจากนั้นให้ทำกิจกรรมตามตารางได้ตามปกติ ถ้ายังอ่อนเพลียมากก็ให้นอนพัก
      - 5) ถ้าผู้ป่วยปวดศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อมาก ให้ผู้ป่วยได้นอนหลับพักผ่อนอาการปวดจะทุเลาลงได้ แพทย์อาจสั่งให้ยาแก้ปวด (Analgesic) ไว้ให้เมื่อจำเป็น
      - 6) ลงบันทึกเกี่ยวกับอาการก่อนทำ ขณะทำและหลังทำ ระยะเวลาชัก อย่างละเอียด
    - - ระดับ 1 การชักที่หน้า คอ หรือปลายนิ้วมือ นิ้วเท้า ที่ไม่ถึงข้อมือหรือข้อเท้า
      - ระดับ 2 การชักที่มากขึ้น ถึงข้อมือหรือข้อเท้าแต่ไม่ถึงข้อศอกหรือเข่า
      - ระดับ 3 การชักที่มากขึ้นจนเห็นชัดเจนที่ศอกหรือเข่า
      - ระดับ 4 การชักที่ชัดเจนทั่วร่ากาย หลัง สะโพก ไหล่ ยกลอยจากพื้นเตียง
    - - 1) ความจำเสื่อมชั่วระยะหนึ่ง (Impair of memory) อาจมีได้ทั้ง Retrograde และ Anterograde amnesia พบได้ในระหว่างทำการรักษา มักจะเกิดเมื่อภายหลังการทำครั้งที่ 4 ไปแล้ว
      - 2) กระดูกหักและมีการเคลื่อนของข้อต่อต่างๆ (Fracture and dislocation) พบได้บ่อยเนื่องจากกระตุกแรงมาก พบมากโดยเฉพาะ T4-T8
      - 3) หยุดหายใจนาน (Apnea) พบได้เฉพาะบางราย
      - 4) อาการปวดศีรษะปวดหลัง ปวดกล้ามเนื้อ ในระยะ 2-3 วัน หรือเป็นสัปดาห์
      - 5) กล้ามเนื้อรอบกล่องเสียงหดเกร็ง (Laryngeal spasm) เป็นผลมาจากปฏิกิริยาตอบสนองประสาท Parasympathetic
- - - - 2) พฤติกรรมสับสนวุ่นวาย พฤติกรรมแปลกๆ อาจเป็นพฤติกรรมถดถอย (Disorganized behavior) เช่น ด่าเกรี้ยวกราดต่อเจ้าหน้าที่
        
        3) มีพฤติกรรมที่แสดงออกมาจากผลของความขัดแย้งในใจ หรือบางทีเรียกว่า Acting out เช่น การเปลือยกาย การสำเร็จความใคร่ด้วยตนเองให้ผู้อื่นดู
        
        4) พฤติกรรมที่แสดงถึงความไม่สบายต่าง ๆ (Dysphoric behavior) เช่น พวกที่ไม่อยู่ในโลกของความเป็นจริง ซึมเศร้า