Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัตโนมัติ:ANS - Coggle Diagram
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัตโนมัติ:ANS
1. ยาโคลิเนอร์จิก (Cholinergic Drugs)
Cholinergic agonist สารโคลิเนอร์จิกออกฤทธิ์โดยตรง
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบหายใจ กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมหดตัว หลั่งสารคัดหลั่งมากขึ้น
ระบบไหลเวียนเลือด ทำให้หลอดเลือดขยายตัว(Vasodilation)
ลดความดันโลหิต ลดการเต้นของหัวใจ
ฤทธิ์ต่อตา ม่านตาหรี่(Miosis)
ระบบประสาทส่วนกลาง ความอยากอาหาร(Appetite)
ระบบทางเดินอาหาร กระตุ้นกล้ามเนื้อทางเดินอาหารบีบตัว(Peristalsis)
ระบบทางเดินปัสสาวะ กล้ามเนื้อกระเพราะปัสสาวะหดตัว(Detrusor muscle)
การนำไปใช้ทางคลินิก
ใช่รักษาระบบทางเดินปัสสาวะ ใช้รักษาอาการปัสสาวะไม่ออก
ใช่รักษาต้อหิน (Glaucoma) ยา Pilocarpine ชนิดหยอดใช้รักษาต้อหินเฉียบพลัน กระตุ้นให้ม่านตาหรี่ ลดความดันในลูกตา และเตรียมผู้ป่วยก่อนผ่าตัดตาหรือตรวจตา
Acetylcholine (Ach) และสารสังเคราะห์ Choline ester Ach เป็นยาต้นแบบแต่ไม่สามารถนำมาใช้รักษาเนื่องจากฤทธิ์กระจายมาก ออกฤทธิ์สั้น จึงเกิดการสังเคราะห์ Choline esterอื่นๆมาใช้ เช่น Carbachol และ Bethanechol
อาการข้างเคียง
มวนท้อง
ปวดปัสสาวะ
มึนเวียนศีรษะ เหงื่ออก
ข้อห้ามใช้
โรคแผลในกระเพราะอาหารและลำไส้ (Peptic ulcer)
ผู้ป่วยลำไส้อุดตัน นิ่วทางเดินปัสสาวะ
ผู้ที่เป็นโรคหืด (Asthma) หรือปอดอุดกั้นเรื้อรัง(COPD)
มีน้ำลาย น้ำมูก น้ำตาไหล
Anticholinesterase agent ออกฤทธิ์ทางอ้อม
ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์AChE ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ทำลาย Ach ทำให้ Ach ไม่ถูกทำลาย Ach จึงไปกระตุ้น Cholinergic receptors
การจับกับเอนไซม์ถ้าเป็นชั่วคราว จะจัดอยู่ในกลุ่ม reversible
มีฤทธิ์สั้นใช้ประโยชน์ทางการแพทย์
สารที่จับกับเอนไซม์ถาวร เรียกว่า irreversible ซึ่งใช้เป็นยาฆ่าแมลง
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ผลต่อกล้ามเนื้อเรียบและต่อมของกระเพาะอาหารและทางเดิน อาหาร ทางเดินปัสสาวะ ทางเดินหายใจ ตา ผลเหล่านี้อาจรุนแรงเนื่องจากการใช้ยา กลุ่มนี้มีผลทั่วร่างกาย (systemic effect) ผลต่อระบบไหลเวียนอาจทำให้หัวใจเต้นช้าลด cardiac output ความดันโลหิตลดลง
การนำไปใช้ทางคลินิก
ยา Edrophonium ใช้วินิจฉัยโรค Myastheniagravis (MS)
ยา Neostigmine และ Pyridostigmine ใช้ในการยุติฤทธิ์ของยาคล้ายกล้ามเนื้อเพื่อให้ผู้ป่วยกลับหายใจได้ปกติเร็วขึ้นหลังการผ่าตัด
ยา Neostigmine ใช่รักษาอาการลำไส้ กระเพาะปัสสาวะไม่บีบตัว
ยา Donepezil, เalantamine และ Rivastigmine รักษาAlzheimer's disease ช่วยปรับปรุงด้านความจำ ความเข้าใจ
อาการข้างเคียง
Organophosphate หรือ ยาฆ่าแมลง เป็นยาที่จับกับเอนไซม์อย่างถาวร เมื่อได้รับเข้าไปจะทำให้ รูม่านตาเล็ก หายใจลำบาก หัวใจเต้นช้า ความดันโลหิตต่ำ หน้ามืด
2. ยาต้านมัสคารินิค (Antimuscarinic Drugs)
อาการข้างเคียง
เกิดจากฤทธิ์ anticholinergic อาการที่พบ คือ ปากแห้ง คอแห้ง
ตาพร่ามัว ใจสั่น ร้อนวูบวาบทางผิวหนัง
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
กล้ามเนื้อเรียบอื่นๆ ลดความตึงตัวและความแรงในการบีบตัวของท่อปัสสาวะ
ต่อมเหงื่อ atropine ทำให้ขับเหงื่อได้น้อยลง อุณหภูมิของร่างกายจึงสูงขึ้นเกิดไข้
ระบบทางเดินหายใจ มีฤทธิ์ขยายหลอดลม(bronchodilation)
ระบบหัวใจและหลอดเลือด ทำให้หัวใจเต้นเร็ว(tachycardia)
ระบบทางเดินอาหาร ลดการบีบตัวของหลอดอาหารไปจนถึงลำไส่ใหญ่
ระบบตา ทำให้ม่านตาขยาย (mydriasis) ทำให้ความดันในลูกตาสูง ซึ่งเป็นอันตรายต่อต้อหิน (glaucoma)
การนำไปใช้ทางคลินิก
Antisecretory ยับยั้งการหลั่งกรดและน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร
ใช้เป็น Antispasmodics ยาลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในช่องท้อง
ใช้รักษาภาวะกระเพราะปัสสาวะบีบตัวไวมากเกินไป ทำให้เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อเรียบของท่อปัสสาวะ
ใช้ทางจักษุแพทย์ ทำให้รูม่านตาขยาย ห้ามใช้กับผู้ป่วยโรคต้อหิน
ใช้เป็นยาขยายหลอดลม (bronchodilators)
ใช้เป็นการเตรียมผู้ป่วยก่อนผ่าตัด Atropine ยับยั้งการหลั่งกรดน้ำย่อย
ใช้รักษาโรคพาร์กินสัน
รักษาภาวะหัวใจล้มเหลวของระบบไหลเวียนโลหิต Atropine
ใช้เป็นยาป้องกันและรักษาอาการเมารถ เมาคลื่น
ใช้เป็นยาด้านพิษ (Antidote) ที่เกิดจาก organophosphate ยาที่ใช้ คือ Atropine
เป็นกลุ่มยาที่ปิดกั้น หรือยับยั้งฤทธิ์ของ cholinergic drugs ที่
cholinergic receptor
3. ยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก
(Adrenergic drugs)
Alpha-adrenergic agonist (α-agonist)
Alpha-1 agonist - Phenylephrine ใช้บรรเทาอาการคัดจมูก
-Midodrine ทำให้ความดันโลหิตเพิ่ม อาการหน้ามืดจากความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอิริยาบถ
Alpha-2 agonist - Clonidine ทำให้ลดการหดตัวของหลอดเลือด ใช้รักษาความดันโลหิตสูง
Beta-adrenergic agonist
β2 adrenergic agonist
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์สั้น ทำให้กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมคลายตัว ใช้รักษาอาการหลอดลมหดเกร็งเฉียบพลัน ใช้บรรเทาอาการจับหืดเฉียบพลัน หรือ COPD
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์ยาว ออกฤทธิ์ยาวนานกว่า 12 ชั่วโมงใช้ในโรคหืดและCOPD
β3 adrenergic agonist ออกฤทธิ์จำเพาะต่อ(β-receptor มีผลให้กล้าม
เนื้อกระเพาะปัสสาวะคลายตัว ใช่รักษาอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้
1.กลุ่ม Catecholamines
Epinephrine เป็นยาตัวแรกที่ใช่ในภาวะหัวใจหยุดเต้น แต่ไม่ใช่รักษาภาวะช็อกจากหัวใจ ทำให้หลอดลมขยาย ใช้เพื่อห้ามเลือด ใช้ผสมยาชาเพื่อช่วยให้ออกฤทธิ์นานขึ้น
Norepinephrine / Noradrenaline รักษาความดันโลหิตต่ำรุนแรง
Dopamine; DA (Dopmin, Intropin) DA:ขนาดต่ำ เพิ่มการขับโซเดียมทางปัสสาวะDA:ขนาดปานกลาง เพิ่มแรงบีบตัวของหัวใจ มีประโยชน์ในภาวะหัวใจล้มเหลวและกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด DA:ขนาดสูง รักษาภาวะช็อกจากหัวใจ
Dobutamine มีฤทธิ์โดยรวมทำให้หลอดเลือดขยายตัวจึงไม่ใช่ยาเพิ่มความดันโลหิต
Indirect-acting and mixed-type adrenergic agonist
Ephedrine & pseudoephedrine
Ephedrine ไม่ได้ใช้ทางคลิกนิกแล้ว
pseudoephedrine ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทมีใช้อย่างจำกัดในโรงพยาบาล ใช้เป็นยาลดน้ำมูกและคัดจมูก
อาการข้างเคียงมีมากในผู้ป่วยโรคหัวใจ ได้แก่ ความดันโลหิตสูงนอนไม่หลับ หัวใจเต้นเร็ว
Amphetamine
เป็นยาเสพติดให้โทษประเภทที่ 1 ออกฤทธิ์กระตุ้นประสาทส่วนกลางที่มีความแรงสูง
เพิ่มความดันโลหิต หัวใจเต้นผิดจังหวะ
เพิ่มความตื่นตัว ลดความรู้สึกอ่อนล้า มีอารมณ์ครื้นเครงเคลิ้มเป็นสุข
เพ้อคลั่ง วิตกกังวล
กระตุ้น Adrenergic receptors (a และ B-receptor) กลไกการออกฤทธิ์มี 3 แบบ คือ Directly acting drugs ออกฤทธิ์ที่ Adrenergicreceptors ที่เซลล์เมมเบรนของ sympathetic effector cells โดยตรง
4. ยาปิดกั้นอะดรีเนอร์จิครีเซพเตอร์
(Adrenoceptor blocking drugs)
β-adrenergic antagonists (β-blocker)
Non-selective β-blocker ได้แก่
Propranolol,Doxazosin
ออกฤทธิ์จำเพาะต่อ a 1-receptor ทำให้กบ้ามเนื้อเรียบที่ต่อมลูกหมากและท่อปัสสาวะคลายตัว ไม่แนะนำให้ใช้เป็นยาอันดับแรกในการลดความดันโลหิต แต่อาจใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูงที่มีโรคต่อมลูกหมากโตร่วมด้วย
ใช้รักษาความดันโลหิตสูง ลดการกระตุ้นหัวใจ ลดความดันโลหิต
ลดอาการใจสั่น มือสั่น ลดหัวใจเต้นเร็ว
ลดอาการตื่นเต้นได้ง่ายทำให้เกิดภาวะสงบ
รักษาหัวใจเต้นผิดจังหวะ
Selective β-blocker ได้แก่ Atenolol, Metoprolol
Metoprolol และ Atenolol เป็น Selective B1-blocker ใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นผิดจังหวะ เจ็บหน้าอก
ลดความเสี่ยงต่อภาวะหัวใจล้มเหลวจากกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีอัตราการเต้นของหัวใจช้ากว่า 45 ครั้ง/นาที
อาการข้างเคียง
ทำให้หัวใจเต้นช้า
ทำให้หลอดลมตีบแคบ ผู้ป่วยโรคหอบหืดไม่ควรใช้ยา
รักษาหัวใจเต้นผิดจังหวะ แต่สามารถชักนำให้เกิดได้โดยเฉพาะเมื่อหยุดยาอย่างกะทันหัน
ปวดศีรษะ วิงเวียน นอนไม่หลับ
ทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำกลุ่มนี้
α-adrenergic antagonists
อาการข้างเคียง การที่ความดันโลหิตต่ำในขณะเปลี่ยนอริยาบถ
Prazosin,Doxazosin ออกฤทธิ์จำเพาะต่อa 1-receptor ทำให้กล้ามเนื้อเรียบที่ต่อมลุกหมากและท่อปัสสาวะคลายตัว เปิดทางเดินปัสสาวะและถ่ายปัสสาวะได้
5.ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด
ยาลดระต้บไขมันในเลือด (Agent used in hyperlipidemia)
ยาต้านหัวใจเต้นผิดจังหวะ(Antiarrhytmicdrugs)
ยาต้านความต้นโลหิตสูง(Antihypertensivedrugs)
ยารักษาภาวะเจ็บหน้าอก (Angina pectoris)
ยารักษาอาการหัวใจล้มเหลว (DrugusedinChronicheartfailure)
ยาต้านหัวใจเต้นผิดจังหวะ(Antiarrhytmicdrugs)
การเลือกชนิตของ antiarrhythmic drugs ตามตำแหน่งของการออกฤทธิ์ของยา
การเลือกชนิดของ antiarrhythmic drugs ตามชนิดของหัวใจเต้นผิดจังหวะ
วัตถุประสงค์ของการรักษา และอายุของ ผู้ป่วย
การเลือกชนิดของ antiarrhythmic drugs ตามกลไกการเกิดของภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ
ยารักษาอาการหัวใจล้มเหลว
(DrugusedinChronicheartfailure)
กลุ่มยา
ยาที่ออกฤทธิ์กระตุ้นการบีบตัวของหัวใจPositive inotropics
Phosphodiesterase inhibitors
Cardiac glycosides
B-blockers
Diuretics
ยาที่ออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของระบบเรนินแองจิโอเทนซิน ACEinhibitors,ARBs
กลุ่มยาขยายหลอดเลือด Vsodilators
ยารักษาอาการเจ็บหน้าอก(Angina pectoris)
Digoxin เป็นยาในกลุ่ม Cardiac Glycoside (กลุ่มยาทีเกี่ยวข้องกับ
การหดบีบตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ)
ยาทีใช้รักษาภาวะ angina pectoris 3
Nitrates and Nitrite
ออกฤทธิ์ขยายทั้งหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดต่ำ โดยมีการเปลี่ยนแปลงเป็น active metabolite
Calcium channel blocking agents
B-blockers
ยาต้านความต้นโลหิตสูง
(Antihypertensive drugs)
Calcium Channel Blocker
Angiotensinreceptorantagonists
Diuretics
ACE Inhibitors
Betablocker
ยาลดระดับไขมันในเลือด
(Agent used inhyperlipidemia)
ยากลุ่ม bile acid sequestrants เช่น cholestyramine ยากลุ่มนี้ลดเพียงโคเลสเตอรอลอย่างเดียว
ยากลุ่ม Statin เช่น simvastatin , atrorvastatin, rosuvastatinยากลุ่มนี้สามารถลดโคเลสเตอรอลได้ดี ลดไตรกลีเซอไรด์ได้เล็กน้อย
ยากลุ่มFibratesacids derivatives เช่น gemfibrozil , fenofibrate,bezafibrate ยากลุ่มนี้สามารถลดไตรกลีเซอไรด์ได้ดีลดโคเลสเตอรอลได้เล็กน้อย
ยากลุ่ม nicotinic acid และ analogue เช่น niacin , acipimox ยากลุ่มนี้สามารถลดไตรกลีเซอไรด์ได้ดี ลดโคเลสเตอรอลได้เล็กน้อย
การพิจารณาการใช้ยา
การจะทราบได้ว่าเรามีภาวะไขมันในเลือดสูงหรือไม่ ต้องจะต้องเจาะเลือดตรวจระดับ ไขมัน 4 ชนิดคือ LDL , HDL , Triglyceride , Total Cholesterol