Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

หน่วยที่ 6 การสร้างเสริมสุขภาพ ผู้สูงอายุ, การประเมินความเครียด,…

- - - - การทําหน้าที่ของการรับรสและการดมกลิ่นลดลง
        
        การทําหน้าที่ของกระเพาะอาหารลดลง
        
        ประสิทธิภาพการเผาผลาญกลูโคสลดลง
        
        เนื้อเยื่อที่ปราศจากไขมันลดลง
        
        ความต้องการพลังงานขั้นพื้นฐานลดลง
    - - พลังงานที่ผู้สูงอายุควรได้รับ ผู้สูงอายุชายวันละ 2,250 กิโลแคลอรี่ ผู้สูงอายุหญิงวันละ 1,850 กิโลแคลอรี่ ไม่ควรได้รับน้อยกว่า 1,200 กิโลแคลอรี่ สําหรับผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยมีความต้องการพลังงานมากกว่าผู้สูงอายุทั่วไป โดยสามารถคํานวณได้จาก สมการ Harris-Benedict (Harris-Benedict equation) คือ
        
        ค่า BEE (กิโลแคลอรี่/วัน : ชาย) = 66.5 + (13.8 X น.น.เป็นก.ก.) + (5X ส่วนสูง ซม.) - (6.8xอายุเป็นปี) ♂️
        
        ค่า BEE (กิโลแคลอรี่/วัน : หญิง) = 65.5 + (9.6 X น.น.เป็นก.ก.) + (1.9x ส่วนสูง ซม.) - (4.7xอายุเป็นปี) ♀
        
        TEE (พลังงานที่ต้องการใช้ทั้งหมด) = BEE x AF x SF
        
        AF หมายถึง พลังงานที่ต้องการเพิ่มเมื่อมีการเคลื่อนไหว
        
        SF หมายถึง พลังงานที่ต้องการเพิ่มเมื่อมีภาวะเครียด
      - ความต้องการโปรตีน ควรได้รับ โปรตีน 1 gm : Bw 1 kg
      - ความต้องการไขมัน ผู้สูงอายุควรได้รับไขมันไม่เกิน 30% ของพลังงานทั้งหมดควรลดไขมันอิ่มตัว เช่น น้ํามันมะพร้าว กะทิ
      - ความต้องการคาร์โบไฮเดรต ผู้สูงอายุควรได้รับคาร์โบไฮเดรต 50-55 % ของ พลังงานทั้งหมด
      - ความต้องการแร่ธาตุ ควรได้รับ
        
        แคลเซียม 1,200 mg/day
        
        ธาตุเหล็กควร ได้รับ 10 mg/day
      - ความต้องการวิตามิน ผัก ผลไม้เป็นแหล่งอาหารที่ให้วิตามิน เกลือแร่ ใยอาหารและ สารแอนติออกซิแดนท์ ซึ่งช่วยต้านอนุมูลอิสระ
      - ความต้องการน้ำ ผู้สูงอายุควรได้รับน้ำไม่ต่ำกว่า 1,500 ml : day 1.3 การประเมินภาวะโภชนาการ
  - - - การประเมินปริมาณอาหารที่รับประทานใน 24 ชั่วโมงที่ผ่านมา ข้อเสียของวิธี นี้คือ ต้องอาศัยความจําซึ่งผู้สูงอายุมีปัญหาการระลึกย้อนหลังนั้นได้ไม่ดีในทางปฏิบัติเป็นไปได้ยาก
        
        การสํารวจความถี่ของการได้รับอาหาร
        
        การเฝ้าดูการบริโภคอาหารและการบันทึก
    - - การประเมินดัชนีความหนาของร่างกาย (body mass index: BMI) โดย คํานวณจากสูตร ต่อไปนี้ 🔍
        
        BMI = น้ำหนักตัวเป็นกิโลกรัม
        (ส่วนสูงเป็นเมตร)^2
        
        ข้อควรระวัง ในการประเมินด้วยวิธีการนี้ คือ การวัดส่วนสูงของผู้สูงอายุจะมีข้อจํากัดเนื่องจาก ช่องว่างระหว่างกระดูกสันหลัง (intervertebral disc space) แคบลง ทําให้ส่วนสูงที่วัดได้ต่ํากว่า ความเป็นจริง ดังนั้นจึงมักใช้การวัดส่วนสูงด้วยการวัดความยาวจากนิ้วกลางมือซ้ายไปนิ้วกลางมือ ขวาในท่ากางแขนออกแทน หรือใช้ค่าความสูงของเขามาใช้แทนการวัดความสูงปกติ ‼
        
        👨 ความสูงของผู้ชาย (ซม.) = 64.19 - (0.04 x อายุ) + (2.02 x ความสูงของเข่า ซม.) 👩 ความสูงของผู้หญิง (ซม.) = 84.88 - (0.24 x อายุ) + (1.83 x ความสูงของเข่า ซม.)
      - การวัดความหนาไขมันใต้ผิวหนัง (skinfold thickness) 🔍
        
        ด้วยคีมหนีบไขมัน หรือ Fat Caliper ตําแหน่งที่ใช้วัด
        
        ในผู้หญิง บริเวณหลังแขน (Triceps) วัดตรงระหว่างกลางของช่วง ข้อศอกกับหัวไหล่ แล้วหนีบในแนวตั้ง บริเวณท้องด้านข้าง (Supra iliac) วัดให้เหนือจากด้านหน้า ของกระดูกเชิงกราน หนีบในแนวเฉียงตามลักษณะของกระดูกเชิงกราน บริเวณหน้าขา (Thigh) วัด ตรงกลางของท่อนขาด้านหน้าช่วงบน หนีบในแนวตั้ง 👩
        
        ผู้ชาย บริเวณหน้าท้อง ใกล้กับสะดือ (Abdomen) วัดห่างจากสะดือประมาณ 2 cm แล้วหนีบในแนวตั้ง บริเวณหน้าอก (Chest) วัด บริเวณกึ่งกลางระหว่างหัวนม และ รักแร้ โดยหนีบในแนวเฉียง บริเวณหน้าขา (Thigh) วัดตรงกลาง ของท่อนขาด้านหน้าช่วงบน หนีบในแนวตั้ง เมื่อได้ค่าทั้ง 3 จุดแล้วก็นําค่านั้นมารวมกัน แล้วหารด้วย 3 ออกมาเป็นค่าเฉลี่ย แล้วนํามาเทียบในตารางด้านล่าง โดยดูที่อายุ และ ผลที่ได้ ออกมาเป็นปริมาณ ไขมัน และ ระดับของไขมันว่าไขมันน้อย (Lean) ไขมันเหมาะสม (Ideal) ไขมันปริมาณทั่วไป (Average) ไขมันสูง (Over fat) 👨
      - การตรวจวัดค่าทางชีวเคมี 🔍 เช่น ภาวะซีดประเมินจากความเข้มข้นของเลือด (hematocrit, hemoglobin) สถานะของโปรตีนในร่างกาย (albumin, pre- albumin, transferrin) ภาวะขาดวิตามินบี 2 จากระดับเอนไซม์กลูทาไทโอนรีดัคเตสในเม็ดเลือดแดง (erythrocyte glutathione reductase activity: EGRA) และไรโบเฟลวินในปัสสาวะที่ลดลง
      - การประเมินทางคลินิก 🔍 ประกอบด้วย การซักประวัติ และการตรวจร่างกาย เช่น ภาวะขาดโปรตีนตรวจพบบวมหลังมือหลังเท้า โรคโลหิตจางตรวจพบเยื่อบุตาซีด โรคขาดวิตามิน A ตรวจพบตาแห้ง Bilot's spot โรคขาดวิตามินบี 12 ตรวจพบลิ้นแตก ขาดสารไอโอดีนพบต่อมธัย รอยด์โต เป็นต้น
    - - ปัญหาภาวะโภชนาการในผู้สูงอายุและแนวทางการพยาบาล 📜🍴
        
        แนวทางการพยาบาลภาวะโภชนาการเกิน (over nutrition)
        
        ประเมินสาเหตุของภาวะโภชนาการเกิน
        
        ส่งเสริมการควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ โดยการลดปริมาณแคลอรี่ 500 - 1,000 จากเดิม แบ่งจํานวนมื้อให้เท่ากันและสม่ำเสมอ
        
        ลดการบริโภคอาหารที่มีไขมันอิ่มตัว คาร์โบไฮเดรตเชิงเดี่ยว (Simple Carbs) หรืออาจเรียกว่าน้ําตาลเชิงเดี่ยว มักพบในน้ำตาลที่ผ่านการ ขัดสี เช่น น้ำตาลทรายขาว
        
        แนะนำการรับประทานอาหารพวกผัก ผลไม้ที่มีกากใยสูง ผนวกกับหาวิธีเพิ่ม การเผาผลาญสารอาหารให้มากขึ้น ด้วยการออกกําลังกาย
        
        ให้ความรู้การรับประทานอาหารที่เหมาะสม หากมีปัญหาน้ําหนักเกินมากให้พบแพทย์เพื่อรับคําปรึกษา
        
        ภาวะโภชนาการต่ำ (under nutrition)
        
        ประเมินสาเหตุของภาวะทุพโภชนาการ เช่น ปริมาณอาหารที่รับประทาน นิสัยการบริโภค ฟันในการเคี้ยวอาหาร ปัญหาทางสุขภาพจิต ปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคม
        
        การจัด/ปรับปริมาณอาหารให้ผู้สูงอายุให้เหมาะสม ในกรณีที่มีปัญหา เกี่ยวกับการกิน การจัดอาหารให้แก่ผู้สูงอายุ ต้องคํานึงถึงสภาพร่างกายด้านการเคี้ยว การกลืนอาหาร การสําลักอาหาร การจัดอาหารให้เหมาะสมกับแต่ละปัญหา
- - - - การออกกําลังกายที่ความยาวของกล้ามเนื้อคงที่ (isometric exercise) เป็น การออกกําลังกายอยู่กับที่ ใยกล้ามเนื้อมีการเปลี่ยนแปลงความยาวเล็กน้อย ความตึงตัวของ กล้ามเนื้อเพิ่มขึ้น เช่น การจับสิ่งของต่างๆ อยู่กับที่ และเกร็งกล้ามเนื้อ หมุนข้อ บิดลําตัว
      - การออกกําลังกายที่กล้ามเนื้อมีการเปลี่ยนแปลงความยาว (isotonic exercise) ความตึงตัวของกล้ามเนื้อเปลี่ยนแปลงเล็กน้อย ถือเป็นการออกกําลังกายแบบแอโรบิค เหมาะสําหรับผู้สูงอายุและผู้ป่วยโรคกล้ามเนื้อหัวใจตายมากกว่าชนิดแรก
    - - การออกกําลังกายที่ต้องใช้ออกซิเจนจํานวนมากโดยสม่ําเสมอและติดต่อกัน (aerobic exercise) ทําให้ระบบหัวใจและหลอดเลือดทําหน้าที่ดีขึ้น เพิ่มสมรรถภาพการทํางานของ ระบบหายใจ ความแข็งแรงทนทานของกล้ามเนื้อ เช่น การเดินเร็ว การวิ่งเหยาะ การว่ายน้ํา การ ขี่จักรยาน เต้นแอโรบิค การเดินบนสายพาน เป็นต้น
      - การออกกําลังกายที่ไม่ได้ใช้ออกซิเจนอย่างสม่ําเสมอหรือใช้แต่น้อย (anaerobic exercise) จะใช้มากเป็นพักๆ ได้แก่ การวิ่งระยะสั้น การเล่นฟุตบอล เทนนิส แบดมินตัน ซึ่งเป็นกีฬาที่ใช้ความเร็วทันทีทันใด การออกกําลังกายชนิดนี้ต้องออกแรงมาก ทําให้ หัวใจและปอดทําหน้าที่เพิ่มขึ้น จึงเป็นอันตรายต่อผู้ที่เป็นโรคหัวใจและผู้สูงอายุ
    - - การออกกําลังกายแบบโยคะ
        
        รํามวยจีน ไทชิ ชี่กง ซึ่ง เป็นการออกกําลังกายที่ช่วยให้ข้อต่อ กล้ามเนื้อแข็งแรง และการทรงตัวดีไม่หกล้มง่าย
  - - - อัตราการเต้นของหัวใจ ซึ่งเป็นค่าเป้าหมายที่อยู่ระหว่างร้อยละ 60-80 ของอัตราการเต้นของหัวใจ สูงสุด (Maximum heart rate) โดยอัตราการเต้นสูงสุดของหัวใจ = 220 - อายุ (Birrer, 1994) ตัวอย่าง ถ้าผู้สูงอายุ อายุ 65 ปี อัตราการเต้นของหัวใจสูงสุด = 220 – 65 = 155 ครั้ง/นาที
        
        อัตราการเต้นของหัวใจ ซึ่งเป็นค่าเป้าหมายที่อยู่ระหว่างร้อยละ 60-80 โดยอัตราการเต้นของหัวใจเป้าหมายที่
        ร้อยละ 60 = (155 x 60) / 100 = 93 ครั้ง/นาที อัตราการเต้นของหัวใจเป้าหมายที่ร้อยละ 80 = (155 x 80) / 100 = 124 ครั้ง/นาที
        ดังนั้น อัตราการเต้นของหัวใจที่เหมาะสม ควรอยู่ระหว่าง 93-124 ครั้ง/นาที
- - - - stage 1 NREM ระยะเริ่มหลับหรือเคลิ้มๆ (falling asleep) เป็นระยะที่กล้ามเนื้อเริ่มคลาย ความตึงตัว ตาเริ่มปิดลง อัตราการหายใจช้าลงและสม่ําเสมอ สามารถปลุกตื่นได้ง่าย เมื่อมีสิ่งเร้า มากระตุ้น ใช้เวลา 1-7 นาที
      - stage 2 NREM ระยะเริ่มง่วง (drowsy) ร่างกายผ่อนคลายมากขึ้น ไม่มีการกลอกตา ร่างกายเคลื่อนไหวน้อยลง จะสะดุ้งตื่นถ้ามีสิ่งเร้าอย่างแรง ใช้เวลา 10-25 นาที
      - stage 3 NREM ระยะหลับลึก กล้ามเนื้อคลายตัวมากขึ้น อัตราการหายใจ ชีพจรช้าลง ความดันโลหิตลดต่ําลง ตาไม่กลอกไปมา ปลุกตื่นยาก ระยะจะเกิดหลังเริ่มต้นการนอน 30-45 นาที
      - stage 4 NREM ระยะหลับลึก (deep sleep) ปลุกตื่นได้ยาก ร่างกายผ่อนคลายเต็มที่ เป็น ระยะที่ร่างกายซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ เป็นระยะที่บ่งบอกถึงคุณภาพการนอน ใช้เวลา 20-40 นาที
  - - - เวลาเข้านอน และเวลาตื่นนอนโดยส่วนใหญ่คือเวลาใดนอน
        
        หลับยากหรือไม่
        
        ตื่นกลางดึกหรือไม่/คืนละประมาณกี่ครั้ง
        
        ถ้าตื่นกลางดึกแล้วหลับต่อได้หรือไม่
        
        มีคนใกล้ชิดที่นอนห้องเดียวกับบอกว่า คุณนอนกรน หายใจผิดปกติ หยุดหายใจ ชักหรือกระตุกหรือไม่
        
        เคยละเมอเดิน พูด รับประทาน อาหาร เตะต่อยหรือกรีดร้องระหว่างที่กําลังหลับหรือไม่
        
        มีอาการง่วงนอนหรือเหนื่อยเป็นส่วนใหญ่ของวันหรือไม่
        
        ส่วนใหญ่นอนงีบระหว่างวันหรือไม่
        
        นอนกี่ชั่วโมงถึงจะรู้สึกสดชื่นหรือทํางานได้ดี
- - - - ระยะที่ 1 ปฏิกิริยาตอบโต้ความเครียด เริ่มต้น (Alarm reaction) เป็นระยะที่ร่างกายถูกกระตุ้น เพื่อสร้างกลไกการต่อต้านภาวะ ความเครียดนําไปสู่ภาวการณ์ปรับตัว (Adaptation) หรืออาจเข้าสู่ภาวการณ์ต่อต้าน (Resistance)
      - ระยะที่ 2 การปรับตัวที่แท้จริง (Resistance stage) เป็นระยะที่ร่างกายปรับภาวะความไม่สมดุลของระบบ ต่างๆ เพื่อกลับคืนสู่ภาวะปกติ ความพยายามของร่างกายจะอยู่ที่อวัยวะที่กระทําการเมื่อต่อสู้ภาวะ ความเครียด เมื่อเข้าสู่ระยะนี้จะมีการเก็บน้ําตาลและระบบสร้างภูมิต้านทานจะกลับคืนสู่ภาวะปกติ
      - ระยะที่ 3 การปรับตัวล้มเหลว (Stage of Exhaustion) เป็นระยะสุดท้าย ภาวะความเครียดรุนแรง และนาน และภาวะความไม่สมดุลทาง ร่างกายไม่สามารถคืนกลับสู่ภาวะปกติอาจทําให้เสียชีวิตได้
    - - กลุ่มอาการเฉพาะที่เป็นการปรับตัวเฉพาะที่ บริเวณที่ได้รับ Stress เป็นตัว ร่างกายได้รับบาดแผลเนื่องจากมีดบาด แมลงกัดต่อย หรือถูก กระแทกจะมี อาการร้อนบวมแดง เนื่องจากการอักเสบ อาการเหล่านี้เป็นการปรับตัวเฉพาะแห่งของ ร่างกายเมื่อได้รับภาวะ ความเครียด การทําหน้าที่ของบริเวณที่มี stress จะเสื่อมลง ถ้าการปรับตัว เฉพาะแห่งล้มเหลวอาจเป็นเหตุให้ เกิด Localized exhaustion ได้