อาชีวอนามัย

แนวคิดพยาบาลกับงานอาชีวอนามัย

click to edit

การบริการสุขภาพเพื่อดูแลสุขภาพอนามัยของผู้
ประกอบอาชีพ

click to edit

การจัดบริการทางด้านสิ่งแวดล้อมในการทำงาน

การรักษาพยาบาลและฟื้นฟูสมรรถภาพซึ่งรับผิดชอบโดยแพทย์

ป้องกันโรค

ครอบคลุมการส่งเสริมสุขภาพ

click to edit

ครอบคลุมการดูแลด้านสุขศาสตร์

การดูแลด้านความปลอดภัย
ในการทำงาน

การดูแลด้านกายศาสตร์

พัฒนาการของงานอาชีวอนามัย
ความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย

2507 โรคพิษแมงกานิส
คนงานโรงงานไฟฉาย

10 พฤษภาคม 2536
โรงงานตุ๊กตาเคเดอร์ไฟไหม้

ความหมายและความสำคัญของอาชีวอนามัย

อาชีวอนามัย หมายถึง สุขภาพอนามัยในการประกอบอาชีพ โดยทั่วไปความหมายรวมไปถึงความปลอดภัยของผู้ประกอบอาชีพด้วย

ความปลอดภัย ( Safety) หมายถึง สภาวะที่ปราศจากอันตราย
การบาดเจ็บ ความเสี่ยงและการสูญเสีย

งานอาชีวอนามัย หมายถึง การด าเนินงานหรือการให้บริการซึ่งเป็นการดูแลสุขภาพอนามัยและความ
ปลอดภัยของผู้ประกอบอาชีพทุกอาชีพ

ผู้ประกอบอาชีพ คือ ผู้ทำงานในอาชีพต่างๆ ที่อาจเสี่ยงต่อการได้รับอันตรายและความไม่ปลอดภัยขณะทำงาน ต้องดูแลสุขภาพอนามัยของตนเองเป็นอย่างดีและได้รับการบริการอาชีวอนามัย เพื่อให้
สามารถประกอบอาชีพได้อย่างยั่งยืนนาน

click to edit

click to edit

แขนงวิชาที่เกี่ยวข้องกับงานอาชีวอนามัย

อาชีวสุขศาสตร์ (Occupational hygiene)

click to edit

click to edit

ค้นหาปัญหา การประเมินหรือตรวจสอบปัญหา

การควบคุมหรือปรับปรุงแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมการทำงานให้เหมาะสมเพื่อป้องกันมิให้เกิดโรคจากการประกอบอาชีพ

อาชีวเวชศาสตร์ (Occupational medicine )

การเฝ้าระวังทางการแพทย์ การวินิจฉัยและรักษาโรค และความพิการจากการประกอบอาชีพการฟื้นฟูความพิการ

click to edit

click to edit

click to edit

อาชีวนิรภัย (Occupational safety)

ป้องกันอุบัติเหตุและส่งเสริมให้เกิด
ความปลอดภัยในการทำงาน

click to edit

เออร์กอนอมิกส์ (Ergonomics)

การจัดงานที่เหมาะสมกับสภาพร่างกายและจิตใจของคนงาน

click to edit

click to edit

บทบาทเเละหน้าที่ของพยาบาลในงานอาชีวอนามัย

เป้าหมายของการพยาบาลอาชีวอนามัย

สุขภาพ

สิ่งเเวดล้อม

งาน

เงิน

click to edit

Healthy Community

Healthy Workplace

Healthy Worker

click to edit

ผลกระทบการจัดการอาชีวอนามัย

มีการจัดบริการ อาชีวอนามัย

คนงานสุขภาพดี ประสิทธิภาพการทำงานดีขึ้น

ผลผลิตดีขึ้น

ด้านบวก

ด้านลบ

คนงานเจ็บป่วย ประสิทธิภาพการทำงานลดลง

ผลผลิตลดลง

ไม่มีการจัดการอาชีวอนามัย

ขอบเขตของงานอาชีวอนามัย

ผู้ประกอบอาชีพ (Worker)

ต้องได้รับการดูแลด้านสุขภาพ

click to edit

สภาพการทำงาน (Working condition)

ควบคุมดูแลให้อยู่ในสภาพที่ไม่ทำให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพโดยส่งเสริมให้คนงานมีความรู้ ความสามารถและทักษะที่เหมาะสมในลักษณะงาน

สิ่งแวดล้อมในการทำงาน

จะต้องได้รับการตรวจสอบเป็นประจำ เพื่อสืบค้นหาสิ่งที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ

click to edit

กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับงานชีวอนามัย

click to edit

โรคที่เกิดจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม

click to edit

ปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคจากการประกอบอาชีพ

คนทำงาน : เพศ อายุ ความสูง ภาวะโภชนาการ พันธุกรรม โรคประจำตัว ประสบการณ์

คนทำงาน : พฤติกรรมสุขภาพ เช่น คนเมาขับรถเกิด
อุบัติเหตุง่าย คนไม่สวมอุปกรณ์ PPE

สภาพการทำงาน : ระบบงาน, กระบวนการทำงาน, ระยะเวลาการทำงาน,ลักษณะการทำงาน, ท่าทางการทำงาน, ปริมาณงาน , การควบคุมกำกับงาน, สวัสดิการพื้นฐานต่างๆ

สิ่งแวดล้อมในการทำงาน :ปัจจัยด้านกายภาพ ด้านเคมี ด้านชีวภาพ ด้านกายศาสตร์ ด้านจิตสังคม

สิ่งแวดล้อมทั่วไป : สิ่งแวดล้อมนอก สถานประกอบการ เช่น บ้านเรือน ชุมชน ปัญหาครอบครัว

click to edit

สิ่งคุกคาม/ปัจจัยอันตราย (Hazard) : ก่อให้เกิดการบาดเจ็บ ต่อบุคคล หรือความเสียหายต่อทรัพย์สิน หรือวัสดุ

โรคจากเบอริลเลี่ยม

click to edit

อาการ

ระยะเริ่มแรกหายใจไม่สะดวก,ตอนออกกำลังกาย,ไอ,มีไข้,
ต่อมา มีอาการเหนื่อย อ่อนเพลียน้ำหนักตัวลดเร็ว
อาการเเสดง : นิ้วป้ม ตับเเละม้ามโต ต่อมน้ำเหลืองโต

อาชีพ

ผู้ผลิตหลอดรังสีคาร์โทรด เจ้าหน้าที่ที่ผลิตหรือซ่อมเกี่ยวกับเครื่องบินหรือยานอวกาศ คนงานที่ทำงานในโรงงานนิวเคลียร์ ทันตแพทย์

โรคจากแคดเมี่ยม

สาเหตุ

ร่างกายได้รับแคดเมี่ยม และแคดเมี่ยมได้ทำลาย ไต กระดูก ระบบเลือด ปอด กระเพาะปัสสาวะและอวัยวะอื่น ๆ โดยมีชื่อเรียกว่า โรคอิไต อิไต (itai itai) มีอาการปวดในกระดูกมากกระดูกเสื่อม เสียรูป

click to edit

อาการ

อาการเพลีย น้้ำหนักลด คลื่นไส้อาเจียน ไอเรื้อรัง มีวงสีเหลือง หรือ Yellow ring ที่ฟัน มีภาวะเลือดจาง เกิดความดันโลหิตสูง ทำให้เกิดภาวะเส้นเลือดอักเสบ และแคดเมี่ยมยังทำให้เกิดมะเร็งของต่อมลูกหมาก

ผู้ที่มีโอกาสสัมผัสหรือเสี่ยง

ผู้ปฏิบัติงานที่ทำงานประจำใกล้ชิดกับโลหะแคดเมี่ยม จะมีโอกาสเสี่ยงต่อความเป็นพิษแคดเมี่ยม

-งานไฟฟ้า งานเหมืองแร่ งานเชื่อมโลหะ งานสี

งานผลิตแบตเตอรี่อัลคาไลน์ งานหลอมโลหะ งานชุบสังกะสี งานอื่น ๆ

โรคจากฟอสฟอรัส

สาเหตุ

ฟอสฟอรัสเข้าสู่ร่างกาย ดูดซึมทางผิวหนัง การรับประทาน การหายใจ

อาชีพที่เกี่ยวข้อง

การผลิตวัตถุระเบิด อุตสาหกรรมสารเคมีการผลิตสารเบื่อหนู การผลิตปุ๋ยเคมีฟอสฟอรัสแดงใช้ท าหัวไม้ขีดไฟ

อาการ

พิษเฉียบพลัน

ทางเดินอาหาร ตับ ไต เกิดการระคายเคืองอย่างรุนแรง ผนังบุทางเดินอาหารและลำไส้อาจถูกทำลาย เกิดอาการดีซ่าน อาจมีการอาเจียนเป็นเลือด ตกเลือดในเนื้อเยื่อต่างๆอาจมีเลือดปนมาในปัสสาวะ มักมีอาการโลหิตจางก่อนตาย

click to edit

พิษเรื้อรัง

ทำให้เกิดการทำลายของกระดูกขากรรไกร

โรคจากโครเมี่ยม

จำเป็นต่อร่างกายเพื่อการเจริญเติบโตที่มีสุขภาพที่ดี แหล่งที่พบโครเมียมได้ดีสุดในยีสต์ ยังพบในเมล็ดธัญพืช และ ซีเรียล เบียร์บางยี่ห้อ

อาการข้างเคียง

click to edit

ไม่พบว่าก่อให้เกิดอาการเป็นพิษต่อร่างกาย พบใน อาหารเสริมโครเมียม อาจจะเพิ่มหรือเข้าไปช่วยการทำงานของยารักษาโรคเบาหวานะอาจทำให้เกิดอาการระดับน้้ำตาลต่่ำ ถ้ารับประทานในปริมาณสูง ๆ อาจจะไปรบกวนการดูดซึม สังกะสี

โรคจากแมงกานีส

มี 3 ระยะ

ระยะเริ่มแรก

เกิดอาการในระหว่าง 6 เดือน ถึง 2 ปีอาจเริ่มด้วยอาการเป็นไข้ปวดศีรษะ กล้ามเนื้อไม่มีเรี่ยวแรง เบื่ออาหาร

ระยะกลาง

เป็นตะคริวบ่อยขึ้น ปวดกล้ามเนื้อบ่อย ๆ ไม่ค่อยพูดจา เวลาพูดเป็นเสียงเดียว พูดช้าและไม่ชัดเจน

ระยะสุดท้าย

อาการต่าง ๆ จะรุนแรงยิ่งขึ้น เวลาเดินจะมีอาการกระตุกมากขึ้น ท่าเดินแกว่งไปแกว่ง มา ก้าวขาสั้น ๆ เดินจะมีอาการกระตุกมากขึ้น หกล้มบ่อย ๆ

โรคจากสารหนู

กลไกความเป็นพิษ

ทำให้ระบบออกซิเดชัน-รีดักชัน (oxidation-reduction) และเมแทบอลิซึมของ
เซลล์เปลี่ยนแปลงผิดไปจนเซลล์ไม่สามารถทำหน้าที่ตามปกติจึงเกิดความเจ็บป่วย และมีผลต่อเม็ดเลือดแดง ทำให้เม็ดเลือดแดงแตก (hemolysis) ผลตามมาคือการทำลายของเซลล์ต่าง ๆ ในร่างกาย

อาการ

เฉียบพลัน

ท้องเสีย อาเจียน มึนเมา ตาพร่ามัว

เรื้อรัง

เกิดอาการที่ผิวหนัง เกิดโรคมะเร็ง และเสียชีวิต

อาชีพที่เสี่ยง

โรงงานผลิตสารกำจัดศัตรูพืช โรงงานหลอมโลหะ โรงงานถลุงแร่ โรงงานผลิตโลหะผสม (อัลลอยด์) โรงงานผลิตสีย้อม โรงงานผลิตน้้ำยาถนอมเนื้อไม้ โรงงานผลิตเม็ดสี โรงงานชุบโลหะ

ปรอท

การเข้าสู่ร่างกาย

ทางหายใจ โดยการสูดหายใจเอาผงหรือไอระเหยของปรอทเข้าสู่ปอด

ทางผิวหนังทำให้ผิวหนังเกิดการระคายเคือง และเป็นโรคผิวหนังได้

click to edit

อันตราย

ชนิดเฉียบพลัน

ชนิดเรื้อรัง

ถ้าหากสูดหายใจเข้าไปเป็นจำนวนมากทันทีทันใด จะทำให้เกิดอาการไอและปวดศีรษะอย่างรุนแรง อีก ๒-๓ ชั่วโมงต่อมาจะมีอาการเป็นไข้หายใจอึดอัด ต่อมาปากจะเปื่อย เป็นแผลอักเสบ

อาการของระบบทางเดินอาหาร น้้ำลายไหลมากผิดปกติต่อมาเจ็บปวดบริเวณเหงือกและปาก

อาการระบบประสาทกล้ามเนื้อ ผู้ป่วยจะมีอาการสั่นกระตุกของกล้ามเนื้อ

อาการทางจิตประสาท ผู้ป่วยจะมีอารมณ์
อ่อนไหวเปลี่ยนแปลงได้ง่าย อาการทางผิวหนัง เมื่อปรอทสัมผัสกับผิวหนัง จะทำให้เกิดการอักเสบเป็นผื่นแดง

ตะกั่ว

โรคพิษตะกั่ว

งาน/อาชีพที่เสี่ยง

การทำเหมืองแร่ตะกั่ว การทำแบตเตอรี่ งานเชื่อมโลหะ ตัดโลหะ งานขัดผิวโลหะ งานทาสี หรือพ่นสี งานทำเหล็กกล้า โรงงานผลิตเซมิคอนดัคเตอร์อิเลคโทรนิค และคอมพิวเตอร์ โรงงานพิมพ์ Silk Screen โรงงานพิมพ์ Silk Screen อุตสาหกรรมผลิตและบรรจุยากำจัดศัตรูพืช

click to edit

อาการและอาการแสดง

คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้องรุนแรงเป็นพักๆ ความคิดสับสน กระวนกระวาย นอนไม่หลับ อาการของโรคสมองอักเสบเฉียบพลัน เช่น ชัก หมดสติ (พบในเด็ก)

โรคจากสารกำจัดศัตรูพืช

อาการเฉียบพลัน ชนิดorganochlorine

คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย และปวดท้อง

ปวดศีรษะ มึนงง เดินเซ

มีอัมพาตของประสาทควบคุมการหายใจ และ vasomotor centers ทำให้การหายใจไม่เพียงพอ และหยุดหายใจ หรือ มีหัวใจวาย

อาการเรื้อรังชนิดorganochlorine

พิษเฉียบพลันของ OCPs กินระยะเวลาประมาณ 72 ชั่วโมง

การปวดศีรษะ มึนงง ชา หรือมีอาการเจ็บแปลบๆที่แขนขา มีความดันโลหิตเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว หรืออาการทางระบบหัวใจและหลอดเลือดอื่นๆ

อาการสารกำจัดศัตรูพืชชนิด orgnophosphorus

มีการการตั้งเเต่2-3 hr.ไม่เกิน 12 hr.ปวดศีรษะ อ่อนแรง มึนงง คลื่นไส้ เหงื่อออก ตาพร่า แน่นหน้าอก เป็นตะคริวกล้ามเนื้อหน้าท้อง อาเจียนและท้องเสีย ในรายที่เป็นพิษมากจะมีอาการหายใจลำบาก สั่น ชัก มีหัวใจวาย หมดสติ ปอดบวมน้ำ และการหายใจล้มเหลว

โรคที่เกิดขึ้นจากสาเหตุทางกายภาพ

โรคหูตึงจากเสียง

ระดับความดังของเสียงได้รับติดต่อกันไม่เกิน 90 เดซิเบล (เอ) ไม่เกิน 8 hr/day และไม่เกิน 80 เดซิเบล (เอ) หากทeงานเกินกว่าวันละ 8 hr.

ปลั๊กอุดหู (EAR PLUGS)ลดเสียงที่มีความถี่สูงที่จะเข้าหูได้ถึง 25-30 เดซิเบล ไม่เกิน115-120เดซิเบล ครอบหู (EAR MUFF) ป้องกันเสียงได้สูงกว่าปลั๊กอุดหูประมาณ 10-15 เดซิเบล ไม่เกิน 130-135 เดซิเบล

โรคจากความสั่นสะเทือน

click to edit

มีหลอดเลือดตีบและนิ้วมือซีดขาว เสียวแปลบ ชา กล้ามเนื้ออ่อนเเรง ปวดมือ เเขน

โรคจากความกดดันอากาศ

Type I

การเจ็บปวดมักจะเกิดขึ้นที่บริเวณ แขน และขา โดยปวดที่กล้ามเนื้อหรือเส้นเอ็น

Type II

มีความรุนเเรงมากกว่าการเกิดอันตรายของไขสันหลัง และสมองอาจพบความผิดปกติของช่องหูส่วนใน ปอด และ ภาวะช็อค

อาชีพเสี่ยง นักประดาน้ำ คนงานก่อสร้างที่ต้องทำงานใต้น้้ำผู้ทำงานในอุโมงค์

โรคจากรังสีความร้อน

Miliaria (heat rash) ผื่นผดเเดด มักเกิดบริเวณ
ลำตัวเช่น หน้าอก หลัง ราวนม รักแร้ และขาหนีบ

Heat Syncope ลมแดด

Heat Cramps ตะคริว

Heat Exhaustion โรคเพลียความร้อน

Heat Stroke โรคลมแดด

Systemic Hypothermia

อัตราการเต้นของหัวใจ การหายใจ และ
ความดันโลหิตจะเริ่มลดลงเมื่ออุณหภูมิลดลงถึงประมาณ 33 –35 องศาเซลเซียส

Localized hypothermia

Immersion Foot มี 3 ระยะ

ระยะขาดเลือด เท้าเย็น มีอาการชา บวม และมีสีขาวซีดหรือเขียวคล้้ำ ระยะที่เลือดกลับมาเลี้ยง 2-3 วัน เริ่มมีสีเลือด และมีอาการปวดมาก และ ระยะฟื้นตัว 10-30 วัน บางครั้งจะมีการแปรผลความรู้สึกผิดปกติ

Frostbite

มีการแข็งตัวของของเหลวรอบเซลล์/เนื้อเยื่ออาจทำให้เนื้อเยื่อตาย

โรค Raynaud’s Phenomenon
สภาวะหมดความรู้สึกเฉพาะแห่ง

สภาวะหมดความรู้สึกเฉพาะแห่ง

โรค Chilblains หรือ Pernio

ผิวหนังแดง คัน จากการอักเสบจากความเย็น

โรคจากแสงหรือคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า

อาการ

ความเสี่ยง

ถ้าได้รับคลื่นแม่เหล็กเกินกว่า 0.4 μT (4 mG)
เป็นเวลานานๆ มีโอกาสเสี่ยงต่อการเป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว (leukemia) ถึง 2 เท่าตัว

ปวดศีรษะ คลื่นไส้สับสน อ่อนเพลีย ความจำลดลง ซึมเศร้า นอนไม่หลับ ชักกระตุก

click to edit

click to edit

click to edit

โรคที่เกิดขึ้นจากสาเหตุทางชีวภาพ

Leptospirosis

อาชีพเสี่ยง

ผู้ประกอบอาชีพเกษตรกรรม เลี้ยงสัตว์ ทำงานในโรงงานฆ่าสัตว์ แปรรูปอาหารเนื้อสัตว์ ขายเนื้อสัตว์ขุดท่อ เก็บขยะ และสัตวแพทย์

โรคฝุ่นหินจับปอด (silicosis)

อาชีพเสี่ยง

ผู้ที่ทำงานในโรงงานผลิตเซรามิค โรงโม่หิน ก่อสร้าง

โรคปอดแร่ใยหิน (Asbestosis)

เป็นแล้วไม่หาย และเสียชีวิตในที่สุด เมื่อสูบบุหรี่ร่วม
ด้วยจะทำให้เกิดความเสี่ยงต่อมะเร็งเยื่อหุ้มปอด

โรคปอดฝุ่นฝ้าย (Byssinosis)

อาการ

มีอาการขั้นรุนแรง
สมรรถภาพปอดจะลดลง ทำให้คุณภาพชีวิตไม่ดี

click to edit

click to edit

click to edit

click to edit

click to edit

โรคผิวหนัง

อาการ

หายใจลำบาก ต้องหายใจลึก ๆ สั้น ๆ อกขยายตัวได้น้อยลง ปลายนิ้วเขียวคล้้ำ ไอแห้งๆเหนื่อยมาก วัณโรคปอด(เป็นมาก)

การป้องกัน

กำจัดแหล่งที่มาของแร่ใยหิน มีการระบายอากาศในที่ทำงานดีและสวมหน้ากากที่ป้องกันแร่ใยหินได้

อาการ

ไข้หนาวสั่น ปวดกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะที่น่อง ขา หน้าอก หลัง หรือท้อง อาจพบตับม้ามโต รายที่รุนเเรงพบดีซ่าน ไตวาย จุดเลือดออกตามตัว เลือดออกที่ใต้ตาขาว ซึมและไม่รู้สึกตัว

โรคหืด

อาการ

หายหอบเหนื่อย ไอมาก

การป้องกัน

จัดให้มีระบบระบายอากาศที่ดีสวมหน้ากากที่เหมาะสม

อาการแบบเรื้อรัง

อาการแบบเฉียบพลัน

แสบ ร้อน รู้สึกระคายเคือง คัน ผิวหนังบริเวณสัมผัสจะแดงบวม มีขอบเขตชัดเจน เป็นมากจะมีตุ่มน้้ำพอง และอาจมีแผลเหมือนไฟลวก

2- 8 สัปดาห์จะมี คัน ตึง ผิวหนังบริเวณสัมผัสจะมีลักษณะ แดงบวม มีขอบเขตชัดเจน เป็นมากจะมีตุ่มน้้ำพองและอาจมีแผลเหมือนไฟลวก

โรคระบบกล้ามเนื้อและโครงสร้างกระดูก

ทำงานขุดดินท่าเดิม1 ชั่วโมง อาจทำให้เป็นโรคปวดหลังจากการทำงานได้

รอยนูนเหนือปุ่มกระดูกต้นแขนอักเสบจากการทำงานที่ใช้แรงแขนและข้อศอกมาก

โรคทำงานหนักจนตาย (Karoshidisease)

เกิดจากงจากความเครียดและการพักผ่อนไม่เพียงพอ

ทำให้เป็นโรคเรื้อรัง ได้แก่ ความดันโลหิตสูง เบาหวาน โรคหัวใจ โรคกระเพาะอาหาร โรคเกาต์ ไตวายอัมพาต ถุงลมโป่งพอง มะเร็ง อาการหย่อนสมรรถภาพทางเพศ โรคประสาท

click to edit

กฎหมายความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน กระทรวงแรงงาน

พระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน พ.ศ. 2554 ปัจจุบันมาตรา 47 มี 9 ฉบับ

พระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 หมวด 8 มาตรา100-107 ยกเลิก มี 9 ฉบับ