Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การป้องกันโรคและความผิดปกติของระบบภุมิคุ้มกัน, นายศศิธร ศรีโสภา UDA6380039…
การป้องกันโรคและความผิดปกติของระบบภุมิคุ้มกัน
ความหมายของระบบภูมิคุ้มกัน
ระบบภูมิคุ้มกัน (Immune System) เป็นระบบหนึ่งที่สำคัญของสิ่งมีชีวิตทำหน้าที่ในการ รับรู้สิ่งแปลกปลอมที่สัมผัสหรือเข้าสู่ร่างกาย ระบบภูมิคุ้มกันจะ พยายามทำลายหรือตอบสนองเพื่อกำจัดสิ่งแปลกปลอมให้ หมดไปจากร่างกายโดยเร็ว
ร่างกายมีโอกาสได้รับเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอม เช่น แบคทีเรีย ไวรัส จากการสัมผัสการกินหรือการหายใจ เมื่อรับเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเข้าไปแล้ว บางคน เจ็บป่วย แต่บางคนไม่มีอาการเป็นเพราะประสิทธิภาพของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย ของแต่ละคนต่างกัน
ระบบภูมิคุ้มกันมีกลไกจากสารเคมีที่สร้างขึ้นจาก ร่างกายเพื่อทำหน้าที่ป้องกันและทำลายเชื้อโรค โดยมีเซลล์สำคัญที่ชื่อว่า เซลล์เม็ด เลือดขาว (white blood cell,(WBC) หรือ leucocyte) ไหลเวียนอยู่ในกระแสเลือด
ทำหน้าที่ป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อโรคภายในร่างกายช่วยกำจัดสารพิษหรือของเสียและกำจัดเศษเซลล์ต่างๆภายในร่างกายที่ถูกทำลายโดยธรรมชาติ
โรคพุ่มพวง หรือ โรคเอสแอลอี (Systemiclupus erythematosus)ในโรคเอสแอลอีสารภูมิต้านทาน (antibody) ที่สร้างโดยระบบภูมิต้านทานโจมตีร่างกายทำให้เกิดอาการบวมไขข้อและอวัยวะ
โรคเบาหวานประเภทที่ 1 (Type 1 Diabetes) ในโรคเบาหวานประเภทที่ 1 ที่มักจะได้รับการวินิจฉัยตั้งแต่เด็กหรือวัยผู้ใหญ่ตอนต้น (ก่อนอายุ 30 ปี) ระบบภูมิต้านทานโจมตีเซลล์ในตับอ่อนที่มีหน้าที่ สร้างอินซูลินเมื่อระดับอินซูลินไม่มากพอร่างกายคุณจะไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้นำไปสู่ปัญหา มากมาย
โรคต่อมธัยรอยด์อักเสบฮาชิโมโต (Hashimoto’s thyroiditis) เป็นการอักเสบของต่อมธัย รอยด์ที่ทำให้มีภาวะธัยรอยด์ต่อ
ระบบภูมิคุ้มกันเป็นกลไกการทำงานของร่างกายระบบหนึ่งที่เป็นกลไกตามธรรมชาติของร่างกายที่ทำหน้าที่ป้องกันหรือต่อต้านไม่ให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายหรือเกิดการติดเชื้อจากเชื้อโรคเหล่านั้น
อวัยวะที่เกี่ยวข้อง
ไขกระดูก (Bone marrow) เป็นโพรงที่อยู่ตรง กลางของกระดูกโดยเฉพาะกระดูกท่อนยาว มีหน้าที่ในการผลิตเม็ดเลือดขาว (White blood cells, Leukocytes) ทุกชนิด รวมถึงเม็ดเลือด แดง และเกล็ดเลือด
โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple sclerosis) คนที่เป็นโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็งอาจประสบอาการอ่อนแรง ปัญหาในการทรงตัวและประสานงาน ปัญหาในการพูดการเดิน ชา สั่น เสียประสาทรับความรู้สึกตามแขนขา
โรคข้ออักเสบรูห์มาตอยด์(Rheumatoid arthritis) เป็นโรคข้ออักเสบที่เกิดจากภูมิคุ้นกันต้านตนเอง ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันโจมตีเนื้อเยื่อไขข้อทำให้มีอาการปวดกล้ามเนื้อ ข้อผิดรูป อ่อนเพลีย อ่อน แรง ไม่อยากอาหาร น้ำหนัก และในบางครั้งอาจทำให้ต้องเป็นผู้ป่วยติดเตียง
ต่อมไทมัส (Thymus gland) เป็นต่อมที่เม็ด เลือดขาวชนิดทีลิมโฟไซต์(T-Lymphocyte) ซึ่งถูกสร้างจากไขกระดูกมาพัฒนาจนสมบูรณ์ก่อนส่งสู่กระแสเลือดเพื่อทำหน้าที่ในระบบภูมิคุ้มกัน
ต่อมน้ำเหลือง (Lymph node) เป็นต่อมรูปไข่ กระจายอยู่เป็นระยะตามหลอดน้ำเหลือง ทำหน้าที่กรองน้ำเหลืองโดยเป็นที่อยู่ของเม็ดเลือดขาวชนิดลิม
ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง
โรคภูมิคุ้มกันบกพร่องปฐมภูมิ (Primary immunodeficiency; PID)
โรคภูมิคุ้มกันบกพร่องทุติยภูมิ (Secondary immunodeficiency)
โฟไซต์(Lymphocyte) ที่คอยทำลายเชื้อจุลินทรีย์โดยเฉพาะแบคทีเรียที่เข้ามาสู่ร่างกาย รวมถึงการทำลายเซลล์เม็ดเลือดขาวที่หมดอายุ
โมโนไซต์(Monocyte) และลิมโฟไซต์
(Lymphocyte) รวมถึงการท า
ลายเม็ดเลือดแดงและ เกล็ดเลือดที่หมดอายุ
ม้าม (Spleen) เป็นที่อยู่ของเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิด
ร่างกายของคนเราที่มีสภาพภูมิคุ้มกันสิ่งแปลกปลอมที่อาจก่อให้เกิดโรคได้ร่างกายซึ่งมีกลไกกำจัดสิ่งแปลกปลอมตามธรรมชาติ ดังนี้
เหงื่อเป็นสารที่ร่างกายขับจากต่อมเหงื่อออกมาที่บริเวณผิวหนังทั่วร่างกายสามารถป้องกันการเจริญเติบโต ของแบคทีเรีย และป้องกันไม่ให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายทางผิวหนัง
น้ำตาและน้ำลายช่วยทำลายเชื้อแบคทีเรียบางชนิดได้
ขนจมูกและน้ำเมือกในจมูกช่วยป้องกันฝุ่นละอองและเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกายทางลมหายใจ
เซลล์เม็ดเลือดขาวที่อยู่ในเซลล์ร่างกายและท่อน้ำเหลืองสร้างสารต่อต้านเชื้อโรคที่เรียกว่า แอนติบอดี(Antibody) เพื่อทำลายเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกาย
ระบบภูมิคุ้มกัน
มีเซลล์เม็ดเลือดขาว ( White Blood Cell หรือ Leucocyte ) ที่สำคัญไหลเวียนอยู่ในกระแสเลือด ซึ่งทำหน้าที่ป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อโรค ภายในร่างกายและช่วยกำจัดสารพิษของเสียหรือเซลล์ที่ผิดปกติ
ประเภทของภูมิคุ้มกัน
ระบบภูมิคุ้มกันที่ได้รับมาแต่กำเนิด (Innate Immunity)
หมายถึง ภูมิคุ้มกันของร่างกายที่ถูกสร้างขึ้นเองและติดตัวมาตั้งแต่เกิดเช่นส่วนของผิวหนังเยื่อบุและเยื่อเมือกต่าง ๆ
ระบบภูมิคุ้มกันที่ได้รับมาภายหลัง (Acquired Immunity)
หมายถึง ระบบภูมิคุ้มกันที่ทำงานต่อเนื่องมาจากระบบภูมิคุ้มกันที่ได้รับมาแต่กำเนิดเกิดขึ้นจากการที่ร่างกายได้รับสิ่งแปลกปลอมหรือการกระตุ้นจากวัคซีนต่าง ๆ
ภูมิคุ้มกันแบบเฉพาะเจาะจง( Adaptive Immunity)
คือ กลไกการปรับตัวตามธรรมชาติจากการต่อต้านเชื้อโรคอาการเจ็บป่วย
ภูมิคุ้มกันจากภายนอก (Passive Immunity)
คือ ระบบที่เกิดขึ้น จากการได้รับภูมิคุ้มกันมาจาก ภายนอกโดยที่ร่างกายไม่ได้สร้างขึ้นเอง
ลักษณะการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน
ระบบภูมิคุ้มกันแบบไม่จำเพาะ ( Non-Specific Defense Mechanism)
ระบบภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะ (Specific Defense Mechanism)
กลไกต่อต้านและทำลายสิ่งแปลกปลอมในร่างกาย
แบบไม่จำเพาะกลไกนี้เปรียบเสมือนแนวป้องกันที่ช่วย ต่อต้านหรือทำลายสิ่งแปลกปลอมที่จะเข้าสู่เนื้อเยื่อหรือที่อยู่ในเนื้อเยื่อของร่างกายแล้วแต่ถ้าแนวป้องกันนี้ถูกทำลาย
แบบจำเพาะเมื่อแอนติเจน (antigen) ซึ่งอาจเป็นเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเข้าสู่ เนื้อเยื่อในร่างกาย จะกระตุ้นกลไกการ ต่อต้านหรือทำลายสิ่งแปลกปลอมแบบจำเพาะซึ่งเกี่ยวข้องกับการทำงานของ เซลล์เม็ดเลือดขาว 2 ชนิด คือ เซลล์บี (B
cell) และ เซลล์ที (T cell)
เซลล์บีและ เซลล์ทีจะจับกับแอนติเจนอย่างจำเพาะ
บทบาทหน้าที่ของระบบภูมิคุ้มกัน
ระบบภูมิคุ้มกัน (Immune system) มีบทบาทสำคัญในการปกป้องร่างกายจากจุลชีพก่อโรค
Defense
Homeostasis
Surveillance
Lymphocyte
Neutrophil
Monocyte/Macrophage
Eosinophil
Basophil
พยาธิวิทยาของระบบภูมิคุ้มกัน
ระบบภูมิคุ้มกันบกพร่องผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องจะติดเชื้อง่ายเป็นมะเร็งเอดส์
การเกิดปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันต่อเนื้อเยื่อตัวเอง (Autoimmune Diseases) เช่นโรครูมา ตอยด์(rheumatoid arthritis) , Systemic Lupus Erythematosus (SLE)
การเกิดปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันที่ไวเกินทำให้เกิดภูมิแพ้เช่น แพ้อากาศ แพ้ละอองเกสรดอกไม้
การตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย
การตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายทั้งแบบไม่จำเพาะเจาะจงและแบบจำเพาะเจาะจงล้วนจำเป็นต้องมีเซลล์ลิมโฟไซต์เพื่อให้เกิดการตอบสนองของภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะเจาะจง
ระบบภูมิคุ้มกันจากกระแสเลือดและสารคัดหลั่ง (Humoral Immune Response; HIR)
คือ ระบบภูมิคุ้มกันที่เกิดจากเซลล์ลิมโฟไซต์ชนิด บี ตอบสนองต่อแอนติเจนแต่ละชนิดอย่างจำเพาะ เจาะจง
ระบบภูมิคุ้มกันจากเซลล์ (cell-mediated immune response; CMIR หรือ cell mediated immunity; CMI)
คือ ระบบภูมิคุ้มกันที่เกิดจากการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันของเซลล์ซึ่งเซลล์ที่ทำหน้าที่รับผิดชอบ
คือ เซลล์ลิมโฟไซต์ที่มีการตอบสนองต่อสารจำเพาะ (specifically sensitized lymphocyte; SSL) หรือ ลิมโฟไซต์ชนิด ที (T lymphocyte)
เซลล์ทีทำลายสิ่งแปลกปลอม
เซลล์ทีผู้ช่วย
เซลล์ทีกดระงับ
แผนภูมิจำลองระบบภูมิคุ้มกัน
การเกิดภูมิคุ้มกันของร่างกาย
ภูมิคุ้มกันที่ผ่านทางรกจากแม่สู่ลูกขณะอยู่ในครรภ์
ภูมิคุ้มกันที่ได้จากน้ านมแม่
ภูมิคุ้มกันที่ร่างกายสร้างขึ้นเมื่อมีการติดเชื้อตามธรรมชาติ
ภูมิคุ้มกันที่เกิดจากการได้รับวัคซีน (active immunity)
ภูมิคุ้มกันที่ผลิตขึ้นเพื่อใช้ฉีดเข้าไปในร่างกายให้ออกฤทธิ์ทันที (passive immunity)
การสร้างภูมิคุ้มกันโรคของร่างกาย
ภูมิคุ้มกันก่อเองหรือการก่อภูมิคุ้มกันด้วยตนเอง (Active Immunization)
ชนิดของวัคซีน
Killed vaccine หมายถึง วัคซีนที่ทำจากเชื้อโรคที่ถูกฆ่าตายแล้วหรือทำจากองค์ประกอบของไขมัน
วัคซีนที่ทำจากเชื้อแบคทีเรีย
วัคซีนที่ทำจากไวรัส
วัคซีนประเภทท๊อกซอยด์
วัคซีนผลิตจากองค์ประกอบอื่น
Lived vaccine หมายถึง วัคซีนที่ทำจากเชื้อโรคที่ท าให้อ่อนฤทธิ์ลงซึ่งเชื้อเหล่านี้จะสามารถเจริญเติบโตและแบ่งตัวอยู่ในขอบเขตจำกัดเมื่อเข้าสู่ร่างกายไม่ทำให้เกิดโรครุนแรง
ข้อควรคำนึงถึงในการให้และรับวัคซีน
วัคซีนจะให้ประสิทธิภาพที่ดีถ้าการให้โดยวิธีธรรมชาติที่สุดเช่นวัคซีนที่เกี่ยวกับระบบทางเดินอาหารควรเป็นวัคซีนเดียวกัน
ต้องรับวัคซีนให้ครบตามจำนวนที่กำหนดไว้ล่วงหน้า เพราะวัคซีนส่วนใหญ่จะให้ผลเต็มที่เมื่อได้รับการ กระตุ้นหลายครั้ง
เด็กแรกเกิดจะสร้างภูมิคุ้มกันต่อวัคซีนไม่เต็มที่
ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคติดต่อเชื้อควรได้รับการแนะนำให้ฉีดวัคซีน
ภูมิคุ้มกันที่รับมา (Passive Immunization)
เป็นการให้แอนติบอดี (antibody) แก่ร่างกายโดยตรงโดยแอนติบอดี้ (antibody) นี้ได้จากสัตว์อื่นๆ ใช้สำหรับรักษาโรคบางชนิด ที่แสดงอาการรุนแรงเฉียบพลันโดยการฉีดเชื้อโรคที่อ่อนกำลัง แล้วเข้าไปในสัตว์พวกม้า หรือกระต่ายเพื่อให้ร่างกายของสัตว์ดังกล่าวสร้างแอนติบอดี้ (antibody) ขึ้นมาต่อต้านเชื้อโรคนั้นๆ
โรคที่เกิดจากความผิดปกติของภูมิคุ้มกัน
ระบบภูมิคุ้มกันเป็นระบบที่มีกระบวนการต่างๆของร่างกายเพื่อตอบสนองต่อการมีสิ่งแปลกปลอมต่างๆเข้าสู่ร่างกายหรือเกิดขึ้นในร่างกายเองถ้ามีภูมิคุ้มกันเองถ้ามีภูมิคุ้มกันที่น้อยเกินไปก็จะทำให้เกิดโรคได้ง่าย
โรคภูมิแพ้ คือ ปฏิกิริยามากเกินปกติของระบบภูมิคุ้มกันต่อสารที่ไม่เป็นอันตรายทำให้เกิดอาการผิดปกติมากมาย
หอบหืด เป็นโรคปอดอักเสบชนิดหนึ่งซึ่งท าให้หลอดลมตีบแคบลงและหายใจลำบากอาการผิดปกติมักเกิดซ้าได้บ่อย
โรคต่อมธัยรอยด์เป็นพิษ (Graves’ disease) โรคต่อมธัยรอยด์เป็นพิษเป็นโรคภูมิต้านตนเองที่ต่อมธัยรอยด์(Thyroid gland) ทำงานมากเกินไป
นายศศิธร ศรีโสภา UDA6380039 :<3:
