Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การวางแผนครอบครัว, นางสาววรารัตน์ วังทอง 621001079 - Coggle Diagram

- - - - 2 ชนิด
        
        ชนิดฮอร์โมนรวม (combined oral contraceptive pills [OCP]) ในแต่ละเม็ดประกอบด้วย estrogen และ progesterone รวมกันในขนาดคงที่ มีชนิด 21 เม็ด หรือ 28 เม็ด (7เม็ดหลังจะเป็นวิตามิน และ/หรือธาตุเหล็ก)
        
        กลไก
        Estrogen
        1.ยับยั้งการตกไข่โดยกดการทำงานของ FSH และ LH ที่หลั่งจากต่อมใต้สมอง
        
        เพิ่มการบีบตัวของมดลูก ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกมีการเปลี่ยนแปลงไม่เหมาะกับการฝังตัวของไข่ที่ผสมแล้ว
        
        เพิ่มการบีบตัวของท่อนำไข่ ทำให้การเดินทางของไข่ผ่านท่อนำไข่ไปอย่างรวดเร็วทำให้ไข่ที่ปฏิสนธิแล้วมาถึงโพรงมดลูกในเวลาที่ไม่เหมาะสม
        
        ทำให้เกิดการย่อยสลายของ corpus luteum เร็วกว่าปกติ
        
        Progestin
        1.ยับยั้งการตกไข่โดยกดการทำงานของ FSH
        2.ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกมีการเปลี่ยนแปลงไม่เหมาะกับการฝังตัวของไข่ที่ผสมแล้วโดยทำให้ต่อมและเนื้อเยื่อรอบๆบวมและฝ่อ
        3.ทำให้การเคลื่อนไหวของท่อนำไข่ช้าลง
        4.ทำให้มูกที่ปากมดลูกเหนียวข้นมากขึ้น มีฤทธิ์เป็นด่างไม่เหมาะกับการเคลื่อนผ่านของอสุจิ
        5.ยับยั้งกระบวนการ Capacitation โดยยับยั้งการทำงานของ Enzyme ที่ทำให้อสุจิเจาะชั้นเยื่อหุ้มเข้าไปผสมกับไข่
        
        ชนิดฮอร์โมนเดียว
        1.ชนิดฮอร์โมนเดียว progesterone (progestogen only pills [POP]) ซึ่งมีฮอร์โมนสังเคราะห์ progestogen ปริมาณน้อยเริ่มรับประทานตั้งแต่วันแรกของการมีประจำเดือนรับประทานเวลาเดียวกันติดต่อกันทุกวันประสิทธิภาพการป้องกันการตกไข่ไม่แน่นอนและทำให้มีเลือดออกกะปริดกะปรอยถ้าตั้งครรภ์อาจเกิดการตั้งครรภ์นอกมดลูกได้มากจึงเลือกใช้ในกรณีที่เป็นข้อห้ามใช้ estrogen ตัวอย่างยา เช่น Exluton
        
        ชนิดฮอร์โมน progesterone ปริมาณสูง ใช้ป้องกันการตั้งครรภ์ในรายที่ไม่ได้คุมกำเนิดมาก่อน หรือถูกข่มขืนหรือผิดพลาดในการใช้วิธีคุมกำเนิดอื่นๆ ปัจจุบันเรียกว่ายาคุมกำเนิดฉุกเฉิน รับประทานยาเม็ดแรกภายใน 72 ชั่วโมงภายหลังร่วมเพศ เม็ดที่ 2 ห่างจากเม็ดแรก 12 ชั่วโมง
        
        ฮอร์โมน estrogen ปริมาณสูง เป็นยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินเช่น Ovral รับประทานครั้งเดียว 4 เม็ดหลังร่วมเพศมีฤทธิ์ป้องกันการฝังตัวของตัวอ่อน
        โดยเพิ่มการบีบตัวของมดลูกและท่อนำไข่
      - ข้อห้ามใช้ยาเม็ดคุมกำเนิด
        
        ผู้ที่มีความผิดปกติเกี่ยวกับโรคเลือด และโรคหลอดเลือดหัวใจ
        
        ผู้ที่สูบบุหรี่
        
        การทำงานของตับผิดปกติ
        
        มะเร็ง
        
        ไขมันในเลือดสูง
        
        ความดันโลหิตสูง
      - คำแนะนำในการใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม
        
        เริ่มรับประทานเม็ดแรกวันที่ 5ของรอบเดือน
        
        รับประทานช่วงเวลาเดียวกัน
        
        กรณีที่ลืม
        ถ้าลืม 1 เม็ด ให้รับประทานทันทีที่นึกได้
        ถ้าลืม 2 เม็ด ให้รับประทาน วันละ 2 เม็ด เช้า เย็น 2 วันติดต่อกัน
        ถ้าลืมมากกว่า 2 เม็ด หยุดยาแผงนั้น เริ่มแผงใหม่รอบประจำเดือนครั้งต่อไป
      - ข้อดี/ข้อเสีย
        
        -ข้อดี
        มีประสิทธิภาพสูง มีประจำเดือนสม่ำเสมอ ลดอาการปวดประจำเดือน สามารถใช้จนถึงวัยหมดประจำเดือน
        -ข้อเสีย
        อาจมีเลือดออกกะปริดกะปรอย ในช่วง 2 เดือนแรกอาจมีอาการคลื่นไส้ ซึ่งมักหายไปในเดือนที่ 3 อาการจะลดลงถ้ารับประทานยาพร้อมอาหาร หรือก่อนนอน
        Estrogen : คลื่นไส้อาเจียน,คัดตึงเต้านม, ฝ้าน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น,ความดันโลหิตสูงขึ้น
        Progesterone : เลือดออกกะปริดกะปรอย หรือ ประจำเดือนไม่มา , อารมณ์เปลี่ยนแปลง
    - - ชนิดยาฉีดคุมกกำเนิด
        
        1) ฮอร์โมนเดียว เป็นฮอร์โมนสังเคราะห์คล้าย progesterone ที่ใช้กัน
        โดยทั่วไป คือ
        
        DMPA ออกฤทธิ์นาน 3 เดือน
        
        NET-EN ออกฤทธิ์นาน 2 เดือน
        
        2) ฮอร์โมนรวม ฉีดทุก 4 สัปดาห์ จะมีฮอร์โมน progesterone และ
        estrogen เช่น
        
        cyclofem ประกอบด้วย Medoxyprogesterone 50 มิลลิกรัมและ Estradiol cypionate 10 มิลลิกรัม
      - ข้อบ่งชี้
        
        เหมาะสำหรับสตรีที่อายุไม่เกิน 50 ปี และมีบุตรที่มีชีวิตอยู่อย่างน้อย 1 คน ยาฉีดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม สำหรับผู้ที่ต้องการให้ประจำเดือนมาสม่ำเสมอ แต่ไม่สามารถใช้กับมารดาที่ให้นมบุตร
      - ข้อดี
        
        ใช้ง่าย สะดวก
        
        ช่วยเพิ่มปริมาณน้ำนม เหมาะสำหรับมารดาหลังคลอดที่เลี้ยงบุตรด้วยนมมารดา
      - ข้อห้าม
        
        -เลือดออกผิดปกติ -สตรีที่ยังไม่เคยมีบุตร -โรคมะเร็ง -โรคเบาหวาน -โรคตับ -โรคหลอดเลือดในสมองหรือหัวใจรุนแรง
      - ข้อเสีย
        
        • เลือดออกกะปริดกะปรอย • ไม่มีประจำเดือน• น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น • อาการปวดศีรษะ• อารมณ์เปลี่ยนแปลง• หากใช้เป็นเวลานานเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก/รังไข่
      - คำแนะนำ
        
        • เริ่มฉีดยาภายใน 5 วันแรกของรอบประจำเดือน
        • ควรมาฉีดยาคุมกำเนิดตามนัด
        - DMPA ฉีดทุก 84 วัน - NET-EN ฉีดทุก 60 วัน
        • ในกรณีไม่สามารถมาตามนัดได้ไม่ควรมาก่อนหรือหลังกำหนด 2 สัปดาห์
        • ภาวะเจริญพันธุ์ภายหลังหยุดใช้ยา จะมีประจำเดือนมาปกติภายใน 6 เดือน
    - - ชนิดยาฝังคุมกำเนิด
        
        1) ยาฝังคุมกำเนิดชนิดไม่สลายตัวเมื่อครบกำหนดอายุการใช้แล้วต้องเอาหลอดยาออก ประกอบด้วย
        
        Norplant-6 ชนิด 6 หลอด บรรจุตัวยา levonorgestrel 36 มิลลิกรัม ออกฤทธิ์คุมกำเนิดได้นาน 5 ปี (ไม่ใช้แล้ว)
        
        Norplant-2 ชนิด 2 หลอด บรรจุตัวยา levonorgestrel 75 มิลลิกรัม ออกฤทธิ์คุมกำเนิดได้นาน 3 ปี (ไม่ใช้แล้ว)
        *ปัจจุบันนิยมใช้ Implanon NXT ชนิด 1 หลอด บรรจุตัวยา Etonogestrel 68 มิลลิกรัมคุมกำเนิดได้ 3 ปี
        
        2) ยาฝังคุมกำเนิดชนิดสลายตัวเมื่อครบกำหนดอายุการใช้แล้วไม่ต้องเอาหลอดยาออกหลอดที่ฝังจะค่อยๆ สลายตัวได้เอง สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้นาน 1-2 ปี
        -Capronor ใช้ 1 หลอด ป้องกันการตั้งครรภ์ได้ 18 เดือน
        -Norethindrone pellets ฝังครั้งละ 2-4 หลอด ป้องกันการตั้งครรภ์ได้นาน 1 ปี
      - เป็นวิธีการคุมกำเนิดแบบชั่วคราวที่ออกฤทธิ์นานมีประสิทธิภาพป้องกันการตั้งครรภ์สูง มีโอกาสตั้งครรภ์เพียงร้อยละ0.17 เป็นฮอร์โมนสังเคราะห์ progestogenบรรจุในหลอดใช้ฝังใต้ผิวหนัง
      - ข้อบ่งชี้
        
        สำหรับสตรีที่มีบุตรอย่างน้อย 1 คน ต้องการคุมกำเนิดระยะยาว สำหรับสตรีที่มีข้อห้ามใช้ฮอร์โมนเอสโตรเจน สตรีที่ไม่ต้องการทำหมัน หรือยังไม่พร้อมที่จะผ่าตัดทำหมันสตรีวัยรุ่น และสตรีติดเชื้อ
    - - ชนิดของห่วงอนามัย
        
        1.ชนิดไม่มีตัวยาออกฤทธิ์ป้องกันการตั้งครรภ์ ทำจากพลาสติก และอาบด้วย barium sulfate เพื่อให้ถ่ายภาพรังสีได้
        2.ชนิดมีตัวยาออกฤทธิ์ป้องกันการตั้งครรภ์ มี 2 ชนิด ได้แก่
        
        Copper bearing IUD เป็นห่วงอนามัยที่มีสารทองแดงเป็นส่วนประกอบ เช่น CU T-380A
        
        Hormone releasing IUD เป็นห่วงอนามัยที่มีฮอร์โมนสังเคราะห์เป็นส่วนประกอบ เช่น Levonorgestrel T
      - ห่วงอนามัย เป็นเครื่องมือขนาดเล็กใส่ในโพรงมดลูกเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์ ทำจากโลหะหรือพลาสติก มีรูปร่างแตกต่างกันสามารถใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน
      - การออกฤทธิ์
        
        มีปฏิกิริยาต่อต้านสิ่งแปลกปลอมเข้าสู่ร่างกาย
        
        ขัดขวางพัฒนาการของไข่ ทำให้ไม่เกิดการปฏิสนธิ
        
        เยื่อบุโพรงมดลูกมีการเปลี่ยนแปลง บางและฝ่อ
        
        ทำให้มูกที่ปากมดลูกเหนียวข้น
        
        กระตุ้นการหลั่ง prostaglandins ทำให้มดลูกและท่อนำไข่บีบตัวผิดปกติ มีผลต่อการเคลื่อนไหวของตัวอสุจิ
      - ข้อบ่งชี้
        
        -สตรีที่มีบุตรแล้ว และต้องการเว้นระยะห่างของการมีบุตร
        -สตรีที่ต้องการคุมกำเนิดระยะยาว เมื่อเลิกใช้ภาวะเจริญพันธุ์กลับมาดังเดิม
        -สตรีหลังคลอดที่ต้องการเลี้ยงบุตรด้วยนมมารดา
        -สตรีที่มีปัญหาประจำเดือนผิดปกติ ห่วงอนามัยชนิดที่มีฮอร์โมนจะช่วยปัญหาประจำเดือนมามาก
      - ข้อดี
        
        ประสิทธิภาพสูงในการป้องกันการตั้งครรภ์ ปลอดภัยอาการข้างเคียงน้อย
        
        ราคาถูก ใช้ได้นาน ไม่เป็นภาระ ไม่ต้องกลัวลืม
        
        เมื่อเอาห่วงอนามัยออกสามารถตั้งครรภ์ได้ในระยะเวลาสั้น
      - ข้อเสีย
        
        มีเลือดออกกะปริดกะปรอย อาการจะค่อยๆหายไปใน 2-3เดือน ถ้ามีเลือดออกผิดปกติไม่แนะนำวิธีนี้
        
        ปวดท้องน้อย อาการจะค่อยๆหายไปใน 2-3 เดือน
        
        ห่วงอนามัยหลุดพบได้ชนิดธรรมดามากกว่าชนิดที่มีสารเสริมประสิทธิภาพ
        
        ตกขาวเพิ่มขึ้น หากตกขาวมีลักษณะผิดปกติอาจเสี่ยงต่อการอักเสบในอุ้งเชิงกรานควรมาพบแพทย์เพื่อรับการตรวจรักษา
        
        การอักเสบของอวัยวะในอุ้งเชิงกรานถ้าเคยเป็นต้องรักษาให้หายขาดก่อนใส่ห่วงอนามัย
        
        อาจเกิดการตั้งครรภ์ขณะใส่ห่วงอนามัย
        
        อาจมีภาวะแทรกซ้อนภายหลังใส่ เช่น ตั้งครรภ์นอกมดลูกหรือห่วงอนามัยทะลุ เป็นต้น
      - ข้อห้ามในการใช้ห่วงอนามัย
        
        ติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานหรือติดเชื้อในโพรงมดลูก
        
        มีโรคประจำตัว เช่น โรคหัวใจ โรคเลือด ภาวะโลหิตจาง โรคเบาหวานโรคไตอย่างรุนแรง และความผิดปกติเกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกัน
        
        มีเพศสัมพันธ์แบบเปลี่ยนคู่บ่อย
    - - ถุงยางอนามัยสตรี (female condom)
        
        ถุงยางอนามัยสตรี ทำจาก polyurethane ลักษณะเป็นถุงโปร่งแสง ทรงกระบอก ปลายมน มีความยาว 15-17 เซนติเมตร มีวงแหวนที่ยืดหยุ่น 2 อัน ปลายเปิดมีวงแหวน เส้นผ่าศูนย์กลาง 7 เซนติเมตร และก้นถุงมีวงแหวน
        
        วิธีการใส่ โดยบีบขอบในใส่เข้าไปจนสุดครอบอยู่ที่ปากมดลูก ห่วงจะช่วยยึดถุงยางไว้ไม่ให้หลุดขณะที่ขอบนอกจะช่วยให้ถุงยางปิดคลุมบริเวณปากมดลูกวิธีนี้ไม่เป็นที่นิยมในปัจจุบัน
      - ถุงยางอนามัยชาย (male condom)
        
        Skin condom ทำจากลำไส้สัตว์ ทำให้เกิดการแทรกซึมความชุ่มชื้นจากสิ่งคัดหลั่งได้ และมีราคาแพง ข้อดีคือสวมสบาย ขณะมีเพศสัมพันธ์ให้ความรู้สึกทางเพศดี ข้อเสียคือไม่สามารถขวางกั้นเชื้อโรคที่มีขนาดเล็กได้
        
        Rubber condom ทำจากน้ำยางธรรมชาติ ซึ่งเป็นถุงยางอนามัยที่ใช้กันอยู่ทั่วไป มีราคาถูกและมีความยืดหยุ่นสูงสวมใส่ได้กระชับ ป้องกันการตั้งครรภ์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้ดี
        
        polyurethane ชนิดที่ทำจากสารสังเคราะห์ สำหรับผู้ที่แพ้ยางธรรมชาติ (ทั้งชายและหญิง) ก็อาจเลี่ยงมาใช้ถุงยางอนามัยที่ผลิตมาจากสารสังเคราะห์ได้
        
        ข้อดี
        
        ใช้คุมกำเนิดและป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
        
        ราคาไม่แพง
        
        พกพาได้สะดวกปลอดภัย ไม่เกิดภาวะแทรกซ้อนต่อผู้ใช้
        
        มีประสิทธิภาพการป้องกันการตั้งครรภ์สูง หากใช้ถูกวิธี
        
        ช่วยลดอัตราเสี่ยงของการเกิดมะเร็งปากมดลูก
        
        เหมาะกับคู่สมรสที่พบกันนานๆครั้ง
        
        ข้อเสีย
        
        ถุงยางอนามัยอาจแตกหรือหลุดได้
        
        หากใช้เป็นเวลานาน ฝ่ายหญิงอาจระคายเคืองช่องคลอด หากใช้เป็นเวลานาน
        
        บางรายอาจมีอาการแพ้ โดยเฉพาะผู้ที่แพ้ latex หรือผู้ที่แพ้สารเคมีภัณฑ์ฆ่าตัวอสุจิ
        
        บางรายอาจลดความรู้สึกขณะร่วมเพศ
    - - 6.1 การงดร่วมเพศ (periodic abstinence)
      - 6.2 การนับระยะปลอดภัย (rhythm method)
        
        คำนวณหาระยะปลอดภัย
        
        วันแรกของระยะไม่ปลอดภัย = รอบประจำเดือนที่สั้นที่สุด – 18
        วันสุดท้ายของระยะไม่ปลอดภัย = รอบประจำเดือนที่ยาวที่สุด – 11
        
        การวัดอุณหภูมิร่างกาย
        
        ก่อนไข่ตกประมาณ 12-24 ชั่วโมง อุณหภูมิร่างกายจะลดต่ำลงกว่าปกติ สังเกตตอนเช้าและหลังจากไข่ตกแล้วอุณหภูมิร่างกายจะเพิ่มขึ้น 0.2 – 0.5 องศาเซลเซียสควรงดร่วมเพศ ช่วง 2-3 วันก่อนไข่ตกและช่วงอุณหภูมิสูงขึ้นในแต่ละรอบเดือน (3-5 วันหลังไข่ตก) สิ่งสำคัญของการวัดอุณหภูมิคือต้องวัดทุกวัน การคุมกำเนิดวิธีนี้ได้ผลไม่แน่นอนนัก
        
        การสังเกตมูกจากปากช่องคลอด (cervical mucous method)
        
        เป็นวิธีการคุมกำเนิดโดยอาศัยหลักการเปลี่ยนแปลงของมูกมดลูกในช่วงระยะการตกไข่
        หลังหมดประจำเดือนใหม่ๆ :ไม่มีมูก หรือมีเล็กน้อย สังเกตมูกได้
        ก่อนวันไข่ตก : มีมูกมากขึ้น สีเหลือง หรือขาวขุ่นๆ เหนียวๆ
        ระยะไข่ตก :จะมีมูกมาก ใส ลื่นๆคล้ายไข่ขาวดิบ สามารถยืดได้ยาวมากกว่า 6เซนติเมตร
        ระยะหลังไข่ตกใหม่ๆ : มูกน้อยลง ขุ่นข้น ยืดเป็นเส้นไม่ได้ก่อนมีประจำเดือน แห้งหรือมีมูกเป็นน้ำใสๆ
        
        การหลั่งน้ำอสุจินอกช่องคลอด
        
        เป็นการคุมกำเนิดโดยฝ่ายชายถอนอวัยวะเพศออกจากช่องคลอดก่อนที่จะมีการหลั่งน้ำอสุจิ เพื่อไม่ให้ตัวอสุจิเข้าไปในช่องคลอด
        
        การควบคุมไม่ให้มีการหลั่งน้ำอสุจิ
        
        เป็นการมีเพศสัมพันธ์ตามปกติ แต่เมื่อฝ่ายชายรู้สึกว่าใกล้ถึงจุดสุดยอด ให้บังคับตนเองไม่ให้มีการหลั่งน้ำอสุจิจนกระทั่งความตื่นตัวทางเพศหมดไปเอง
        
        การเลี้ยงบุตรด้วยนมมารดา
        
        มารดาที่เลี้ยงบุตรด้วยนมมารดานานๆ ทำให้มีการหลั่งฮอร์โมน prolactin สูง ซึ่งจะยับยั้งการหลั่งฮอร์โมน FSH และ LH ทำให้รังไข่ไม่ถูกกระตุ้น และไม่เกิดการตกไข่ ส่งผลให้ไม่มีประจำเดือน
  - - - การทำหมันเป็นวิธีการคุมกำเนิดที่มีประสิทธิภาพสูงเหมาะสำหรับครอบครัวที่มีบุตรเพียงพอแล้วดังนั้นหากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเป็นหมันก็สามารถป้องกันการตั้งครรภ์ได้อย่างถาวร
      - ข้อดีของการทำหมัน
        
        ประสิทธิภาพสูง ทำครั้งเดียวได้ผลตลอดไป
        
        เสียค่าใช้จ่ายน้อย บางแห่งไม่มีค่าบริการ
        
        ไม่มีผลข้างเคียง ไม่เจ็บปวดมาก
        
        ทำได้ง่าย สะดวก ปลอดภัย และรวดเร็ว ระยะพักฟื้นน้อย
        
        ทำหมันหญิง จะเป็นหมันทันทีส่วนหมันชายต้องรอให้ไม่มีเชื้ออสุจิ
        
        ไม่ทำให้ความต้องการทางเพศเปลี่ยนแปลง
      - ข้อเสียของการทำหมัน
        
        ต้องทำโดยแพทย์หรือผู้ที่ได้รับการอบรม
        
        ถ้าต้องการมีบุตรอีก ต้องผ่าตัดใหม่แก้ไขได้ยากและเสียค่าใช้จ่ายมาก
        
        อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนหลังผ่าตัด เช่น ปวดแผล มีเลือดคั่งแผลติดเชื้อ เป็นต้น
        
        หลังทำหมันชายอาจทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเนื่องจากมีการอุดกั้นของเชื้ออสุจิ
        
        การยอมรับบริการและการจูงใจเพื่อทำหมันชายทำได้ยากกว่าการทำหมันหญิง
        
        บางรายอาจขัดต่อความเชื่อทางศาสนา ประเพณี จิตใจ
      - การทำหมัน
        
        การทำหมันหญิง (female sterilization) เป็นการทำให้ท่อนำไข่ตีบตันทั้งสองข้าง ด้วยการผูกและตัดท่อนำไข่ แบ่งเป็น 2 ระยะ
        -การทำหมันหลังคลอด หรือ หมันเปียก ทำในระยะหลังคลอดประมาณ 24-48 ชั่วโมง เนื่องจากหลังคลอดระดับมดลูกอยู่สูงทำให้สามารถผ่าตัดได้ง่าย
        -การทำหมันแห้ง เป็นการทำหมันในช่วงเวลาปกติ หรือหลังคลอดมากกว่า 6 สัปดาห์
        
        ข้อห้ามในการทำหมันหญิง
        
        วัยรุ่น และมีบุตร 1 คน
        
        มีโรคประจำตัวในระยะรุนแรง เช่น โรคหัวใจ โรคเบาหวานโรคโลหิตจาง โรคความดันโลหิตสูงโรคปอด เป็นต้น
        
        อยู่ในภาวะติดเชื้อ มีไข้สูง ควรรักษาให้หายก่อน
        
        มีปัญหาเกี่ยวกับชีวิตสมรส
        
        มีประวัติแพ้ยาเฉพาะที่
        
        ข้อเสีย
        
        เป็นการผ่าตัดวิธีหนึ่ง อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ต้องทำโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
        
        คำแนะนำ
        
        หลังทำหมันให้นอนพัก 2-3 ชั่วโมง หลีกเลี่ยงการดื่มน้ำและรับประทานอาหารจนกว่าจะหายจากอาการมึนงง หรือง่วงซึม หากปวดมากให้รับประทานยาแก้ปวด ถ้ามีเลือดออกหรือปัสสาวะไม่ออก ให้รายงานแพทย์
        
        ในรายที่ส่องกล้อง อาจเกิดอาการแทรกซ้อน เช่น อึดอัดแน่นท้อง จากก๊าซที่เหลือค้างอยู่ในช่องท้องปวดร้าวไปที่ไหล่ทั้งสองข้าง เวียนศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน
        
        ในรายที่ทำผ่าตัดทางหน้าท้องระวังไม่ให้แผลเปียกน้ำจนกว่าจะตัดไหมประมาณ 5-7 วัน
        
        ในรายที่ทำหมันแห้ง สามารถทำงานเบาได้ตามปกติ งดทำงานหนัก 1 สัปดาห์ ในรายที่ทำหมันหลังคลอดงดทำงานหนัก 4-6 สัปดาห์
        
        มาตรวจตามนัดหลังทำหมันครบ 1 สัปดาห์ เพื่อดูแลแผลทำหมันและตัดไหม นัดตรวจภายใน 6 สัปดาห์หลังผ่าตัด เพื่อตรวจหาความผิดปกติ หลังจากนั้นนัดตรวจร่างกายประจำปี
        
        ถ้ามีอาการผิดปกติ เช่น แผลติดเชื้อ เลือดออก ไข้สูง ปวดท้องมาก เป็นลม หรือ ขาดประจำเดือนหลังทำหมันให้ปรึกษาแพทย์
        
        ข้อดี
        
        เป็นวิธีคุมกำเนิดแบบถาวร ไม่มีผลกระทบต่อรอบประจำเดือนและการมีเพศสัมพันธ์ อีกทั้งการทำมีประสิทธิภาพสูง ความผิดพลาดน้อยกว่าร้อยละ 1
        
        ทำได้ง่าย ปลอดภัย ได้ผลดี ราคาไม่แพง
        
        ในระยะหลังคลอด สามารถผ่าตัดทำหมันได้ง่าย เนื่องจากมดลูกอยู่สูงที่ระดับสะดือและใช้ยาสลบน้อยเนื่องจากได้รับยาระงับปวดขณะคลอดมาก่อนแล้ว
        
        ข้อบ่งชี้
        
        มีบุตรเพียงพออย่างน้อย 2 คน และบุตรมีสุขภาพดี
        
        มีโรคประจำตัวที่อาจมีผลต่อการตั้งครรภ์ เช่น โรคหัวใจเบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคไต โรคทางพันธุกรรม โรคจิตและปัญญาอ่อน เป็นต้น
        
        การทำหมันชาย (male sterilization) การทำหมันชาย เป็นการทำให้ท่ออสุจิทั้ง 2 ข้างอุดตัน ทำให้เชื้ออสุจิผ่านไปไม่ได้ ทำได้ง่ายปลอดภัยและมีประสิทธิภาพการคุมกำเนิดสูงกว่าเมื่อเทียบกับการทำหมันหญิง
        
        ข้อดี
        
        เป็นการผ่าตัดที่ง่าย ใช้เวลาสั้นและปลอดภัยกว่าการทำหมันหญิง ราคาถูกและมีประสิทธิภาพดีที่สุดมีแผลผ่าตัดขนาดเล็กที่ผนังลูกอัณฑะ
        
        ข้อเสีย
        
        อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนที่อาจพบได้ เช่น การอักเสบ ปวด บวม เขียวช้ำ มีเลือดคั่งบริเวณถุงอัณฑะ
        
        ข้อบ่งชี้
        
        มีบุตรตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป ถ้าน้อยกว่า 2 คนต้องอธิบายก่อนทำว่าเป็นการทำอย่างถาวร ถ้าต้องการมีบุตรอีกจะแก้หมันได้ยาก
        
        ผู้ที่ภรรยาเป็นโรคทางอายุรศาสตร์ ซึ่งอาจเกิดอันตรายได้ถ้าทำหมันหญิง
        
        ผู้ที่มีโรคติดต่อทางพันธุกรรม
        
        ข้อห้ามในการทำหมันชาย
        
        แพ้ยาชาเฉพาะที่
        
        โรคผิวหนังบริเวณอวัยวะสืบพันธ์เพศชาย โรคติดเชื้อหรือมีโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
        
        ความผิดปกติบริเวณลูกอัณฑะ
        
        มีโรคทางอายุรกรรมในระยะรุนแรง
        
        คำแนะนำหลังทำหมัน
        
        หลังทำหมันจะยังไม่เป็นหมันทันทีต้องคุมกำเนิดชั่วคราวโดยใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วย เป็นเวลา 3 เดือนหรือหลั่งน้ำอสุจิ 15-20 ครั้ง
- - - - การฉีดน้ำอสุจิเข้าไปในช่องคลอดของฝ่ายหญิง เพื่อให้ตั้งครรภ์โดยไม่ได้มีเพศสัมพันธ์ แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ
        1.1 การผสมเทียมโดยใช้น้ำอสุจิสามี (artificial insemination with husband’s semen : AIH)
        1.2 การผสมเทียมโดยใช้น้ำอสุจิของชายอื่น (artificial insemination with donor semen : AID)
      - ข้อบ่งชี้
        
        ในกรณีภาวะมีบุตรยากที่มีสาเหตุจากฝ่ายชายไม่มีตัวอสุจิหรือมีน้อย
        มีโรคทางพันธุกรรม สามีหย่อนสมรรถภาพทางเพศ
    - - เป็นการนำเอาไข่ที่ได้จากการกระตุ้นรังไข่เก็บไว้ในตู้อบ เพื่อให้ไข่เจริญเติบโตต่อไปอีกระยะแล้วนำออกมาผสมกับอสุจิ ภายหลังปฏิสนธิ 16-19 ชั่วโมงเลือกตัวอ่อนที่มีลักษณะที่ดีนำไปใส่ในโพรงมดลูก
      - ข้อบ่งชี้
        
        การอุดตันของท่อนำไข่ทั้ง 2 ข้าง มีพังผืดในอุ้งเชิงกรานมีภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ และอสุจิผิดปกติแต่ไม่รุนแรง
    - - วิธีนี้มีข้อดี คือการปฏิสนธิของไข่และอสุจิเกิดขึ้นในร่างกาย ซึ่งเป็นสภาวะแวดล้อมที่เหมือนธรรมชาติที่สุด ทำให้อัตราการตั้งครรภ์มีสูงขึ้น รวมทั้งลดขั้นตอนการเพาะเลี้ยงตัวอ่อนในห้องปฏิบัติการ ทำให้วิธีนี้เป็นที่ยอมรับมากขึ้น
      - ข้อบ่งชี้
        
        การรักษาโดยวิธีนี้จะมีข้อจำกัดว่าฝ่ายหญิงจะต้องมีท่อนำไข่ปกติอย่างน้อย 1 ข้าง และฝ่ายชายจะต้องไม่มีความผิดปกติของน้ำเชื้ออสุจิชนิดรุนแรง
    - - เป็นวิธีการใหม่ที่ช่วยให้เกิดการปฏิสนธิระหว่างไข่กับอสุจิเป็นการฉีดตัวอสุจิเข้าไปในเซลล์ไข่โดยตรง โดยฉีดอสุจิ 1 ตัว เข้าไปในเซลล์ไข่ 1 ใบ จากนั้นนำไข่ที่ฉีดแล้วไปเลี้ยงในตู้อบ
      - ข้อบ่งชี้
        
        มีความผิดปกติของน้ำเชื้ออสุจิชนิดรุนแรงมาก หรือตรวจไม่พบอสุจิ ซึ่งเกิดจากการอุดตันของท่อน้ำเชื้อ (obstructive azoospermia)หรือกระบวนการทำงานของกลุ่มเซลล์ที่สร้างตัวอสุจิบกพร่อง(functional azoospermia)แต่ยังสามารถเก็บเชื้ออสุจิได้ด้วยวิธีทางศัลยกรรม
    - - ได้มีการใช้วิธีนี้เพื่อรักษาในกรณีที่รักษาโดยใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์แล้วมีปัญหาที่ไม่สามารถทำการย้ายฝากตัวอ่อนผ่านทางปากมดลูกได้
      - ข้อบ่งชี้
        
        ทำในรายที่มีอสุจิน้อยกว่าปกติ ท่อนำไข่ไม่ตันแต่ทำงานไม่ปกติ มีภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกงอกผิดที่และมีพังผืดมาก
    - - เป็นการปฏิสนธิของไข่และอสุจิภายนอกร่างกาย โดยการเลี้ยงตัวอ่อนระยะ Blastocyst แบ่งเซลล์ 120-150 เซลล์ ซึ่งเป็นระยะที่พร้อมฝังตัว ใส่กลับคืนสู่โพรงมดลูก
  - - - 1) การวิจัยตัวอ่อน (embryo research) ต่างประเทศสามารถวิจัยตัวอ่อนไม่เกิน 14 วัน ใช้ได้เฉพาะตัวอ่อนที่เหลือจากการย้ายกลับ ในประเทศไทยทำการวิจัยได้เฉพาะตัวอ่อนที่ผิดปกติเท่านั้น
      - 2) การบริจาคเซลล์สืบพันธุ์และตัวอ่อน (gamete and embryo donation) การบริจาคเหล่านี้อาจเกิดปัญหาแง่จริยธรรม เรื่องผลประโยชน์ ค่าตอบแทน การปกปิด หรือเปิดเผยที่มาของเซลล์สืบพันธุ์และตัวอ่อน สิทธิการรับรู้ของเด็ก การรับบริจาคอสุจิของหญิงโสด อายุของผู้รับบริจาคไข่
      - 3) การตั้งครรภ์แทน (surrogacy) หรือ อุ้มบุญ ปัญหาที่ตามมามีดังนี้
        -ด้านกฎหมาย ที่ถือว่า สตรีที่คลอดบุตรเป็นมารดาที่ถูกต้องตามกฎหมาย
        -ปัญหาเรื่องค่าตอบแทน ที่ต้องตั้งครรภ์จนครบกำหนดคลอด และอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนขณะตั้งครรภ์ จึงหาผู้ที่มาตั้งครรภ์แทนได้ยาก
        -เมื่อเด็กคลอดออกมาเกิดความผูกพัน จนไม่ยอมยกเด็กให้คู่สมรส หรือเด็กเกิดมามีความผิดปกติ คู่สมรสอาจไม่ยอมรับเด็กก็ได้
        -สตรีบางรายไม่มีข้อบ่งชี้ทางการแพทย์ใดๆแต่ไม่อยากลำบากในการตั้งครรภ์ อาจไปจ้างสตรีอื่นให้ตั้งครรภ์แทน
        
        พระราชบัญญัติคุ้มครองเด็กที่เกิดที่เกิดจากการอุ้มบุญ
        -หญิงรับตั้งครรภ์แทนต้องมีสัญชาติไทย ในกรณีที่สามีหรือภรรยาไม่ใช่สัญชาติไทย ต้องจดทะเบียนสมรสมาแล้วไม่น้อยกว่า 3 ปี
        -หญิงรับตั้งครรภ์แทนต้องไม่มีความสัมพันธ์เป็นแม่หรือลูก
        -หญิงรับตั้งครรภ์แทนต้องเป็นญาติสืบสายโลหิตของสามีหรือภรรยา ในกรณีที่ไม่มีญาติสืบสายโลหิต ให้หญิงอื่นรับตั้งครรภ์แทนได้
        -หญิงรับตั้งครรภ์แทนต้องเป็นหญิงที่เคยมีบุตรมาก่อนแล้วเท่านั้น
      - 3) การลดจำนวนตัวอ่อนขณะตั้งครรภ์ (embryo reduction) กรณีแฝดสามขึ้นไปมีโอกาสคลอดก่อนกำหนดที่รอดชีวิตได้ยาก และผู้ตั้งครรภ์อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนระหว่างตั้งครรภ์ได้สูง จึงได้มีการลดจำนวนตัวอ่อนลง จึงมีนโยบายใส่กลับตัวอ่อน ไม่เกินครั้งละ 3 ใบ ทำให้ปัญหานี้ลดลง
- - - - ความเจ็บป่วย,การได้รับวัคซีน,ประจำเดือน, เพศสัมพันธ์,การตั้งครรภ์,การคุมกำเนิด
    - - ตรวจร่างกายทั่วไป,ชั่งน้ำหนัก,วัดส่วนสูง,ประเมิน v/s บางกรณีอาจมีการตรวจภายใน
    - - หลักของการให้การปรึกษา ใช้หลัก 5C
        
        1) Confidence ผู้ให้การปรึกษาจะต้องมีความมั่นใจในตัวเองทำให้ผู้รับบริการมีความเชื่อมั่น
        
        2) Comfort ผู้ให้การปรึกษามีทัศนคติที่ดีต่อเรื่องเพศ ทำให้ผู้รับบริการสะดวกใจที่จะพูดเรื่องเพศสร้างบรรยากาศให้รู้สึกเป็นกันเอง
        
        3) Compassion มีความเมตตากรุณา แสดงท่าทีเห็นอกเห็นใจและตระหนักถึงความสำคัญของปัญหาผู้รับบริการ
        
        4) Communication มีทักษะในการสื่อสารใช้คำพูดเหมาะสม
        
        5) Consultation ผู้ให้บริการควรตระหนักถึงความสามารถของตนและทราบว่าเมื่อใดจะต้องส่งต่อ
    - - เป็นการให้ความรู้เรื่องวิธีการคุมกำเนิดชนิดต่างๆตลอดจนจำนวนบุตรที่ต้องการระยะเวลาที่ต้องการมีบุตรและระยะห่างของการมีบุตร
    - - กรณีมีปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคทางพันธุกรรม ต้องให้คำแนะนำเพื่อให้ตระหนักถึงความเสี่ยงของการมีบุตรผิดปกติ
    - - พบปัญหาได้มากในคู่สมรสที่แต่งงานช้าหากพบปัญหาอาจมีการส่งต่อเพื่อใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์
    - - ตรวจเลือดคัดกรองโรคเบาหวาน,โลหิตจาง,ธาลัสซีเมีย,ไวรัสตับอักเสบบี, เอดส์,ซิฟิลิส
    - - ให้คำปรึกษาเพื่อให้เกิดความเข้าใจซึ่งกันและกัน สามารถใช้ชีวิตคู่ได้อย่างมีความสุข
- - - - สุขภาพกาย ได้แก่ มีโรคประจำตัว มีคู่หลายคน ติดสิ่งเสพติดมีผลทำให้การมีเพศสัมพันธ์ห่างลง และการสร้างตัวอสุจิน้อยลง
      - สุขภาพจิต ได้แก่ ความวิตกกังวล ความเครียด ความกลัวอย่างรุนแรง มีผลทำให้อวัยวะเพศไม่แข็งตัว (impotence) หรือ หลั่งน้ำอสุจิเร็วเกินไป (premature ejaculation)
      - ความผิดปกติของอวัยวะสืบพันธุ์แต่กำเนิด เช่น เซลล์สร้างตัวอสุจิไม่เจริญ (testicular germinal aplasia) ลูกอัณฑะไม่ลงในถุงอัณฑะ (undescended testis) และหนังหุ้มปลายองคชาติไม่เปิดตรงกลางแต่ตีบเล็กผิดปกติ (phimosis)
      - โรคที่ทำให้การสร้างอสุจิ หรือการผ่านออกของน้ำอสุจิผิดปกติ เช่น คางทูม กามโรค
      - ความผิดปกติในการทำงานของต่อมไร้ท่อ เช่น เนื้องอกในสมอง หรือต่อมใต้สมอง ความผิดปกติของต่อมไทรอยด์ เป็นต้น
    - - สุขภาพกาย ได้แก่ มีโรคประจำตัวเรื้อรัง เช่น โรคหัวใจ โรคเลือด เป็นต้น
      - สุขภาพจิต ได้แก่ ความวิตกกังวล ความเครียด โรคจิต โรคประสาท ในบางรายส่งผลให้ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ หรือรังไข่ทำงานผิดปกติทำให้ไม่มีการตกไข่
      - ความผิดปกติของอวัยวะสืบพันธุ์ เช่น ความผิดปกติของท่อนำไข่ รังไข่ มดลูก ช่องคลอด
      - ความผิดปกติในช่องเชิงกราน เช่น มีเยื่อพังผืด เนื้องอกที่ไปเบียดท่อนำไข่
      - ความผิดปกติในการทำงานของต่อมไร้ท่อ เช่น เนื้องอกในสมอง ความเครียด ภาวะอ้วน ภาวะทุพโภชนาการมีผลต่อการทำงานของ hypothalamus หรือ pituitary gland ทำให้การทำงานของ GnRH (gonadotropin-releasing hormone)ลดลง
    - - อายุฝ่ายหญิง สตรีที่มีอายุ 35 ปี หรือมากกว่าทำให้ไข่ตกช้าหรือไม่มีการตกไข่ ความสามารถในการมีบุตรลดลง
      - อายุฝ่ายชายจากการศึกษาพบว่าอัตราการตั้งครรภ์ลดลงในหญิงที่มีสามีอายุมากเกิน 30 ปี
      - การคุมกำเนิด เช่น การใช้ยาฉีด หรือยาฝังหลังหยุดคุมกำเนิดแล้วต้องใช้เวลานานระยะหนึ่งกว่าจะมีการตกไข่
      - ความถี่ของการมีเพศสัมพันธ์ โดยทั่วไปการมีเพศสัมพันธ์อย่างน้อยสัปดาห์ละ 4 ครั้งจะมีโอกาสตั้งครรภ์ได้สูงแต่การมีเพศสัมพันธ์ที่มากเกินไปอาจทำให้การผลิตอสุจิลดลงควรเว้นระยะการมีเพศสัมพันธ์ 30-48 ชั่วโมง เพื่อเพิ่มจำนวนอสุจิ