Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
โรคของระบบทางเดินปัสสาวะ (Diseases of Urinary system) - Coggle Diagram
โรคของระบบทางเดินปัสสาวะ
(Diseases of Urinary system)
ระบบขับถ่ายปัสสาวะ
1.ระบบขับถ่ายปัสสาวะส่วนบน (Upper Urinary tract)
ไตสองข้าง ( Kidney) เป็นอวัยวะสำคัญที่สุดของระบบนี้เป็นที่กรองเอาน้ำและของเสียออกจากโลหิตเป็นน้ำปัสสาวะ
หน่วยไต (Nephron) ทำหน้าที่สร้างปัสสาวะ
กรวยไต (renal pelvis) ส่งมาตามท่อไต (Ureter)
ท่อไต (Ureter) นำน้ำปัสสาวะออกจากไตไปสู่กระเพาะปัสสาวะ
2.ระบบขับถ่ายปัสสาวะส่วนล่าง(Lower urinary tract) เป็นที่เก็บพักปัสสาวะที่สร้างจากไตและเป็นทางส่งปัสสาวะขับทิ้งออกนอกร่างกาย
กระเพาะปัสสาวะ (Urinary bladder) เป็นที่เก็บน้ำปัสสาวะไว้ชั่วคราว เมื่อได้จำนวนที่พอเหมาะจึึงหดตัวบีบน้ำปัสสาวะไปสู่ท่อปัสสาวะ (Urethra)
ท่อปัสสาวะ (Urethra) เป็นทาง่านของน้ำปัสสาวะจากกระเพาะปัสสาวะไปสู่นอกร่างกาย ซึ่งท่อปัสสาวะนั้นมีความแตกต่างกันระหว่างเพศชายและเพศหญิง
โครงสร้างของหน่วยไต (Nephron)
แบ่งเป็น 2 ส่วน
1.Renal corpuscle
2.Renal tubule
Renal malformations
(ความผิดปกติของไต)
ความผิดปกติในปริมาณของเนื้อไต
Agenesis ไตฝ่อหรือภาวะที่ไม่มีเนื้อไต
Renal agenesis อาจจะเป็นข้างเดียวหรือสองข้าง
ถ้าเป็นสองข้าง เรียกว่า Potter’s syndrome
ร่วมกับปอดไม่เจริญ แขนขาผิดรูปร่างและมีลักษณะใบหน้าที่เป็นแบบจำเพาะ
Potter’s syndrome
แขนขาที่ผิดปกติบ่อยคือ รูปร่างผิดปกติโก่ง บิด ข้อเคลื่อน clubfoot
Potter's facies
หูติดต่ำ ผิดหนังย่น จมูกงุ้ม คางเล็ก มีสันนูนเด่นที่หัวคิ้วทั้งสองข้าง
Hypoplasia
ภาวะที่ไตมีขนาดเล็กกว่าปกติมากกว่าร้อยละ 50
จำนวน renal lobule และ calyx ลดลงด้วย
แต่เนื้อไตไม่มีความผิดปกติ
Supernumerary kidney
ภาวะที่มีจำนวนไตมากกว่าสอง ส่วนใหญ่จะเป็นสามไต
ไตชั้นที่เกินจะแยกออกจากไตปกติหรือเป็นภาวะ "ไตแฝด" ที่ไตสองส่วนอยู่ติดแน่นเป็นไต
ความผิดปกติในตำแหน่ง รูปร่างและ Orientation
Ectopia
ภาวะที่ไตอยู่ในตำแหน่งที่ผิดปกติ เช่น อยู่ในอุ้งเชิงกราน อาจเป็นข้างเดียวหรือสองข้าง
Malrotation
ภาวะที่ไตมี renal pelvis และ ureter อยู่ทางด้านหน้า
Fusion of kidneys
การเชื่อมกันตรงกลางระหว่าง
เนื้อไตทั้งสองข้าง
Renal cystic diseases
Polycystic kidney disease
Adult type
พบได้บ่อย เป็นทั้งสองข้าง ถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์แบบ autosomal dominant
ไตจะมีขนาดใหญ่ขึ้น ผิวนอกตะปุ่มตะป่ำ หน้าตัดประกอบด้วย cyst ขนาดใหญ่ 3-4 เซนติเมตร
Infantile type
พบได้ตั้งแต่ทารกแรกคลอด มักจะเสียชีวิตใน
ระยะแรกๆ ถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์แบบ autosomal recessive
ไตมีขนาดใหญ่ทั้งสองข้าง ผิวหนังนอกเรียบ
หน้าตัดพบ cyst ทั้งที่ cortex และ medulla
เนื้อมีลักษณะพรุนแบบฟองน้ำ
Medullary cyst
Medullary sponge kidney
พบในผู้ใหญ่ ไตยังทำงานปกติ มีการขยายใหญ่เป็นถุงของcollecting tubule ของ medulla
Uremic Medullary cystic disease
เป็นโรคที่ถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์ มักมีอาการตั้งแต่เด็ก
สำคัญคือมี cortical tubular atrophy และinterstitial fibrosis ร่วมด้วย ซึ่งเป็นสาเหตุของภาวะไตวายในระยะต่อมา
Simple cyst
อาจพบ cyst เดียวหรือหลายอัน ขนาดอาจจะ
เล็กหรือใหญ่
มักพบอยู่ในบริเวณ cortex เกิด dilatation ของtubule อาจทำให้มีเลือดออกหรือ calcification ในภายหลัง
Glomerular diseases
พยาธิสภาพที่เกี่ยวข้องกับภูมิคุ้มกัน Glomerulonephritis (GN)
การอักเสบภายนอกไตที่มีผลต่อไต ส่วนใหญ่เป็นภาวะแพ้ภูมิตนเอง(autoimmunity) เช่น Malaria, Systemic Lupus Erythematosus (SLE)
พยาธิสภาพที่ไม่เกี่ยวข้องกับภูมิคุ้มกัน
พบได้บ่อยคือ โรคไตจากเบาหวาน(Diabeticnephropathy) หรือจากการรักษาเบาหวาน เช่น การใช้ยากลุ่มซัลโฟนิลยูเรีย (sulfonylurea) ทำให้เกิดภาวะโวเดียมในเลือดต่ำ จึงเกิดภาวะขาด ADH เช่น การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
กลไกการเกิด
การกรองเพิ่มขึ้น (hyperfiltration)
กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดนำเลือดเข้า
โกลเมอรูลัส มีระดับน้ำตาลภายในเซลล์ลดลง
ทำให้ขาดพลังงานในการหดตัว เกิดการขยายตัวของหลอดเลือดเลือดจึงไหลเวียนไปกรองที่ไตเพิ่มขึ้น
การเปลี่ยนแปลงกลไกการทำงานของ Renin
ปกติ juxtaglomerular cell มีหน้าที่สร้างProrenin และเปลี่ยนเป็นเรนิน สำหรับผู้ป่วยโรคไตจากเบาหวานจะพบ prorenin เพิ่มขึ้นและการหลั่งเรนินเข้าสู่กระแสเลือดลดลง
Tubulo-interstitial diseases
เป็นกลุ่มของโรคที่มีความผิดปกติในรูปร่างและหน้าที่ของtubule และ interstitium ของไต สาเหตุหลายอย่างได้แก่ ยา การติดเชื้อ immunological reaction
Acute interstitial nephritis
พบ interstitial edema ร่วมกับ leukocytic infiltration และ tubular necrosis
พบ interstitial fibrosis,tubular atrophy และmononuclear cell infiltration
Chronic interstitial nephritis
Tubular diseases
โรคที่สำคัญ คือ Acute tubular necrosis (ATN) เป็นภาวะที่มีการถูกทำลายอย่างเฉียบพลันของ Renal tubule,เกิดจากการขาดเลือดไปเลี้ยงไตเป็นเวลานาน
Nephrotoxic type : ได้รับสารพิษ
Ischemic type : shock
มี 3 ระยะ
ระยะที่ 1 Oliguric phase
เกิดในช่วงแรก เมื่อมีการตายของ renal tubule ทำให้ renal cell หลุดมาอุดตันทางเดินปัสสาวะ ปัสสาวะจึงออกน้อยและมีอาการบวมร่วมด้วย
ระยะที่ 2 Diuretic phase
เกิดในช่วงกลาง เมื่อเวลาผ่านไป tubular cell ที่ตายมีการสลายไปและมีการสร้าง cell ใหม่ไม่สามารถดูดกลับน้ำได้เต็มที่ ปัสสาวะจึงออกมา
ระยะที่ 3 Recovery phase
เกิดในช่วงหลังเมื่อนานเข้า tubular cell สามารถดูดกลับน้ำได้ปกติ ปัสสาวะจึงมีปริมาณปกติ
Urinary tract infection
กรวยไตอักเสบ(Pyelonephritis) อาจเกิดเพียงข้างเดียวหรือเกิดพร้อมกันทั้งสองข้าง
Acute Pyelonephritis
มีอาการไตบวมโตมีเลือดคั่งมากขึ้นพบจุดหนองกระจายเป็นทางจากผิว ลึกลงไปในส่วนcortex,medulla และ renal pelvis
เกิดทันทีและรุนแรง แต่เมื่อได้รับการรักษา จะหายได้ภายใน 2-3 สัปดาห์
รายที่มีการอุดกั้นของทางเดินปัสสาวะร่วมด้วย อาจมีการตายของ renal papilla เรียกว่า Renalpapillary necrosis
Chronic Pyelonephritis
เป็นการอักเสบไม่รุนแรง แต่เป็นๆหายๆ ไตจะมีขนาดเล็กลง ผิวขรุขระ มักเกิดจากการควบคุมสาเหตุของโรคไม่ได้ เช่น นิ่วในไตเรื้อรังหรือต่อมลูกหมากโต
nephrocalcinosis
เป็นภาวะที่มี calcium สะสมในเนื้อไตและเป็นสาเหตุหนึ่งของการเกิดนิ่วในไต สาเหตุเกิดจาก Hypercalcemia
กลไกการเกิด
การมีระดับแคลเซียมในเลือดสูง และเมื่อเลือดมีแคลเซียมเลือดสูง ร่างกายขับแคลเซียมออกไม่หมด เกิดการตกตะกอนของแคลเซียมในเนื้อไต
Urinary tract obstruction
ภาวะที่มีการอุดกั้นของทางเดินปัสสาวะ
สาเหตุ
ความพิการแต่กำเนิด
การอุดกั้นจากรอยโรคที่เกิดขึ้นภายหลัง ได้แก่นิ่ว เนื้องอก การอักเสบ
ความผิดปกติของระบบประสาทที่ควบคุมการ
ทำงานของกระเพาะปัสสาวะ
ผลจาก
ทำให้ทางเดินปัสสาวะส่วนที่อยู่เหนือตำแหน่งที่มีการอุดตันขึ้นไปขยายตัว (dilatation)
มีโอกาสเกิดนิ่วและการติดเชื้อเพิ่มขึ้นและทำลายเนื้อไตอย่างถาวร
Hydronephrosis
ภาวะที่มี dilatation ของ renal pelvis และ Calyx ร่วมกับมีProgressive atrophy ของเนื้อไต
สาเหตุ
สาเหตุจากการอุดกั้นของทางเดินปัสสาวะอาจเป็นข้างเดียว
หรือสองข้าง
ความผิดปกติในส่วนของ Ureter
Ureteric Obstruction
สาเหตุ
นิ่วที่หลุดมาจากส่วนของไต
หลอดไตตีบ(stricture) อาจเป็นมาแต่กำเนิดหรือเป็นผลจากการอักเสบ
Vesicoureteral reflux
เป็นความผิดปกติที่เกิดจากมีการไหลย้อนกลับของน้ำปัสสาวะจากกระเพาะปัสสาวะเข้าไปในหลอดไตและ renal pelvis
สาเหตุ
การทำศัลยกรรมทางการแพทย์
การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
การบาดเจ็บจากภายนอก
พันธุกรรม
มีความผิดปกติของ sphincter
มีการอุดกั้นทางเดินปัสสาวะส่วนที่ออกจาก
กระเพาะปัสสาวะ
กระเพาะปัสสาวะอักเสบ(Cystitis)
เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย มักเกิดในผู้หญิงเนื่องจากท่อปัสสาวะสั้นและรูเปิดของท่อปัสสาวะอยู่ใกล้ทวารหนัก ทำให้เชื้อสามารถเข้าไปในท่อปัสสาวะ
สาเหตุ
การกลั้นปัสสาวะหลังการกระเทือนหรือหลังมีเพศสัมพันธ์เกิดการอักเสบ
ดื่มน้ำน้อย ดื่มแอลกอฮอล์มาก
อาหารหรือยาบางอย่าง เช่น อาหารที่มีเกลือมาก
ท่อปัสสาวะ
ผู้ชายจะมีขนาดยาวโดยเฉลี่ยประมาณ 20 ซม.และมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 3-4 มม.
ผู้หญิงมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 3-4 มม.
ยาวเพียงประมาณ 4 ซม.
ท่อปัสสาวะอักเสบ (Urethritis)
เป็นการบาดเจ็บ อักเสบ บวม สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดคือ จากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์โดยเฉพาะจากเชื้อแบคทีเรีย
สาเหตุ
โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์แบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม
ติดเชื้อจากโรคหนองในหรือโกโนเรีย
เชื้อที่ไม่ใช่หนองใน เช่น โรคเริม โรคซิฟิลิสจากการติดเชื้อHIV หรือ โรคเอดส์
การติดเชื้อที่ไม่ใช่จากเพศสัมพันธ์ เช่น เชื้อ E.coli (Staphylococcus) การบาดเจ็บของท่อปัสสาวะจากการสวนปัสสาวะ เช่น ในการผ่าตัด
อาการ
ผู้ชายอาจมีหนองออกจากปลายท่อปัสสาวะ (ปลายอวัยวะเพศ)
อาจคลำได้ต่อมน้ำเหลืองขาหนีบโตเจ็บ ข้างเดียวหรือทั้งสองข้าง