Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
โรคขาดวิตามินบี 1 (Vitamin B1 Deficiency) - Coggle Diagram
โรคขาดวิตามินบี 1
(Vitamin B1 Deficiency)
การพยาบาล
ตรวจเลือดและตรวจปัสสาวะ ซึ่งวัดระดับวิตามินบี 1 ในร่างกายได้ หากร่างกายของผู้ป่วยมีปัญหาในการดูดซึมวิตามินบี 1 จะมีระดับวิตามินบี 1 ในเลือดต่ำ แต่จะมีมากในปัสสาวะ
การตรวจร่างกาย จะช่วยให้แพทย์ทราบหากผู้ป่วยมีความผิดปกติหรือมีปัญหาเกี่ยวกับหัวใจ หัวใจเต้นเร็ว ขาส่วนล่างบวม หายใจติดขัด หรืออาจพบอาการเหนื่อยหอบ ตัวเขียว หรือพบอาการหัวใจวาย หัวใจโต เป็นต้น
ตรวจร่างกายทางระบบประสาท (Neurological Examination) จะช่วยทดสอบการประสานงานต่าง ๆ ในร่างกาย เช่น การเดิน การขยับของตา และการตอบสนองของร่างกาย นอกจากนั้นผู้ป่วยเหน็บชาในระยะที่รุนแรงขึ้นจะสูญเสียความทรงจำ สับสน หรือมีอาการหลงผิด (Delusion) ซึ่งสามารถตรวจพบได้
เครื่องตรวจวินิจฉัยโรคด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า(magnetic Resonance Imaging : MRI) หรือ ซทีสแกน (CT-Scan) เพื่อตรวจสอบการเปลี่ยนแปลงของสมองที่เกิดจากภาวะสมองขาดวิตามินบี 1 (Wernicke's Encephalophathy)
สาเหตุและการติดต่อ
ภาวะมีการเพิ่ม metabolism ของร่างกาย ในภาวะดังกล่าวนี้ จะมีการสลายตัวของคาร์โบไฮเดรต
เพิ่มขึ้น ความต้องการวิตามินบี 1 จึงสูงขึ้นด้วย
ความสามารถของตับที่จะเปลี่ยนวิตามินบี 1 เป็น TPP
จะลดลงในรายที่เป็นโรคตับแข็ง
กรณีผู้ป่วยขาดสารอาหารเรื้อรัง ขาดสารอาหารโฟเลทภาวะ malabsorption มีท้องร่วง และพิษสุรา
เรื้อรัง ซึ่งจะทำให้การบริโภคอาหารรวมทั้งวิตามินบี 1 ลดลง ร่างกายจะสูญเสียวิตามินบี 1 จากการใช้ยาขับปัสสาวะ ท้องร่วง และการทำ hemodialysis
การรับประทานวิตามินบี 1 ในปริมาณซึ่งไม่เพียงพอต่อความต้องการ ซึ่งอาจเกิดจากความอดอยาก และหรือการรับประทานอาหารไม่ถูกสัดส่วน หรือได้รับสารอาหารไม่ครบถ้วนจากการได้รับสารอาหารทางหลอดเลือดดำ (parenteral nutrition)
อาหารบางกลุ่มที่ทำลายวิตามินบี 1 เช่น ปลาน้ำจืดสด ปลาร้า หอยบางชนิด รวมทั้งกลุ่มชา กาแฟ และแอลกอฮอล์ ซึ่งจะทำให้วิตามินบี 1 ถูกขับออกจากร่างกายมากขึ้น
ภาวะทางสรีระวิทยา ได้แก่ เด็กในวัยเจริญเติบโต หญิงมีครรภ์ และหญิงกำลังให้ นมบุตร การ
ทำงานหนัก
อาการและอาการแสดง
กลุ่มอาการที่เกิดจากการขาดไธอามีน มีชื่อเรียกง่ายๆ ว่า beriberi
ปวดกล้ามเนื้อ ลุกไม่ขึ้น หากอาการรุนแรงอาจเป็นตะคริว ซึ่งมักเกิดในเวลากลางคืน
อ่อนเพลีย ขาดมีสมาธิ ความจำไม่ดี หงุดหงิดง่าย
เจ็บหน้าอก นอนไม่หลับ ท้องผูก อืด เบื่ออาหาร ชาตามปลายเท้าสองข้าง
มีอาการเหน็บชาตามปลายมือและปลายเท้า ทำให้รู้สึกเจ็บแปล๊บ
เหนื่อยง่ายกว่าปกติ แขนขาอ่อนแรง ปัสสาวะลดลง ปวดตามน่อง อารมณ์แปรปรวน
น้ำหนักลด
เท้าบวม นอนราบไม่ได้ ผิวร้อน ใจสั่น ชีพจรเต้นเร็วผิดจังหวะ
การขาดวิตามินบี 1 ในระยะแรก อาจทำให้หัวใจเต้นช้าลง หากปล่อยไว้เป็นระยะเวลานานโดยไม่ได้รับการรักษาอาจเสี่ยงทำให้หัวใจล้มเหลว และเสียชีวิตในที่สุด
โรคเหน็บชาในเด็ก (infantile beriberi) พบบ่อยในทารกอายุ 2-3 เดือน มักเป็นในทารกดื่มน้ำนมแม่ และแม่กินอาหารที่ขาดวิตามินบี 1
การรักษา
แพทย์จะทำการตรวจเลือดและปัสสาวะ เพื่อวินิจฉัยให้แน่ชัดว่าผู้ป่วยมีภาวะขาดวิตามินบี 1 หรือเกิดขึ้นจากภาวะแทรกซ้อนอันเนื่องมาจากโรคทางกายชนิดอื่น สังเกตปริมาณของวิตามินที่ถูกขับออกมา บางรายอาจมีการตรวจหาค่าเอนไซม์จากเม็ดเลือดแดง (Erythrocyte Transketolase Activity) ในช่วงก่อนและหลังให้วิตามิน หากพบว่าการขาดวิตามินแบบไม่รุนแรง แพทย์จะให้รับประทานวิตามินบี 1 ชนิดอาหารเสริม วันละ 20-30 มิลลิกรัม ติดต่อกันประมาณ 3 สัปดาห์
ผู้ที่เกิดภาวะหัวใจวาย แพทย์จะใช้การฉีดวิตามินบี 1 จำนวน 50-100 มิลลิกรัมเข้าสู่เส้นเลือดดำ เพราะตอบสนองได้ดีกว่า กรณีที่มีอาการทางประสาท ต้องฉีดเพิ่มขึ้นเป็นวันละ 2 ครั้ง จนว่าอาการจะดีขึ้น และให้รับประทานวิตามินเสริมต่อเนื่องวันละ 20-30 มิลลิกรัม
สำหรับกรณีทั่วไปไม่รุนแรง แพทย์จะให้วิตามินบี 1 แบบชนิดเม็ดให้ผู้ป่วยรับประทานเสริมอาหาร
นอกจากนั้น ผู้ป่วยจะต้องได้รับการติดตามอาการหรือตรวจสอบการดูดซึมของวิตามินบี 1 ด้วยการตรวจเลือด
การป้องกัน
เลือกทานอาหารให้ครบตามหลักโภชนาการ ซึ่งถ้าเป็นวิตามินบี 1 จะพบได้มากในข้าวซ้อมมือ ไข่แดง เนื้อสัตว์ นม ถั่ว โยเกิร์ต น้ำส้ม น้ำมะเขือเทศ และธัญพืชเปลือกบาง
หลีกเลี่ยงอาหารที่ทำลายวิตามิน เช่น ปลาร้า หมาก พลู ชา หอยแมลงภู่ หอยกาบ
ไม่รับประทานกุ้งดิบ เนื้อสัตว์ดิบ และปลาน้ำจืดบางชนิด เพราะมีเอนไซม์ Thiaminase ที่ลดการดูดซึม Thiamine
ความหมาย
วิตามินบี 1 (ไทอามีน) เป็นวิตามินที่ละลายน้ำชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นสารอาหารที่จำเป็นในการดำรงชีวิต มีหน้าที่สำคัญ คือ เป็นตัวเร่งปฏิกิริยาในการเผาผลาญอาหารประเภทคาร์โบไฮเดรต โปรตีน และไขมัน ทำให้เกิดพลังงานเพื่อให้ร่างกายสามารถทำงานได้ นอกจากนี้ ยังมีส่วนสำคัญของระบบประสาทโดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านนำกระแสความรู้สึกของเส้นประสาท ถ้าร่างกายได้รับ
วิตามินบี 1 ไม่เพียงพอจะทำให้เป็นโรคเหน็บชา