Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลงานอนามัยสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้องกับสหสาขาวิชาชีพ - Coggle Diagram
การพยาบาลงานอนามัยสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้องกับสหสาขาวิชาชีพ
การจัดหาน้ำเพื่อบริโภคและอุปโภค
คุณลักษณะทางกายภาพ คือ ลักษณะของน้้าที่สามารถวิเคราะห์ได้โดยใช้ ประสาทสัมผัส ได้แก่ความขุ่น สี รสชาด กลิ่น และอุณหภูมิ
คุณลักษณะทางเคมีคือ คุณสมบัติของน้้าที่เกิดจากสารประกอบต่างๆทั้งสารอินทรีย์ สารอนินทรีย์ และโลหะหนักเจือปน เช่น สารหนู แคดเมียม ไซยาในด์ ตะกั่ว ปรอท
คุณลักษณะทางชีวภาพ จุลินทรีย์เป็นตัวก้าหนดคุณลักษณะทางชีวภาพของน้้า จุลินทรีย์ที่ก่อให้เกิดโรคในมนุษย์มีความรุนแรงตั้งแต่เจ็บป่วยเพียงเล็กน้อยหรือถึงขั้นเสียชีวิต น้้าดื่ม น้้าใช้ในชีวิตประจ้าวันจะต้องไม่มีเชื้อจุลินทรีย์ที่ก่อโรคปนเปื้อน เช่น แบคทีเรีย โปรโตซัว ไวรัส
แหล่งน้้าเพื่อการอุปโภคบริโภค มี 3 แหล่ง
1) น ้าฝน น้้าฝนจัดเป็นน้้าที่ใสสะอาด บริสุทธิ์ และมีคุณภาพดีที่สุด แต่หากหลังคา หรือภาชนะกักเก็บน้้าไม่สะอาดจะท้าให้น้้าฝนปนเปื้อน และไม่เหมาะที่จะน้ามาอุปโภคบริโภคโดยไม่ผ่านกระบวนการปรับปรุงคุณภาพน้้า
2) น้ำผิวดิน หมายถึง น้้าที่ขังอยู่บนผิวโลก แหล่งน้้าผิวดิน มีทั้งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและ
มนุษย์สร้างขึ้น
3) น้ำใต้ดิน หมายถึง น้้าที่ซึมแทรกและถูกกักขังอยู่ตามช่องว่างของเม็ดดิน หิน กรวดหรือ
ทราย ซึ่งอยู่ใต้ผิวโลก
การบำบัดน้ำเสียและการควบคุมมลพิษทางน้ำ
ลักษณะทางกายภาพ คือ ของแข็งหรือสารที่แขวนลอยละลายในน้้า ความขุ่น น้้าเสียมีอุณหภูมิสูง
กว่าน้้าธรรมดาเล็กน้อย มีสีเทาปนน้้าตาลอ่อนๆ หากไม่ได้รับการ บ้าบัดจะกลายเป็นสีดำ
ลักษณะทางเคมีลักษณะทางเคมีของน้้าเสียขึ้นอยู่กับสารพิษที่ถูกปล่อยออกมา คือ สารอินทรีย์สารอนินทรีย์ และก๊าซ
สารอินทรีย์ส่วนใหญ่มาจากพืชและสัตว์ เช่น โปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขมัน
สารอนินทรีย์พารามิเตอร์ส้าคัญของการตรวจวัดสารอนินทรีย์ในน้้า ได้แก่ ในโตรเจน
คลอไรด์ หากตรวจพบคลอไรด์ในน้้าเป็นปริมาณมากแสดงว่าน้้ามีการปน เปื้อนสิ่งปฏิกูล
ก๊าซ ก๊าซที่ท้าให้เกิดมลพิษ คือ ไฮโดรเจนซัลไฟด์และมีเทน
ลักษณะทางชีวภาพ ใช้จุลินทรีย์เป็นตัวบ่งชี้มลพิษของน้้า จุลินทรีย์ที่นิยมตรวจหา
ปริมาณโคลิฟอร์มทั้งหมด (Total Coliform) โคลิฟอร์มเป็นกลุ่มของแบคทีเรีย ที่มีอยู่ในล้าใส้ของสัตว์เลือดอุ่นและถูกปล่อยออกมาพร้อมกับอุจจาระ
แบคทีเรียกลุ่มฟิคอลโคลิฟอร์ม (Fecal Coliform) ที่ส้าคัญคือ อี.โคไล (Escherichiacoli (E.coli]) ซึ่งมีความทนทานต่อคลอรีนมากกว่าจุลินทรีย์ชนิดอื่น น้้าบริโภคต้องไม่พบฟิคอลโคลิฟอร์ม
การบำบัดน้้ำเสีย (Waste Water treatment)
การบำบัดทางกายภาพ (Physical treatment)
เป็นวิธีการแยกเอาสิ่งเจือปน ออกจากน้้าเสีย
เช่น ของแข็งขนาดใหญ่ กระดาษ พลาสติก เศษอาหาร กรวด ทราย ไขมัน และน้้ามัน
การบำบัดทางเคมี (Chemical treatment)
เป็นวิธีบ้าบัดน้้าเสียโดยใช้กระบวนการ ทางเคมี
เพื่อท้าปฏิกิริยากับสิ่งเจือปนในน้้าเสีย วิธีนี้ใช้ส้าหรับน้้าเสียที่มีส่วนประกอบอย่างใดอย่างหนึ่ง
3.การบำบัดทางชีวภาพ (Biological treatment)
เป็นวิธีบ้าบัดน้้าเสียโดยใช้จุลินทรีย์ในการก้าจัดสิ่งเจือปนในน้้าเสียโดยเฉพาะสารคาร์บอนอินทรีย์ ไนโตรเจน และ ฟอสฟอรัส ความสกปรกเหล่านี้จะถูกใช้เป็นอาหารและเป็นแหล่งพลังงานของจุลินทรีย์
กรรมวิธีก้าจัดน้้าเสีย มี 2 วิธี คือ
1 การกำจัดโดยไม่ใช้กรรมวิธี
1.1 การทำให้เจือจางโดยน้าน้้าเสียปล่อยทิ้งในแม่น้้าล้าคลอง หนอง บึง ทะเล ต้องพิจารณา
ให้มีอัตราส่วนของน้้าเสียต่อน้้าอย่างน้อย 1 ต่อ 50 ส่วน
1.2 การปล่อยทิ้งบนพื้นดิน ท้าได้โดย
การปล่อยให้น้้าซึมลงใต้ดิน
การปล่อยน้้าให้ไหลไปตามพื้นดิน
การกำจัดโดยใช้กรรมวิธี
2.1 การปรับปรุงสภาพขั้นแรก เป็นวิธีแยกเอาของแข็งแขวนลอยออกจากน้้า ได้แก่ การใช้
ตะแกรงเหล็กเพื่อแยกของแข็งที่มีขนาดใหญ่
2.2 การปรับปรุงสภาพขั้นที่สอง
การท้าลายสารอินทรีย์ที่ละลายในน้้าทิ้ง
การตกตะกอนขั้นที่สอง
การฆ่าเชื้อโดยใช้คลอรีนประมาณ 10-15 มิลลิกรัมต่อน้้า 1 ลิตรเพื่อฆ่าเชื้อโรคในน้้าก่อน
ปล่อยลงสู่แหล่งน้้าสาธารณะ
2.3 การกำจัดตะกอน
จำเป็นต้องนำไปย่อยในถังย่อยตะกอนก่อน ซึ่งเป็นกระบวนการย่อยโดยไม่ใช้อากาศภายใต้การควบคุมอุณหภูมิและความเป็นกรดด่างอย่างเหมาะสม และให้มีระยะเวลาย่อยประมาณ1-2 เดือน
สุขาภิบาลอาหาร
สถานที่ประกอบและจำหน่ายอาหาร
ต้องสะอาด เป็นระเบียบและจัดเป็นสัดส่วน
โต๊ะเตรียม-ปรุงอาหาร และผนังเตาไฟต้องท้าด้วยวัสดุที่ท้าความสะอาดง่าย (เช่น สแตนเลสกระเบื้อง) มีสภาพดี
ไม่เตรียมหรือปรุงอาหารบนพื้นและบริเวณหน้าหรือในห้องน้้า ห้องส้วม และต้องเตรียม-ปรุงอาหารบนโต๊ะที่สูงจากพื้นอย่างน้อย 60 ซม.
สถานที่เตรียม-ปรุงอาหารมีการระบายอากาศ กลิ่น และควันจากการท้า อาหารได้ดี เช่น การใช้ปล่องระบายควัน หรือพัดลมดูดอากาศ
ตัวอาหาร น้ำ น้ำแข็ง เครื่องดื่ม
อาหารสดต้องล้างให้สะอาดก่อนน้ามาปรุงหรือเก็บ
อาหารที่ปรุงส้าเร็จแล้ว เก็บในภาชนะที่สะอาดมีการปกปิด วางสูงจากพื้น อย่างน้อย 60 ซม.
ใช้สารปรุงแต่งอาหารที่ปลอดภัย มีเครื่องหมายรับรองอาหารของทางราชการ
อาหารและเครื่องดื่มต้องอยู่ในภาชนะบรรจุที่ปิดสนิท
น้้าดื่ม เครื่องดื่ม น้้าผลไม้ ต้องสะอาด ใส่ในภาชนะที่สะอาด มีฝาปิด
น้้าแข็งที่ใช้บริโภคต้องสะอาด เก็บในภาชนะที่สะอาด มีฝาปิด
ภาชนะอุปกรณ์
จาน ชาม ช้อม ส้อม ต้องท้าด้วยวัสดุที่ไม่เป็นอันตราย เช่น สแตนเลสกระเบื้องเคลือบขาว แก้ว อลูมิเนียม สังกะสีเคลือบขาว เมลามีนสีขาว หรือสีอ่อน ส้าหรับตะเกียบต้องเป็นไม้ไม่ตกแต่งสี หรือใช้พลาสติกสีขาว
ล้างภาชนะโดยใช้น้้ายาล้างภาชนะ แล้วล้างด้วยน้้าสะอาด 2 ครั้ง
เขียงและมีดต้องมีสภาพดี แยกใช้ระหว่างเนื้อสัตว์สุก เนื้อสัตว์ดิบ
ใช้อ่างล้างภาชนะอุปกรณ์ที่มีท่อระบายน้้าที่ใช้การได้ดี อย่างน้อย 2 อ่าง
การรวบรวมขยะและน้ำโสโครก
ใช้ถังขยะที่ไม่รั่วซึม และมีฝาปิด - มีท่อหรือรางระบายน้้าที่มีสภาพดีไม่แตกร้าว
มีบ่อดักเศษอาหารและดักไขมันที่ใช้การได้ดีก่อนระบายน้้าเสียทิ้ง
ห้องน้ำ ห้องส้วม
ห้องน้้า ห้องส้วมต้องสะอาด ไม่มีกลิ่นเหม็น มีน้้าใช้เพียงพอ
ห้องส้วมแยกเป็นสัดส่วน
มีอ่างล้างมือที่ใช้การได้ดีอยู่ในบริเวณห้องส้วม และมีสบู่ใช้ตลอดเวลา
6.ผู้สัมผัสอาหาร (ผู้ปรุง ผู้เสิร์ฟ)
มีสุขนิสัยที่ดี
ล้างมือให้สะอาดก่อนเตรียม-ปรุงอาหาร
หากมีบาดแผลที่มือต้องปกปิดแผลให้มิดชิด
ผู้สัมผัสอาหารที่เจ็บป่วยด้วยโรคที่สามารถติดต่อไปยังผู้บริโภคโดยมีน้ำและอาหารเป็นสือ
การควบคุมสัตว์อาร์โทรปอดและสัตว์กัดแทะ
1) นำโรคโดยตรง เกิดขึ้นเมื่อถูกกัดหรือต่อยจะมีการถ่ายเชื้อโรคเข้าสู่มนุษย์ เช่น ยุงน้าเชื้อไข้
มาลาเรีย ไข้เลือดออก
2) การนำโรคโดยการเป็นสื่อสัมผัส
แมลงและสัตว์นำโรคที่ต้องควบคุมและป้องกัน
การควบคุมแหล่งเพาะพันธุ์โดยการปรับปรุงสุขาภิบาลสิ่งแวดล้อม
การควบคุมยุงตามระยะต่างๆของวงจรชีวิตยุง
ระยะตัวเต็มวัยหรือยุง
การควบคุมแมลงวันภายในอาคารและที่พักอาศัย
การป้องกันและควบคุมแมลงวันในชุมชน
ป้องกันไม่ให้แมลงสาบเข้าสู่ตัวอาคาร โดยใช้ตะแกรงหรือติดมุ่งลวดตามประตู หน้าต่าง ท้าลายที่
ซ่องสุม เก็บกวาดบริเวณรอบบ้านให้สะอาด
ควบคุมแมลงสาบภายในอาคารหรือที่พักอาศัย โดยซ่อมแซมรอยแตกภายในอาคารหรือตามท่อ
น้้าประปาเพื่อท้าลายแหล่งที่อยู่ของแมลงสาบ
การควบคุมป้องกันหนูในที่พักอาศัย ท้าได้โดยเก็บอาหารให้มิดชิด เก็บมูลฝอย ที่เปียกในภาชนะที่
ทนต่อการกัดแทะของหนู
การควบคุมป้องกันหนูในชุมชน โดยการออกกฎหมายหรือข้อบังคับเพื่อให้ ประชาชนตระหนักถึง
การดูแลบ้านและสถานที่สาธารณะให้สะอาด
การกำจัดขยะมูลฝอย
ขยะมูลฝอยเปียก ได้แก่ เศษอาหาร พืชผัก อินทรียวัตถุอื่นๆที่สามารถย่อย สลายเน่าเปื่อยได้ง่าย มี
ความชื้นสูง และส่งกลิ่นเหม็นได้อย่างรวดเร็ว
ขยะมูลฝอยแห้ง ได้แก่ เศษกระดาษ เศษผ้า แก้ว โลหะ ไม้ พลาสติก ยาง ทั้งที่ เผาไหม้และ เผาไหม้ไม่ได้
ขยะมูลฝอยอันตราย ได้แก่ ของเสียที่เป็นพิษมีฤทธิ์กัดกร่อนและระเบิดได้ง่าย ต้องใช้วิธีท้าลายเป็น
พิเศษเช่น สารฆ่าแมลง ถ่านไฟฉาย แบตเตอรี่รถยนต์ หลอดไฟ สเปรย์ฉีดผม
การเก็บรวบรวมขยะมูลฝอย
ถังสีเขียว ใช้ส้าหรับรองรับขยะมูลฝอยที่เน่าเสียและย่อยสลายได้เร็ว สามารถน้าไปท้าปุ๋ยหมักได้ เช่น
ผัก ผลไม้ เศษอาหาร ใบไม้
ถังสีเหลือง ใช้ส้าหรับรองรับขยะมูลฝอยที่สามารถน้ามารีไซเคิลหรือขายได้ เช่น แก้ว กระดาษ
พลาสติก โลหะ
ถังสีแดง ใช้ส้าหรับรองรับขยะมูลฝอยที่มีอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม เช่น หลอดฟลูออเรส
เซนต์
ถังสีฟ้า ใช้รองรับขยะมูลฝอยที่ย่อยสลายไม่ได้ ไม่เป็นพิษ และไม่คุ้มค่าในกา รีไซเคิล เช่น พลาสติก
ห่อลูกอม
วิธีการกำจัดขยะมูลฝอย
การทิ้งหรือถมที่
การเผา
การฝัง
การนำขยะไปเลี้ยงสัตว์เป็นการน้าขยะเปียกหรือเศษอาหารของมนุษย์ไป
การหมัก
การกำจัดสิ่งปฏิกูล
สิ่งปฏิกูล หมายถึง ของเสียที่ปล่อยหรือขับถ่ายออกจากร่างกายมนุษย์ คือ อุจจาระ และปัสสาวะ สิ่ง
ปฏิกูลเป็นแหล่งก้าเนิดเชื้อโรคติดต่อในระบบทางเดินอาหารและหนอนพยาธิที่ส้าคัญหลายชนิด
การบ้าบัดและก้าจัดสิ่งปฏิกูลให้ถูกสุขลักษณะ
1) สิ่งปฏิกูลต้องไม่ปนเปื้อนต่อผิวดิน
2) สิ่งปฏิกูลต้องไม่ปนเปื้อนต่อน้้าใต้ดิน
3) สิ่งปฏิกูลต้องไม่ปนเปื้อนต่อน้้าผิวดิน
4) ต้องไม่เป็นที่อยู่อาศัยของแมลงและสัตว์ต่างๆ
5) ต้องไม่มีการขนถ่ายอุจจาระสด หรือหากจ้าเป็นต้องขนถ่ายให้ท้าการขนถ่ายน้อยที่สุด
6) ต้องปราศจากกลิ่นเหม็นรบกวนหรือสภาพที่น่ารังเกียจ
การสร้างส้วมให้ถูกสุขลักษณะ
ส้วมซึม เป็นส้วมที่นิยมกันมากทั้งในเมืองและชนบท มีข้อจ้ากัด คือ ไม่ควรสร้างส้วมซึมบริเวณที่
ลุ่มมีน้้าท่วมถึงและบริเวณที่มีระดับน้้าใต้ดินสูง
ส้วมหลุม เป็นส้วมที่ราคาถูกที่สุด ประกอบด้วยหลุมดินที่ขุดด้วยมือ ปิดฝาด้วยแผ่นส้วมส้าหรับนั่ง
ถ่าย มีตัวเรือนส้วมสร้างขึ้นคลุมหลุมส้วมไว้
ส้วมถังเท เป็นส้วมที่ใช้ภาชนะรองรับอุจจาระและสามารถน้าภาชนะรองรับนั้นไปเทอุจจาระใน
ระบบก้าจัดอุจจาระ แล้วท้าความสะอาดภาชนะดังกล่าวเพื่อน้าไปใช้ใหม่
ส้วมถังเคมีประกอบด้วยถังโลหะที่บรรจุสารละลายของโซดาไฟ มีที่นั่งถ่าย และมีฝาปิด เมื่อถ่าย
เสร็จแล้วจะมีกลไกที่ใช้เท้าเหยียบเพื่อให้อุจจาระหล่นลงไปในถัง
ส้วมถังเกรอะ เป็นส้วมที่ใช้ถังขนาดใหญ่ในการกักเก็บอุจจาระ ถังอาจท้ามาจากคอนกรีตเสริม
เหล็ก ก่ออิฐฉาบปูน หรือวัสดุอื่นซึ่งป้องกันการซึมได้เป็นอย่างดี
สุขาภิบาลที่พักอาศัย
ความต้องการพื้นฐานทางด้านร่างกาย
การระบายอากาศ (Ventilation) สถานที่ที่มีการระบายอากาศที่ดีจะท้าให้ มีความชื้นที่
เหมาะสม อากาศเย็นพอเหมาะตามความต้องการของร่างกาย
เสียงรบกวน (Noise) หมายถึง เสียงที่ก่อให้เกิดความร้าคาญหรือเสียงที่ ไม่ต้องการ เสียง
ดังที่เกิดขึ้นภายในบ้านอาจเกิดจากเครื่องมืออุปกรณ์ต่างๆ
แสงสว่าง (Lighting) หากเป็นแสงสว่างจากธรรมชาติควรมีพื้นที่รับแสงสว่างอย่างเพียงพอ
ไม่มีสิ่งกีดปิดกั้นแสงสว่างจากภายนอก
ความต้องการพื้นฐานทางด้านจิตใจและสังคม
ความเป็นส่วนตัวของผู้อยู่อาศัยและความเป็นสัดส่วนเพื่อประโยชน์ ใช้สอยตามความเหมาะสม
การท้าให้ผู้อยู่อาศัยเกิดความปลอดภัย ได้แก่ การได้อาศัยในที่พักอาศัยมี การออกแบบที่ดีและเหมาะสม
มีพื้นที่ว่างพอที่จะใช้อยู่อาศัย พักผ่อน
การตั้งบ้านเรือนอยู่ในที่ที่ห่างไกลจากบริเวณที่มีสภาพแวดล้อมไม่เหมาะสม
การมีที่อยู่อาศัยที่สามารถท้าความสะอาดได้ง่าย มีความเป็นระเบียบเรียบร้อย
การป้องกันโรคติดต่อ
โดยการจัดที่พักอาศัยให้มีสิ่งแวดล้อมที่สะอาดและเหมาะสม เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้อยู่อาศัยได้สัมผัสกับตัวการที่ท้าให้เกิดโรคหรือพาหะน้าโรคติดต่อ
การป้องกันอุบัติเหตุอุบัติเหตุคือ
อุบัติเหตุจากการพลัดตกหกล้มควรป้องกันโดย
การออกแบบก่อสร้างและเลือกใช้วัสดุที่เหมาะสม เช่น การท้าราวบันได
อุบัติเหตุจากอัคคีภัย สามารถป้องกันได้โดยเลือกใช้วัสดุอุปกรณ์ในที่พัก อาศัยที่มีความ
เหมาะสม
อุบัติเหตุจากไฟฟ้า ป้องกันโดยใช้อุปกรณ์ไฟฟ้าและการเดินสายไฟฟ้าที่มี ความปลอดภัย
เช่น สายไฟฟ้าที่มีมาตรฐาน มีอุปกรณ์ตัดกระแสไฟฟ้าเมื่อเกิดไฟฟ้ารั่ว