Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

อาหารสำหรับผู้ป่วยเฉพาะโรค - Coggle Diagram

- - - - เบาหวานชนิดที่ 1 (Type 1 Diabetes)
        เบาหวานชนิดพึ่งอินซูลิน ( insulin – dependent diabetes mellitus : IDDM)
        พบร้อยละ 5 –10 ของโรคเบาหวาน ส่วนใหญ่พบในคนที่อายุต่ากว่า 20 ปี เกิดจากการที่ตับอ่อนไม่สามารถสร้างฮอร์โมนอินซูลินให้เพียงพอ เนื่องจากเบตาเซลล์
        (beta cells) ของตับอ่อนถูกท้าลายด้วยระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 1 จึงต้องได้รับอินซูลินด้วยการฉีดหรือใช้เครื่องปั๊มอินซูลินตลอด
        ชีวิต ผู้ป่วยมักจะมีน้้าหนักลดลงอย่างรวดเร็ว อายุสั้น มักเสียชีวิตจากการติดเชื้อและ
        ภาวะแทรกซ้อนอย่างเฉียบพลัน
      - เบาหวานชนิดที่ 2 (Type 2 Diabetes) เบาหวานชนิดไม่พึ่งอินซูลิน ( noninsulin – dependent diabetes mellitus : NIDDM ) พบมากร้อยละ 90 ของโรคเบาหวาน มักพบในผู้ป่วยที่มีอายุ 40 ปี ขึ้นไป อาการมักไม่รุนแรงและผู้ป่วยส่วนใหญ่มักจะอ้วน เกิดจากการที่ตับอ่อนยังสามารถสร้างอินซูลินได้แต่ไม่เพียงพอต่อความต้องการของ
        ร่างกาย หรือเกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน ผู้ป่วยต้องมีการควบคุมอาหาร การใช้ยาชนิดกินหรือใช้อินซูลินชนิดฉีด
      - เบาหวานชนิดที่มีความสัมพันธ์กับภาวะทุพโภชนาการ ( Malnutrition related diabetes mellitus : MRDM )
        พบในผู้ป่วยเรื้อรัง โรคขาดโปรตีนและพลังงาน
        พบมากในประเทศแถบเอเชียและแอฟริกา
        พบในกลุ่มอายุต่้ากว่า 35 ปี ต้องควบคุมภาวะน้้าตาลในเลือดสูงด้วยอินซูลิน
      - เบาหวานที่พบร่วมกับการเป็นโรคอื่นๆ
        อาจพบร่วมกับโรคตับอ่อน โรคต่อมไร้ท่อ โรคที่เกิดจากยาและการใช้สารเคมี ความ
        ผิดปกติของอินซูลินหรือตัวรับอินซูลิน และโรคพันธุกรรมบางชนิด
      - ภาวะที่ความทนต่อกลูโคสบกพร่อง ( impaired glucose tolerance : IHT )
        ผู้ป่วยเป็นคนที่ยังไม่เป็นเบาหวาน แต่มีความทนต่อกลูโคสบกพร่องเป็นครั้งคราว
        พบในผู้สูงอายุ การได้รับยาบางชนิด การขาดการออกกำลังกาย ผู้ป่วยประเภทนี้หากทนต่อการพร่องกลูโคสนานๆ อาจท้าให้เกิดการเปลี่ยน
        เป็นโรคเบาหวานได้
      - เบาหวานในหญิงตั้งครรภ์ ( gestational diabetes mellitus : GDM )
        อาจพบได้ในขณะตั้งครรภ์และ ภายหลังการคลอดบุตร ตั้งแต่ 20 -24 สัปดาห์ ขึ้นไป ซึ่ง
        เกิดจากขณะตั้งครรภ์มีการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกายและต้านฤทธิ์อินซูลิน
    - - ปัสสาวะบ่อย โดยเฉพาะต้องตื่นมาปัสสาวะตอนกลางคืน
      - •เป็นแผลแล้วหายยาก
      - •ผิวแห้ง
      - •ตาพร่ามัว
      - •หิวบ่อย รับประทานจุ แต่น้้าหนักลด
      - •ชาบริเวณปลายมือปลายเท้า
      - •หย่อนสมรรถภาพทางเพศ
  - - - อาหารจ้าพวก ข้าว ก๋วยเตี๋ยว ขนมปัง เผือกมัน ถั่วเมล็ดแห้ง 1 ส่วนประกอบด้วย คาร์โบไฮเดรต 15 กรัม โปรตีน 3 กรัม ให้พลังงาน 80 กิโลแคลอรี่
      - • ผู้ป่วยเบาหวานรับประทานอาหารในกลุ่มนี้ได้เช่นเดียวกับคนปกติไม่จำเป็นต้องงดหรือจ้ากัดมากเกินไป
      - • เพราะข้าวเป็นแหล่งของพลังงานที่ร่างกายต้องการใช้เพื่อการท้ากิจกรรมต่างๆ
      - • ควรได้รับร้อยละ 55 – 60 และควรเป็นคาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน (complex carbohydrate) ซึ่งได้แก่
      - • ธัญพีช ถั่วเมล็ดแห้ง ขนมปังโฮลวีต
      - • ในแต่ละวันสามารถรับประทานอาหารในกลุ่มนี้ได้ 2 – 4 ส่วน
    - - 1 ส่วน มีคาร์โบไฮเดรต 5 กรัม โปรตีน 2 กรัม ให้พลังงาน 25 กิโลแคลอรี่
      - อาหารกลุ่มนี้ มีวิตามิน เกลือแร่ และใยอาหารมาก
        
        • ผู้ป่วยเบาหวานควรรับประทานให้มากขึ้นในทุกมื้ออาหาร
        
        • โดยเฉพาะผักใบสีเขียวสดหรือสุก รับประทานได้ตามต้องการ
        
        • ถ้าน้าผักมาคั้นเป็นน้้า ควรรับประทานกากด้วย เพื่อจะได้ใยอาหาร
        
        • ใยอาหารจะช่วยลดการดูดซึมน้้าตาลและไขมันในอาหารท้าให้ระดับน้้าตาลและไขมันในเลือดลดลง
        
        • ผู้ป่วยเบาหวานควรรับประทานผักวันละ 2-3 ถ้วยตวงทั้งผักสดและผักสุก
    - - ผลไม้ 1 ส่วน มีคาร์โบไฮเดรต 15 กรัม ให้พลังงาน 60 กิโลแคลอรี่
      - ผลไม้ทุกชนิดมีน้้าตาลเป็นส่วนประกอบ ถึงแม้จะมีใยอาหารแต่หากรับประทานมากกว่าปริมาณ
      - ที่ก้าหนด จะท้าให้น้้าตาลในเลือดสูงได้ผู้ป่วยเบาหวาน
      - • ควรเลือกรับประทานผลไม้ 1 ชนิดต่อมื้อ วันละ 2-3 ครั้งหลังอาหาร
      - • ผลไม้รับประทานได้ปริมาณร้อยละ 10 ของพลังงานที่ได้จากอาหารทั้งหมด
      - • ผลไม้ที่ควรรับประทาน เช่น ส้ม ชมพู่ แตงโม ฝรั่ง มะละกอสุก ส้มโอ และแอปเปิ้ล
      - • หลีกเลี่ยงผลไม้ที่มีรสหวานจัด เช่น ทุเรียน ขนุน ละมุด มะม่วงสุก ล้าไย น้อยหน่า เป็นต้น
      - • เพราะเมื่อดูดซึมเข้าสู่ร่างกายแล้ว จะท้าให้ระดับน้้าตาลในเลือดสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว
    - - เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน 1 ส่วน มีโปรตีน 7 กรัม ไขมัน 3 กรัม ให้พลังงาน 55 กิโลแคลอรี่
      - อาหารกลุ่มนี้ให้โปรตีนเป็นหลัก
      - • ผู้ป่วยควรได้รับทุกมื้อ มื้อละ 2-4 ช้อนกินข้าวพูนน้อยๆ
      - • ควรเลือกเนื้อสัตว์ชนิดไม่ติดมันและหนัง รับประทานปลาและเต้าหู้ให้บ่อยขึ้น
    - - 1 ส่วนมีไขมัน 5 กรัม ให้พลังงาน 45 กิโลแคลอรี่
      - น้้ามันทั้งพืชและสัตว์ให้พลังงานเท่ากัน
      - • แต่น้้ามันพืชไม่มีโคเลสเตอรอล
      - • ส้าหรับน้้ามันมะพร้าวและ กะทิมีกรดไขมันอิ่มตัวจำนวนมาก ท้าให้มีการสร้างโคเลสเตอรอลในร่างกายเพิ่มขึ้น
      - • ผู้ป่วยเบาหวานควรเลือกใช้น้้ามันพืช เช่น น้้ามันถั่วเหลือง น้้ามันรา น้้ามันถั่วลิสง และน้้ามันปาล์ม แทนน้้ามันหมูในการประกอบอาหาร
      - • นอกจากนี้ ควรหลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารทอด แป้งอบที่มีเนยมาก ( Bakery products)และอาหารที่มีกะทิเป็นประจ้า
    - - 1 ส่วนมีโปรตีน 8 กรัม คาร์โบไฮเดรต 12 กรัม
      - จ้านวนพลังงานแตกต่างกันตามปริมาณ ไขมันในน้้านมชนิดนั้นๆ
      - • ผู้ป่วยเบาหวานควรหลีกเลี่ยงนมปรุงแต่งรส โยเกิร์ตชนิดครีมปรุงแต่งรส นมเปรี้ยวพร้อมดื่ม
      - เพราะนมเหล่านี้มีการเติมน้้าตาลหรือ น้้าหวาน
      - • ควรเลือกดื่มน้้านมพร่องมันเนย น้้านมไม่มีไขมัน
- - - - 1.1 ผลิตภัณฑ์จ้าพวกนม เช่น นมครบส่วนหรือนมชนิดที่ยังมีไขมันอยู่ครบ เนยแข็ง เนยไอศกรีม
      - 1.2 เนื้อสัตว์ที่มีไขมันสูง เช่น เนื้อวัว เนื้อหมูปนมัน เบคอน กุนเชียงและไส้กรอก
      - 1.3 ผลิตภัณฑ์จากมะพร้าว
      - 1.4 น้้ามันปาล์ม น้้ามันมะพร้าว
    - - พบได้ในอาหารที่มีการใช้น้้ามันที่มีการเติมไฮโดรเจนลงในน้้ามันทีทีกรดไขมันไม่อิ่มตัวสูง ท้าให้น้้ามันที่อยู่ในสภาพของเหลวเปลี่ยนเป็นไขมันที่แข็งขึ้น หรือเป็นของกึ่งเหลว
      - • เช่น เนยเทียม หรือเนยขาว
      - • ขนมอบต่างๆ เบเกอรี่ คุกกี้ แครกเกอร์ ขนมส้าเร็จรูป
      - • อาหารทอดใช้ความร้อนต่อเนื่องนานๆ
    - - 3.1 ไข่แดง เนื้อสัตว์ไขมันสูงและผลิตภัณฑ์นมที่มีไขมันสูง
      - 3.2 เครื่องในสัตว์ เช่น ตับ
      - 3.3 สัตว์ปีก เช่น ไก่ เป็ด
      - 3.4 สัตว์น้้าประเภทที่มีเปลือก เช่น หอย กุ้ง ปู
- - - - เป็นอาหารที่จำกัดปริมาณโปรตีนให้เหมาะสมกับการทำงานของไตมักกำหนดให้ประมาณ 20 – 40 กรัมต่อวัน ทั้งนี้เพื่อให้มีของเสียที่ไตต้องทำหน้าที่ขับออกจากร่างกายน้อยลงเป็นการช่วยลดการทำงานของไตลง ส่วนผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยการล้างไต จะกินอาหารที่ให้โปรตีนได้มากน้อยแค่ไหนขึ นกับผล และชนิดของการล้างไต
      - หลักในการกำหนดอาหารจำกัดโปรตีนควรปฏิบัติดังนี้
        
        โปรตีนที่ใช้ในอาหารจำกัดโปรตีน ควรเป็นโปรตีนที่มีคุณภาพสูง เช่น เนื้อสัตว์ นม ไข่สำหรับผู้ป่วยไตวายเรื้อรังไม่ควรให้นมมาก เพราะผู้ป่วยมีฟอสเฟตในเลือดสูงและแคลเซียมต่ำต่อมพาราไทรอยด์จะทำงานมากขึ้น ทำให้การสลายแคลเซียมจากกระดูกออกมาทำให้กระดูกผุกกร่อน
        
        สำหรับผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง ถ้ามีระดับฟอสเฟตในเลือดสูงควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีฟอสเฟตมาก เช่น ไข่แดง ถั่ว เมล็ดแห้งต่างๆ
        
        เมื่อจำกัดโปรตีนในอาหาร ควรให้อาหารที่มีพลังงานมาก ได้แก่ น้ำตาล ไขมัน แป้งที่มีโปรตีนน้อย เช่น วุ้นเส้น แป้งมัน แป้งข้าวโพด แป้งถั่วเขียว สาคู วุ้น เฉาก๊วย ลูกตาลลูกชิด มันเทศ มันสำปะหลัง
    - - เป็นอาหารที่กำหนดให้โปรตีนสูง เพื่อชดเชยโปรตีนที่สูญเสียไปในปัสสาวะในผู้ป่วยที่มีการสูญเสียโปรตีนออกทางปัสสาวะ
      - ผู้ป่วยไตวายเรื้อรังที่ได้รับการรักษาด้วยการล้างไตผ่านทางช่องท้อง ควรได้รับโปรตีนวันละ 1.2 – 1.5 กรัม ต่อน าหนักตัว 1 กิโลกรัม เพื่อทดแทนโปรตีนที่เสียไปในการล้างช่องท้อง
      - สำหรับผู้ที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม (Hemodialysis)ควรได้รับโปรตีนวันละ 1-1.2 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม เพื่อชดเชยกรดอะมิโนที่เสียไป
    - - คือ อาหารลดเกลือ (Low salt diet) เป็นอาหารที่มีโซเดียมน้อยใช้สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการบวม ความดันโลหิตสูง หรือหัวใจวาย เพื่อช่วยลดอาการคั่งของโซเดียม และนำในร่างกาย
      - • การจำกัดโซเดียม แบ่งเป็นระดับต่างๆ 5 ระดับ ดังนี้
      - อาหารจำกัดโซเดียมเพียงเล็กน้อย มีปริมาณโซเดียม 1500 – 2000 มิลลิกรัม
      - อาหารจำกัดโซเดียมปานกลาง มีปริมาณโซเดียม 1000 - 1200 มิลลิกรัม
      - อาหารจำกัดโซเดียมอย่างมาก มีปริมาณโซเดียม 500 – 600 มิลลิกรัม
      - อาหารจำกัดโซเดียมอย่างเข้มงวด มีปริมาณโซเดียม 250 มิลลิกรัม
      - อาหารจำกัดโซเดียมอย่างเบาที่สุด มีปริมาณโซเดียม 2500 มิลลิกรัม ได้แก่ อาหารธรรมดาที่ ปรุงรสเค็มอ่อนๆ และไม่มีการเติมเกลือ น้ำปลา เครื่องปรุงรสเค็ม รวมทั้งงดอาหารดองเค็ม และผงชูรส
    - - • ใช้ในผู้ป่วยที่มีการขับถ่ายโซเดียมออกทางไตมาก
      - • เช่น ภาวะไตวายเฉียบพลันระยะที่มีปัสสาวะมาก และภาวะไตวายเรื้อรัง จะมีการถ่ายโซเดียมออกมามาก จึงจำเป็นต้องได้รับอาหารที่มีโซเดียมมาชดเชย โดยการกินอาหารเหล่านี้ ให้มากขึ้น ได้แก่
      - ใช้เครื่องปรุงรสเค็มในการปรุงอาหาร เช่น เกลือ น้ำปลา ซอส
      - ใช้อาหารที่มีรสเค็มในการประกอบอาหารเช่า เต้าเจี้ยว
      - กินเนื้อสัตว์ที่ปรุงเค็มให้มากขึ้น เช่น เนื้อเค็ม ไข่เค็ม ปลาเค็ม
      - กินอาหารที่มีโซเดียมมากตามธรรมชาติเพิมขึ้น เช่น ไข่ ผักต่างๆ
    - - ใช้ในผู้ป่วยที่ไตขับถ่ายของเสียได้น้อย มักมีการคั่งของโปตัสเซียมทำให้มีโปตัสเซียมสูง จึงจำเป็นต้องจำกัดอาหารที่มีโปตัสเซียมมาก ตามปกติโปตัสเซียมจะมีในอาหารทุกชนิด แต่มีมากในเนื้อสัตว์ ไข่ น้ำนม ผัก และผลไม้
    - - ใช้ในผู้ป่วยโรคไตระยะปัสสาวะมาก มักมีการสูญเสียโปตัสเซียมทางปัสสาวะมากหรือในผู้ป่วยที่ใช้ยาขับปัสสาวะบางชนิดซึ่งมีฤทธิ์ ขับโปตัสเซียมด้วย ทำให้ร่างกายสูญเสียโปตัสเซียมไป จึงต้องได้รับอาหารที่มีโปตัสเซียมมาชดเชย ผู้ป่วยควรเลือกกินเนื้อสัตว์ ผัก ผลไม้ที่มีโปตัสเซียมมากโดยเฉพาะ น้ำส้ม และผลไม้แห้ง
    - - ใช้ในผู้ป่วยที่ไตขับถ่ายของเสียได้น้อย และมีฟอสเฟตในเลือดสูงฟอสเฟตจะมีมากในไข่แดง นม ถั่วเม็ดแห้ง ผลไม้แห้ง
- - - - แม้การรับประทานอาหารดังกล่าวจะช่วยเสริมปริมาณธาตุเหล็กในร่างกาย
        • แต่ไม่ควรรับประทานอาหารเหล่านี้ร่วมกับสารอาหารบางชนิดซึ่งอาจขัดขวางและยับยั้งการดูดซึมธาตุเหล็ก เช่น
        • แคลเซียม พบได้ในนม ชีส รวมถึงผลิตภัณฑ์อื่น ๆ ที่ท้าจากนม ดังนั้น ไม่ควรดื่มนมพร้อมกับการรับประทานอาหารหรือยาเม็ดเสริมธาตุเหล็ก
        • แทนนิน พบได้ในผักที่มีใบเขียวเข้ม เครื่องเทศ ชา กาแฟ จึงไม่ควรดื่มชาหรือกาแฟพร้อมมื้ออาหารหรือหลังมื้ออาหารทันที
        • ไฟเตท พบได้ในผักใบเขียวและผักที่มีรสฝาด เช่น ขี้เหล็ก กระถิน ถั่วเหลือง ข้าวฟ่าง ข้าวโอ๊ต ข้าวโพดข้าวที่ไม่ขัดสี เป็นต้น
        • โพลีฟีนอล พบได้ในผักที่มีใบเขียวเข้ม ขมิ้นชัน รวมถึงสมุนไพรหลายชนิด
- - - - แกงจืดแตงกวายัดไส้
      - แกงจืดมะระยัดไส้หมู
      - แกงจืดผักรวมมังสวิรัติ
      - ต้มจับฉ่าย
      - แกงเลียงผักรวม
    - - ผัดผักรวมทะเล
      - ฟักทองผัดไข่
      - ผัดเห็ดสามสหาย
      - กะหล่ำปลีผัดไข่
      - ต้นอ่อนทานตะวันผัดน้ำมันหอย
      - ผัดคะน้าหมูสับ
    - - ปลาทับทิมนึ่งใส่ผักกาดขาว
      - เต้าหู้นึ่งซีอิ๊วหมู
      - ไข่ตุ๋นทรงเครื่อง
      - ปลากระพงนึ่ง
    - - สลัดผลไม้รวม
      - ข้าวต้มปลาทรงเครื่อง
      - ข้าวต้มข้าวกล้องทะเลใส่ไข่
      - แซนวิชทูน่าโฮลวีทไข่ต้ม
      - สุกี้รวมมิตร (ไม่ปรุงรสจัด)
      - สลัดธัญพืช
    - - ซุปผักโขม
      - ซุปผักรวม
      - ซุปข้าวโพด
      - ซุปฟักทอง
    - - น้ำผลไม้รวมปั่นไม่แยกกาก
      - น้ำแครอทปั่น
      - น้ำเสาวรสปั่น
      - เครื่องดื่มธัญพืช
- - - - เช่น ข้าว ขนมปัง ธัญพืช เผือก เป็นต้น
        • ผู้ป่วยควรทานอาหารกลุ่มนี้ในทุกมื้ออาหาร โดยทานวันละ 4-6 ส่วน
        • (1 ส่วน ประมาณเท่ากับข้าวหนึ่งถ้วย หรือขนมปัง 1 แผ่นหรือ ธัญพืช เช่นซีเรียล 1 ชาม)
    - - ให้วิตามิน เกลือแร่ และ กากใยอาหาร
        • ควรรับประทานทุกวัน วันละ 5 ส่วน
        • (1 ส่วน ประมาณเท่ากับผลไม้ 1ผล หรือผักสดชามใหญ่ หรือผลไม้แห้ง 1ถ้วย หรือ น้้าผลไม้คั้นสด 1แก้ว)
    - - ให้ทั้งโปรตีน เกลือแร่ และวิตามิน
        • ทานวันละ 2-3 ส่วนทุกวัน
        • (1 ส่วน ประมาณเท่ากับไข่ 2 ฟองเล็ก หรือเนื้อหมู ไก่ 100 กรัม หรือเนื้อปลา 150 กรัม)
    - - • เช่น นมสด เนยแข็ง ซึ่งเป็นแหล่งของวิตามิน เกลือแร่ และ แคลเซียม
        • ควรทานวันละ 3 ส่วน
        • (1 ส่วน ประมาณเท่ากับนม 1 แก้ว หรือเนยแข็ง 1แผ่น)
    - - • จากน้้ามันพืชที่ใช้ปรุงอาหาร เนย เนยเทียม รวมถึงไขมันที่อยู่ในเนื้อสัตว์ ซึ่งจะให้พลังงาน กรดไขมันที่จ้าเป็น วิตามินที่ละลายในไขมัน เช่น วิตามิน A,D, E, K แคลเซียมและฟอสเฟต
        • อย่างไรก็ดีหากทานอาหารพวกไขมันมากเกินไป อาจส่งผลให้เกิดภาวะโรคอ้วน และโรคหัวใจและหลอดเลือดได้
        • น้้ามันจากปลาซึ่งมีกรดไขมัน omega-3 สามารถช่วยลดระดับไขมันที่เป็นอันตรายต่อร่างกาย เช่น triglycerides และ LDL cholesterol และเพิ่ม HDL cholesterol ซึ่งมีประโยชน์ต่อร่างกายได้