Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
EPISTEMOLOGIA - Coggle Diagram
EPISTEMOLOGIA
HUME
oddał krytycznej ocenie empirystyczną teorię wiedzy. Analizował doświadczenie, stwierdzając w nim udział elementów konwencjonalnych, instynktownych.
-
-
Hume odróżnił impresje oraz idee. Pierwsze były przez niego rozumiane jak widzenie, słyszenie itp. Polega na posiadaniu impresji.
Idee powstają gdy coś pamiętamy, wyobrażamy sobie coś, myślimy o czymś, itd.
Istnieje genetyczny związek pomiędzy ideami a impresjami. Idee są jakimiś obrazami impresji.
3 zasady poznania
poznanie oparte tylko na impresjach jest pewne
Gdyby sądy takie były ograniczone tylko do impresji, cały problem stałby się nadzwyczaj banalny,
-
To, że coś występuje po czymś nie oznacza, że występuje pomiędzy tymi dwoma rzeczami jakiś związek przyczynowo - skutkowy.
Zakwestionował realizm krytyczny Locke’a w imię fenomenalizmu - poglądu wg, którego możemy się wypowiadać jedynie o produktach naszych zmysłów, a nie domniemanych rzeczach istniejących poza nam
zdyskwalifikował esse = percipi (istnienie to postrzeganie - Berkley = podstawa idealizmu subektywnego ) jako tezę jawnie metafizyczną.
[Wątpliwości sceptyczne dotyczące czynności rozumu]
Wszystkie przedmioty rozumu lub badania ludzkiego można w sposób naturalny podzielić na dwa rodzaje, tj. Stosunki pomiędzy ideami i na fakty. Pierwszego rodzaju przedmiotów dotyczą geometria, algebra i arytmetyka, krótko mówiąc - wszelkie twierdzenia, które są albo intuicyjne, albo demonstratywnie pewne.
KARTEZJUSZ
Posługując się metodą sceptycyzmu, poszukiwał niezawodnych podstaw wiedz
-
-
-
B) Gdy spotkasz jakiś problem, zawsze podziel jego badanie na tak wiele elementów, jak to jest możliwe
C) Zawsze zaczynaj od najprostszych elementów, a dopiero od nich przechodź do bardziej złożonych.
Sceptycyzm metodologiczny był drogą do przezwyciężania sceptycyzmu rzeczowego.
Zmierzał do zbudowania gmachu wiedzy obejmującego metafizykę, teologie, ogólną filozofię przyrody, a także rozmaite dziedziny szczególne, jak medycyna i mechanik
Epistemologia Kartezjusza opierała się na dwóch podstawowych poglądach : radykalnym aprioryzmie i natywizmie.
- był fundamentalistą
Ostatecznym fundamentem poznania było zaufanie do rozumu oparte na tym, że mamy bezpośredni i niekwestionowalny dostęp do treści naszego umysłu.
myślę, więc jestem – fundament myśli filozoficznej Kartezjusza
-
rozciągła (res extensa) – rozciągła rzecz, z której składa się świat, daje się sprowadzić do praw mechaniki
-
nieskończona – bóg, ale jako absolut
-
-
-
cogito ergo sum – najwyższa zasada, która nie wymaga udowadniania i nie może być wyprowadzona z innych twierdzeń
-
-
-
intuicja – akt rozumu zmierzający do poznania bez pomocy operacji umysłu (wnioskowania, rozumowania, analizy etc.)
myślenie obejmuje intelekt, ale też wolę, wyobrażenia i czucie
ARYSTOTETEL**klasyfikacja nauk**
- theoria (poznawanie)
metafizyka (teologia / psychologia / kosmologia), obserwowanie natury, epistemologia
- praksis (działanie które ma cel sm wsobie)
- poiesis (tworzenie)
estetyka, technka, twórczość, estetyka
-
-
połączenie empiryzmu z racjonalistycznym ideałem platońskim (uczeń platona) przeciwsatawiając ise koncepcji platona
-
-
-
wszelkie poznanie zaczyna się od aksjomatów czyli oczywistych zasad kóre są rozwijane zgodnie z prawami sylogistyki i dedukcji
- wiedza wytwórcza (techne) – wiedza o tym, jak coś robić
- wiedza naukowa (episteme) – wiedza pewna, niepodważalna; wiedza teoretyczna
KANT
dokonał syntezy głównych założeń empiryzmu i racjonalizmu (co nazywamy krytycyzmem = przewrót koopernikański))
- Matematyka jest teorią czasu i przestrzeni,
- oświadczenie zmysłowe jest początkiem poznania
- Poznanie czyste to poznanie niezależne od jakiegokolwiek doświadczenia.
SĄDY
- a priori, bo są konieczne i powszechne = przed doświadzeniem
- A posteriori – po doświadczeniu;
- Analityczne – nie poszerza wiedzy poza pojęcie;
- Syntetyczne poszerza wiedzę;
Analityczne a priori
Syntetyczne a posteriori
Syntetyczne a priori (taka powinna być wg. niego filozofia)
- Fenomen – przedstawienie rzeczy w naszym umyśle;
- Noumen – rzecz sama w sobie;
czyste formy naoczności
- czas i przestrzeń
- jakość, ilość
-
transcendentalizm
ranscendentalizm – pytamy o warunki możliwości poznania, a nie o to, co nam się objawia
APRIORI VS APOSTERIORI
- A PRIORI-poznanie nie zmysłowe
- Cechy:
Ogólność- zgodność rzeczy ze sobą
-Konieczność- niemożność jawienia sobie czegoś inacze
3 warianty:
- Platonizujacy- ugruntowany w świecie idei, istot i praw istotowych
- Kantowski- ugruntowany w apriorycznych formach
- Lingwistyczny- ugruntowany w strukturze logicznej języka
A POSTERIORI = zmysłowe
- Zachodzi dzięki zmysłom
- Zmysły są początkiem i końcem wszelkiego poznania
PLATON
episteme
- wiedza o charakterze ogólnym / ma przedmiot = idee i relacje pomiędzy tymi przedmiotami / z założenia prawdziwe
doxa
wiedza która pochodzi ze zmysłów / dotyczy zmiennych rzeczy / prawdopodobna ale nigdy pewna
noesis
(wiedza intuicyjna = zdolna do ujmowania idei)
dianoa
(wedza dyskurstywna / przemioty matematyczne: modele, kreski, koła / tylko w głowie mamy idealne koło a nie na kartce)
Czym jest epistemologa? o bada
- źródła poznania
- udział doświadczenia i rozumu w powstawaniu wiedzy
- wiedza vs pewność
- wiedza vs niemożliwość błędu
racjonalizm platoński
- metodologiczny (radykalny aprioryzm)
- genetyczny (natywizm)
-
-
-
EMPIRYZM VS RACJONALIZMEmpiryzm
- Dokonuje zwrotu do przedmiotu jak do doświadczenia zmysłowego
- Sprowadza rozumdo zmysłowości
- wykazuje, że jedynym poznaniem jest poznanie zmysłowe
- skupia się na rozwoju nauk przrodniczych (charakter doświadczalny)
- “Ja” jest jedynie wiązką (zmysłowych) percepcji.
Racjonalizm
- pojmuje zwrot ku podmiotowi jako zwrot ku rozumowi, a zarazem jako dewaluację zmysłowości.
- Dla klasycznego racjonalizmu było oczywiste, że rozum otrzymał swoje wrodzone idee i prawdy od Boga.
** - Racjonalizm genetyczny to natywizm
- Empiryzm metodologiczny – aposterioryzm **
** - Aposterioryzm skrajny – tylko zdania a posteriori
- Aposterioryzm umiarkowany – zdania analityczne (logika i matematyka) i zdania syntetyczne a posteriori. **
-
-
-
materia podlega prawom nauk przyrodniczych, ale także dialektyki
-
SOKRATES
Sokrates utrzymuje, że zarówno wiedza jak i prawdziwy sąd dadzą ten sam efekt.
Sąd prawdziwy jest bezwartościowy, jeśli nie zostanie uchwycony i związany z rozumem, ciągiem przyczynowo-skutkowym.
Sąd i wiedza pewna mogą dać ten sam rezultat.
SUBIEKTYWIZM VS OBIEKTYWIZMObiektywizm:
- ontologia > epistemologia
- odnosi się do tego, co jest
- bytu nie da się zredukować do przedmiotu poznania (charakter ponadprzedmiotowy)
- model kosmocentryczny (racjonalizm)
- doksa – wątpliwe doświadczenia zmysłów (mniemanie)
- episteme (wiedza)
- nasze poznanie jest prawdziwe i niepodważalne
SUBIEKTYWZIM
- epistemologia > ontologia
- wariant przedkartezjański (sceptycyzm)
- wariant kartezjański (racjonalizm) ==samoświadomość – początek wszelkiego poznania
IDEALIZM VS REALIZM
- idealizm – prawdę o świecie możemy przyjąć dzięki rozumowi i ideom, czyli normom niezmysłowym pewnych przedmiotów;
(idealizm teoriopoznawczy – nie poznajemy przedmiotów istniejących niezależnie od naszej świadomości
idealizm metafizyczny – nie istnieją przedmioty niezależne od świadomości poznającej )
- realizm – świat zmysłowy jest równie prawdziwy, co świat idei. Tylko to, co materialne i postrzegalne zmysłami, jest prawdziwe i dostępne ludzkiemu poznaniu;
(realizm teoriopoznawczy - świat istniejący niezależnie od świadomości jest poznawalny
realizm metafizyczny - świat istniejący niezależnie od świadmości nie jest poznawalny
-