Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

NG/TỬ - Coggle Diagram

- - - - K nhìn thấy, có khả năng đấm xuyên vật chất mạnh ~> tia phóng xạ or bức xạ hạt nhân
      - Phát ra phụ thuộc quy luật p/rã hạt nhân
      - 3 loại: tia α, tia β, tia γ
- - - - Hạt nhân có khối lượng nhẹ và trung bình
      - Những hạt nhân bền trên vỏ trái đât: Fe, Ni
      - Tỉ số n/p là nhất định
        
        Hạt nhân nhẹ ~> 1:1
        
        Hạt nhân nặng hơn ~> n>p
      - Hạt nhân nhiều p ~> kém bền
      - Những hạt nhân nhẹ muốn tiến về bền ~> phản ứng nhiệt hạch ~> chuyển thành những hạt nhân nặng vùng Fe, Ni
    - - E=mc^2
      - Tăng dần từ trong - ngoài
      - Nl đủ để kéo các nucleon khỏi hật nhân
      - Rất lớn, càng lớn - càng bền
  - - - Xuất hiện ở hạt nhân nhiều n
      - Có khối lượng và đtích của e
      - Phổ phát ra liên tục
      - Trong y học: kĩ thuật xạ trị
    - - Positron: phản hạt e, khối lượng = khối lượng e, mang điện +
      - Phổ phát ra nl liên tục
      - Những hạt positron ~> tồn tại trong (t) ngắn ~> nhanh chóng + e ~> phản ứng hủy cặp + 2 tia γ ngược nhau
      - Xuất hiện ở hạt nhân nhiều p
    - - (2)He(4) ~> 2p, 2n
      - Phát nl không liên tục
      - Xuất hiện ở hạt nhân nặng
    - - Phát ra khi hạt nhân ở trạng thái kích thích chuyển về ttrajng thái có mức nl thấp hơn
      - Quá trình phát kèm 1 trong 3 loại phân rã trên (thường kèm phân rã β
      - Nl rất lớn, có khả năng đâm xuyên
      - Vai trò q trọng trong y học hạt nhân
- - - - Ứng dụng phổ biến trong y tế
      - Vừa là sóng đtừ, vừa là chùm photon chuyển động với v lớn (≈ v ánh sáng)
  - - - Nl tia γ ~ 50 - 550 keV
      - Các photon va chạm các e lớp vỏ ( e ngoài cùng ~> nl thấp) ~> các photon tán xạ mất nl do truyền 1 phần cho các e (các e bật khỏi ng/tử) ~> lệch 1 góc từ 0 - 180⁰
      - Nl e bị tán xạ được hấp thụ gần nơi xảy ra tán xạ Compton
      - Photon vào vật chất ~> tạo hạt mang điện, ion
      - Khi nl photon tới tăng ~>photon tán xạ và e cs xu hướng được phát về trc ~> xác suất tương tác tăng
      - Chiếm ưu thế với vật chất có số ng/tử thấp
    - - Eq điên = Ephoton tới - Elk
      - Sự suy giảm: photon tới tương tác với vật chất, 1 phần nl photon bị suy giảm do tán xạ khỏi đường đi ~> photon mất nl
      - Photon nl thấp, photon mất 1 phần nl do tán xạ Compton ~> khi tương tác truyền toàn bộ nl cho e quỹ đạo ~> các e thoát ra khỏi quỹ đạo - e q điện
      - Ưu thế với vật chất có số ng/tử cao
    - - Photon tương tác với trường điện của hạt nhân ~> nl photon biến thành 1 cặp e - positron
      - K xảy ra với chẩn đoán dùng tia X
      - Chỉ xảy ra với nl photon > 1,02 MeV
    - - Chỉ sd cho tia X và γ
      - hoton có thể di chuyển 1 quãng dài từ vài cm or xa hơn trong mô
      - Hạt α, β chỉ di chuyển những quãng ngắn
  - - - Trạng thái kích thích
        
        Tia phóng xạ mang điện (α, β) tương tác e xq hạt nhân ~> truyền hết nl cho các e ~> các e có động năng cao hơn ban đầu ~> nhảy từ lớp trong - ngoài ~> lỗ trống
        
        Chỉ tồn tại trong (t) ngắn ~> e kích thích nhảy từ ngoài - lấp lỗ trống, phát tia X
      - Sự ion hóa
        
        Hạt nhân phóng xạ mang điện tương tác với e lớp ngoài ~> truyền toàn bộ nl cho e ~> e có động năng lớn ~> thoát khỏi ng/tử ~> e tự do và ion
        
        Nếu nl e đủ lớn ~> hiện tượng ion hóa thứ cấp (delta rays)
        
        Nếu 1 e lớp trong bị ion hóa ~> e lớp ngoài nhảy vào lấp đầy lỗ trống ~> phát tia X
      - Sự truyền nl tuyến tính LET
        
        Đặc trưng cho khả năng tương tác vối vẩ chất của bức xạ
        
        LET: n hạt truyền cho vật chất trên 1 đơn vị chiều dài quãng đường đi của hạt (đơn vị: keV/μm)
        
        Bức xạ có LET càng cao ~> td SH càng lớn
        
        Hạt có LET cao (LET>3,5 keV/μm)
        
        Hạt có LET bé (LET<3,5 keV/μm)
      - Sự hủy cặp
        
        Chỉ positron mới có hiện tượng này
        
        1 positron (e mang điện +) +1e ~> toàn bộ nl positron truyền cho e, sinh ra 1 cặp positron đối lập nhau (2 tia γ đối nhau)
        
        Tuân theo quy luật bảo toàn nl
        
        Nl 2 photon phát ra: E=mc^2
        
        phản hạt = hạt ~> hủy nhau
        
        Dùng trong máy chẩn đoán chức năng
        
        1 số hạt mang điện khi vào mt vật chất ~> bị hủy bởi phản vật chất của nó
      - Bức xạ hãm
        
        Nếu hạt có nl cao hơn, có thể tương tác với hạt nhân ~> phản ứng hạt nhân
        
        Dùng trong chẩn đoán, CT, siêu âm
        
        Những hạt mang điện tích (e, positron) khi xuyên qua vật chất ~> có thể bị chệch hướng bởi hạt nhân ~> phát tia X
        
        Tia X ~> bức xạ hãm
        
        e, positron cũng bị mất nl
      - Tương tác neutron
        
        Bức xạ gây ion hóa gián tiếp, rất nguy hiểm
        
        Neutron: k mang điện ~> k gây ion hóa trực tiếp, dễ gây phản ứng hạt nhân bắn các mảnh vỡ hạt nhân (mảnh vỡ ~> gây ion hóa mạnh)
        
        Tương tác neutron - vật chất
        
        Tán xạ đàn hồi
        
        E'<E0, nl toàn phần k đổi
        
        Nl hạt nhân giật lùi được hấp thụ bởi mt (nhanh chóng trở thành cặp ion và mất nl thông qua kích thích và ion hóa khi xuyên qua mt vật liệu SH ~> cơ chế quan trọng để neutron phá hủy mô)
        
        neutron tới (E0) + hạt nhân ~> hạt nhân giật lùi + neutron (E')
        
        Tán xạ k đàn hồi
        
        Neutron tới (E0) + hạt nhân (kích thích) ~> γ ray (or hạt mang điện) + neutron phát (E')
        
        Hạt nhân trở về trạng thái ban đầu = cách phát tia γ or hạt mang điện
        
        E'<E0, E'=E0 - Eγ
        
        Xác suất tương tác tăng khi nl neutron tăng ~> kích thước hạt nhân tăng
        
        Bắt neutrorn
        
        Neutron bị bắt bởi hạt nhân của mt (vật liệu hấp thụ)
        
        Chỉ phát duy nhất tia γ
        
        Xác suất bắt tỉ lệ nghịch nl neutron
        
        Neutron nl thấp (neutron nhiệt) có xác suất bắt neutron nhất
- - - - Tia X đặc trưng: photon được tạo ra sau trạng thái kích thích, nl nhận được = sự chênh lệch nl e ngoài - trong
      - Tùy ng/tố, tia photon phát ra khác nhau (tia X, UV, UR,...)