Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ภาวะอาเจียนรุนแรงในระยะตั้งครรภ์ (Hyperemesis gravidarum) - Coggle Diagram
ภาวะอาเจียนรุนแรงในระยะตั้งครรภ์
(Hyperemesis gravidarum)
สาเหตุ
ปัจจัยด้านมารดา
ระดับ Estrogen เพิ่มขึ้น/มีระดับ hCG เพิ่มมากกว่าปกติ
Multiple pregnancy
hyperthyroidism
hydatidiform moles
ประวัติการแพ้ท้องอย่างรุนแรงในครรภ์ก่อน
เป็นการตั้งครรภ์ครั้งแรก
พฤติกรรมการบริโภคอาหารไม่เหมาะสมก่อนตั้งครรภ์
อาหารที่มีไขมันสูง
ขาดวิตามิน (โดยเฉพาะวิตามินบี 6)
ความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร
กระเพาะอาหารหรือลำไส้อักเสบ
ถุงน้ำดีอักเสบ ตับอ่อนอักเสบ
ไส้ติ่งอักเสบ ลำไส้อุดตัน
ติดเชื้อของระบบทางเดินอาหาร
เชื้อ Helicobacter pylori (H. pylori)
progesterone เพิ่มขึ้น ขณะตั้งครรภ์
กระเพาะอาหารมีการเคลื่อนไหวลดลง
ทำให้หลั่ง hydrochloric acid: HCI ลดลง
สภาพจิตใจ ความเครียด ความวิตกกังวล
เกิดการกระตุ้น cerebral cortex และ limbic system
ส่งกระแสประสาทความรู้สึกไปยังศูนย์ควบคุมการอาเจียน
ปัจจัยด้านทารก
ทารกมีความผิดปกติเกี่ยวกับโครโมโซม triploidy, trisomy 21
ทารกบวมน้ำ (hydrops fetalis)
ภาวะอาเจียนรุนแรง
มีอาการคลื่นไส้อย่างรุนแรง ต่อเนื่องเป็นเวลานาน
อาจพบตั้งแต่ไตรมาสแรก และต่อเนื่องไปตลอดการตั้งครรภ์
ส่งผลให้ไม่สามารถรับประทานอาหารได้ตามปกติ
เป็นสาเหตุของการขาดความสมดุลของสารน้ำและสารอาหารในร่างกาย
การแพ้ท้องอย่างรุนแรงพบได้ประมาณร้อยละ 2 ของการตั้งครรภ์
อาการและอาการแสดง
คลื่นไส้อาเจียนอย่างรุนแรง
เป็นระยะเวลานาน อาจตลอดทั้งวัน
อาการรุนแรงอาจเพิ่มมากขึ้น จนไม่สามารถยับยั้งได้
อาการอาเจียนไม่รุนแรงมาก
สามารถทำกิจวัตรประจำวันได้ตามปกติ
Body weight (BW) ลดลงเล็กน้อย
ไม่มีอาการ dehydration
อาการอาเจียนรุนแรงมากขึ้น
อาเจียน 5-10 ครั้งต่อวัน หรือมากกว่า เป็นเวลาหลายวัน
Malnutrition + BW loss มาก
Dehydration
อ่อนเพลีย ทำกิจวัตรประจำวันไม่ได้
ไม่ได้ ริมฝีปากแห้ง ตาโหลลึก ผิวหนังแห้งขาดความชุ่มชื้น
มีไข้ ปัสสาวะออกน้อย
ความดันโลหิตลดลง เวียนศีรษะ หน้ามืด
ซึมลง สับสน สูญเสียการรับรู้เรื่องบุคคล เวลา และสถานที่ (disorientation)
เกิดความไม่สมดุลของร่างกาย
เกิดภาวะ acidosis และ alkalosis และ electrolyte imbalance
ปากคอแห้ง กระหายน้ำ
กล้ามเนื้อกระตุกหรืออ่อนแรง
ระดับความรู้สึกตัวเปลี่ยนแปลง
ลมหายใจมีกลิ่น acetone
ตรวจพบ ketonuria
มีอาการแสดงของกลุ่มอาการ Wenicke’s encephalopathy
ขาดวิตามินบี 1
มองเห็นภาพซ้อน (ophthalmoplegia)
เซ (gait ataxia)
สับสน (confusion)
อาการแสดงทางด้านจิตใจ
ความเครียด ความวิตกกังวล ภาวะซึมเศร้า
ผลกระทบต่อการตั้งครรภ์
Dehydration
Body temp. สูง, BP ต่ำม PR เบาเร็ว
ผลกระทบต่อการทำงานของไต ปัสสาวะออกน้อย
มีไข้ ผิวหนังแห้ง มีอาการอ่อนเพลีย
เกิดภาวะ acidosis , metabolic acidosis
สูญเสียด่างในน้ำย่อยไปกับการอาเจียน
ผลกระทบต่อระบบสมองส่วนกลาง
มีอาการกระสับกระส่าย ไม่รู้สึกตัว หมดสติ
ถ้าอาการรุนแรงมาก
electrolyte imbalance
hypokalemia
alkalosis กล้ามเนื้ออ่อนแรง
Malnutrition
กระทบต่อตับ, SGOT เพิ่มขึ้น
มีอาการของการขาดวิตามิน
ชาปลายมือปลายเท้าจากการขาดวิตามิน B1ขาดวิตามินซี และวิตามินบีรวม
การแข็งตัวของเลือดเสีย
มีเลือดออกตามไรฟัน
จุดเลือดออกทั่วไปทั่วสมอง
ซึมและหมดสติ
อาจเสียชีวิตจากภาวะ hepatic coma
ผลกระทบต่อทารกในครรภ์
IUGR (เจริญเติบโตช้า)
Low birth weight (น้ำหนักน้อย)
ทารกมีอาการทางสมอง เกิดภาวะ Wernicke’s encephalopathy
Abortion (แท้ง)
Preterm labor (คลอดก่อนกำหนด)
Still birth (ทารกตายในครรภ์)
Fetal anomalies (เกิดความผิดปกติของทารกในครรภ์)
การวินิจฉัย
HX., PE, signs & symptoms (อาการและอาการแสดง)
การอาเจียนรุนแรง, dehydration, BW, สภาพจิตใจ
ผลตรวจ LAB
Blood
Hct. สูง, BUN สูง, SGOT สูง, LFT สูง
Na ต่ำ, K ต่ำ, Cl. ต่ำ , Protein ต่ำ
Urine
ความถ่วงจำเพาะสูง
albumin เพิ่มขึ้น
ketonuria
อาการรุนแรงมาก อาจพบน้ำดีในปัสสาวะได้
การตรวจพิเศษ
U/S, amniocentesis (การเจาะน้ำคร่ำ)
Twin pregnancy (ท้องแฝด)
molar pregnancy (ครรภ์ไข่ปลาอุก)
trisomy21
hydrops fetalis (ทารกบวมน้ำ)
แนวทางการรักษา
วินิจฉัยแยกจากอาการอื่น: hepatitis, PU, enteritis, appendicitis, molar pregnancy
อาการไม่รุนแรงสามารถรับประทานอาหารได้
ได้รับอาหารทดแทนการสูญเสียเกลือแร่
อาหารที่มี K และ Mg
อาการรุนแรงมาก
NPO (งดน้ำงดอาหาร)
แก้ไขภาวะขาดน้ำ ความไม่สมดุลของเกลือแร่ และความเป็นกรด-ด่างของเลือด
5% D/NSS 1,000 ml. IV
parenteral nutrition therapy
(ให้อาหารทางหลอดเลือดดำ)
ให้ได้แคลอรี่มากกว่า 2,000 แคลอรี่/วัน
ต้องมีกรดอะมิโน ไขมัน วิตามิน และเกลือแร่
ทาง central venous access หรือ subclavian vein
ยาแก้คลื่นไส้อาเจียน
Metoclopramide 5-10 mg. IM q 6-8 hr.
Promethazine 12.5–25 mg IM q 4-5 hr.
อาการดีขึ้นเปลี่ยนเป็น oral med.
Vitamin
B 6 (Pyridoxine) 10-25 mg. 1 tab ◉ t.i.d หรือ q.i.d pc.
ไม่เกิน 200 mg/d
ยาคลายกังวล ยานอนหลับ
Diazepam 2 mg. 1 tab ◉ OD pc.
Diazepam 2 mg. 1 tab ◉ b.i.d pc.
Diazepam 5 mg. 1 tab ◉ OD hs.
เมื่ออาการแพ้ท้องรุนแรงดีขึ้น
ให้รับประทานอาหารอ่อน ครั้งละน้อยแต่บ่อยครั้งทุก 2-3 ชั่วโมง
รับประทานอาหารที่มีโปรตีนสูง
ขนมปังกรอบ
หลีกเลี่ยงอาหารรสเผ็ด อาหารมัน
หลีกเลี่ยงอาหารที่มีกลิ่นทำให้คลื่นไส้อาเจียน
รับประทานอาหารที่มีส่วนประกอบของขิงสามารถช่วยลดอาการคลื่นไส้ได้
น้ำขิง ลูกอมรสขิง
ขิงแคปซูล 1-15 กรัมต่อวัน
หลีกเลี่ยงสิ่งแวดล้อม และสิ่งกระตุ้นที่ทำให้คลื่นไส้อาเจียน
กลิ่น ความร้อน ความชื้น เสียงดัง แสงไฟ
กรณีที่รักษาแล้วอาการไม่ดีขึ้น ต้องทำการวินิจฉัยเพื่อค้นหาสาเหตุของโรค เพื่อทำการรักษาอย่างเหมาะสม
การพยาบาลสตรีตั้งครรภ์ OPD case
อธิบายสาเหตุของการเกิดภาวะอาเจียนรุนแรง และภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น
แนะนำวิธีการป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียน
รับประทานอาหารครั้งละน้อย แต่บ่อยครั้ง ไม่ควรให้กระเพาะอาหารว่าง เพราะอาจทำให้กระเพาะบีบรัดตัวมาก ทำให้คลื่นไส้อาเจียน
งดอาหารไขมัน เพราะย่อยยาก ทำให้คลื่นไส้
ควรรับประทานอาหารแข็ง ย่อยง่าย
ขนมปังปิ้ง เพื่อลดการอาเจียน
กระเพาะอาหารจะเก็บอาหารแข็งได้ดีกว่าอาหารเหลว
รับประทานอาหารเหลว อาหารน้ำ หรือดื่มน้ำระหว่างมื้ออาหาร แทนการดื่มพร้อมรับประทานอาหาร
ทำให้กระเพาะอาหารยืดขยายมาก และกระตุ้นการอาเจียน
การพยาบาลสตรีตั้งครรภ์ที่ได้รับการรักษาแบบ OPD case
หลีกเลี่ยงอาหารรสจัดและอาหารที่มีกลิ่นแรง
หลังรับประทานอาหารไม่ควรนอนทันที
เพื่อป้องกันการไหลท้นกลับของน้ำย่อย
ดูแลความสะอาดของปากและฟัน บ้วนปากบ่อย ๆ
ไม่ควรให้ปากแห้งแตกและสกปรก
ทำให้คลื่นไส้ อาเจียน และไม่อยากรับประทานอาหาร
ไม่ควรแปรงฟันทันทีหลังอาหาร
แนะนำการพักผ่อนอย่างน้อยวันละ 6-8 ชั่วโมง
การนอนไม่เพียงพออาจเป็นสาเหตุที่ก่อให้เกิดภาวะอาเจียนอย่างรุนแรง
แนะนำให้จิบเครื่องดื่มอุ่นๆ
น้ำขิง เพื่อได้รับน้ำและเกลือแร่เพียงพอ
เครื่องดื่มอุ่นจะช่วยลดการบีบตัวของกระเพาะอาหาร ไม่เกิดอาการคลื่นไส้
รับประทานอาหารแข็งที่ย่อยง่าย เพื่อให้กระเพาะอาหารเก็บอาหารได้นานขึ้น
ขนมปังกรอบ ขนมปังปิ้ง แครกเกอร์ ขนมผิง ข้าวตัง ข้าวแตน
แนะนำให้รับประทานอาหาร
ประเภทคาร์โบไฮเดรตเชิงเดี่ยว
เพื่อให้ร่างกายได้รบพลังงานอย่างเพียงพอ
น้ำหวาน นม น้ำผลไม้ เป็นต้น
อาหารทดแทนเกลือแร่
น้ำตะไคร้ น้ำใบเตย น้ำผลไม้ น้ำกระเจี๊ยบ
อาหารที่มี K
กล้วย แคนตาลูป สัปปะรด ฝรั่ง ส้ม แอปเปิ้ล มะเขือเทศ และผักใบเขียวทุกชนิด
อาหารที่มี Mg
ผัก ถั่วชนิดต่าง ๆ
การพยาบาลสตรีตั้งครรภ์เมื่อกลับไปอยู่บ้าน
แนะนำการรับประทานอาหาร ครั้งละน้อยแต่บ่อยครั้ง อาหารย่อยง่าย
ควรนั่งพักประมาณ 45 นาที ไม่ควรนอนทันที หลังจากรับประทานอาหาร
แนะนำให้ดื่มน้ำอุ่นทันที่ตื่นนอนประมาณครึ่งแก้ว แล้วนอนต่ออีกประมาณ 15 นาที ก่อนที่จะลุกขึ้นปฏิบัติกิจวัตรประจำวัน
แนะนำการออกกำลังกาย หรือกายบริหารเบาๆ อย่างสม่ำเสมอ
แนะนำให้หลีกเลี่ยงสิ่งกระตุ้นให้เกิดความเครียด ทำจิตใจให้สบาย
ดูหนัง ฟังเพลง
ฝึกการหายใจอย่างถูกวิธี
การอ่านหนังสือ สวดมนต์
การทำสมาธิ
อธิบายให้คู่สมรสและครอบครัวเข้าใจถึงภาวะที่เกิดขึ้น