Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
NATURAREN INDARRA, image, image, image, image, image, image, image, image,…
NATURAREN INDARRA
Naturako indarrak
Naturan, gorputz guztiek indarrak egiten dizkiote elkarri, gorputz bakoitzak zer propietate fisiko dituen. Interakzio horiek guztiak, egiatan, gutxi batzuetan bil daitezke, eta oinarrizko interakzio deritze horiei.
Grabitate-indarra
Zergatik dago Ilargia Lurrari lotuta? Zergatik ez dabil espazioan zehar? Malguki batetik masa bat zintzilikatzean, beherantz luzatzen da; zergatik? Nork egiten dio tira masari?
Indar nuklearra
Karga positiboek elkar aldaratzen badute, zergatik ez da nukleoa lehertzen? Nukleoan,zerk eragiten du protoiak eta neutroiak batera egotea?
Indar elektrikoa
Zeinu bereko karga elektrikoek elkar aldaratzen
dute, eta kontrako zeinukoek, elkar erakartzen. Aldez aurretik igurtzitako orrazi batek paper-
zatitxoak erakartzen ditu; zergatik?
Indar elektromagnetikoa
Elektrizitatea eta magnetismoa lotuta daude.
Nola lebitatzen dute tren berriek? Eta beraz, zer gertatzen zaie, lurzoruarekiko marruskadurarik ez
izateko?Garabien elektroimanek karga metaliko handiak
lekualdatzen dituzte korronte elektrikoa konektatuz eta etenez.
Indar magnetikoa
Iman baten poloek karraka-hautsak erakartzen
dituzte; zergatik? I-H norabidean, zergatikbideratzen da orratza I noranzkorantz?
-
Elektrizazioa
Baldintza estandarretan, objektuek karga neutroa dute, eskuarki; hala ere, zenbait proze-duraren bidez, gorputzak kargatzea eta materiaren izaera elektrikoa adieraztea lor dezakegu.
Hegoera
Hasierako egoera
Globoa igurtzi aurretik, globoa
nahiz paper-zatitxoak neutroakdira; hots, karga positiboen eta
negatiboen kopuru bera dute.
Ukipen-elektrizazioa
Badaude gorputz bat elektrizatzeko beste modu batzuk; adibidez, karga duengorputz batek eta neutroa den beste batek elkar ukitzean, kargak transmitituegiten dira karga duen gorputzetik gorputz neutrora.
Bi gorputz igurzten ditugunean, gorputzetako batek galtzen dituen elektroiakbeste gorputzera pasatzen dira, eta elektrizatuta geratzen dira biak. Elektriza-tzeko modu horri igurzte bidezko elektrizazio deritzo.
-
Elektrizazioa, igurtziz
Globoa igurztean, karga negatiboa
geratuko zaio, elektroiak jertsetik globorapasatzen direlako.
Elektrizazioa, indukzioz
Karga negatiboa duen globoa paper-zatitxoetara (hasieran neutroak dira)hurbiltzean, kargak berriz antolatzen dira zatitxoetan, globoaren karganegatiboek zatitxoetan dauden zeinu bereko kargak aldaratzen baitituzte.
Indukzio bidezko elektrizazioan, karga duen gorputz bat gorputz neutro batera hur-biltzen da, eta azken gorputzaren kargak berriz antolatzen dira, indar elektrikoagatik.
Indarren efektuak
Deformazioa
-
Elastikoa
Indarra desagertzen denean, gorputz elastikoek hasierako neurriak eta forma berreskuratzen dituzte.
-
Indarra gorputz bat deformatzeko edo haren pausagune-egoera edo higidura
aldatzeko gai den edozein kausa da.
-
Ukipen-indarrak
Indar elastikoa
Malgukiari buruzko Esperimentatu atalean, ikusi dugu malgukia hasierako posiziora itzultzen saiatzen dela pisu bat zintzilikatzen diogunean. Erreakzio horri indar elastiko
deritzo.
Marruskadura-indarra
Marruskadura-indarrak kontra egiten dio higidurari, eta bi gainazalek elkar uki-
tzen dutenean sortzen da.
Tentsio-indarra
Tentsio-indarra sokak lotuta duen objektuari egiten dion indarra da, hartatik tira
egiteko.
Indar magnetikoa
Magnetismo deritzo gorputz batzuek zenbait metal (burdina, kasu) erakartzeko
duten ahalmenari.
-
-
Dinamometroa
Dinamometroaren atalak
-
Atalak
Adierazlea: malgukiaren muturrean dago, eta mugitzean indarra adierazten du.
-
Malgukia : indar bat egiten zaionean,
luzatu egiten da.
Malgukien propietateak
Malgukiak pieza elastikoak dira; deformatzen dituzten indarrak desagertzen direnean, berezkoa duten posiziora itzultzen dira.
Indarren ezaugarriak
Indar-sistemak
-
Indar perpendikularrak
Indar erresultantea bat dator gorputzari eragitendioten indarrek eratutako laukizuzenaren
diagonalarekin
-
Indar bektorea
Erosketa-orga supermerkatu bateko korridoreetan zehar desplazatzen dugunean, indar
bat egin behar dugu. Indar guztiek lau ezaugarri dituzte: aplikazio-puntua, intentsitatea,
norabidea eta noranzkoa.
Indar elektrikoa
Karga elektrikoen portaera
Tximistorratzak (6.3 irudia) karga elektrikoen arteko interakzioak ditu oinarri.
Zeinu bereko kargak
Zeinu bereko bi karga hurbiltzen ditugunean, izan positiboak, izan negatiboak, banantzen direla ikusiko
dugu, haien artean aldarapen-indar elektrikoa agertzen baita.
Kontrako zeinuko kargak
Kontrako zeinua duten kargak hurbiltzen baditugu,
elkar erakartzea eragiten duen indar bat sortuko da.
-
Iparrorratza
Iparrorratz deritzon tresnak orratz magnetizatu bat du, ardatz baten inguruan aske biratzen dena. Orratza, halaber, puntu jakin baterantz bideratzen da, eta puntu hori ipar polo geografikotik oso hurbil dago.
Marco Polok ekarri zuela Europara, Ekialdetik etorri zenean.
Elektromagnetismoa
Faradayren esperimentua
Eremu magnetiko bat aldatzen denean, kargak higitu egiten dira harilaren barruan, edo bestela esanda, korronte elektrikoa sortzen da
Oersteden esperimentua
Korronte elektrikoak, edo beste modu batera esanda, higitzen ari diren kargek,
eremu magnetiko bat sortzen dute
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
