ระบบประสาท

ประสาท เป็นระบบ ที่ควบคุมการทางานของ ร่างกายในการตอบสนอง ต่อสิ่งเร้าที่มาจาก ภายนอกทั้งหมด ระบบ ประสาทได้ชื่อว่าเป็น ระบบที่ซับซ้อนที่สุดใน โลก

หน้าที่ของระบบประสาท

รับความรู้สึก (Sensory) จากตัวกระตุ้นทั้ง
ภายในและภายนอก

วิเคราะห์ข้อมูล (Processing information)

สั่งงานและควบคุมการทางาน (Motor
system)

เนื้อเยื่อประสาท (Nervous tissue)

หน้าที่ รับความรู้สึกและส่งกระแส
ความรู้สึกไปยังส่วนต่างๆ ของร่างกาย

เนื้อเยื่อประสาทประกอบด้วย 2 ส่วน คือ

เซลล์ประสาท (nerve cell หรือ neuron)

เซลล์เนื้อเยื่อเกี่ยวพันประสาท (neuroglia)

  1. ตัวเซลล์ (cell body) เป็นส่วนที่มี
    นิวเคลียสและไซโตพลาสซึม
  1. เส้นใยประสาท (nerve fiber) คือส่วนที่ เป็นแขนงของไซโตพลาสซึม (cytoplasmic process) ที่ยื่นออกจากตัวเซลล์
  1. เส้นใยแอกซอน (axon fiber) ยื่นออกจากตัว เซลล์ บริเวณ axon hillock แขนงของเซลล์ไม่แตก เป็นแขนงย่อย ทาหน้าที่นากระแสความรู้สึกส่งไปยัง เซลล์ประสาทถัดไป
  1. เส้นใยเดนไดรท์ (dendrite fiber) มีจำนวน
    หลายแขนงและแตกสาขาย่อยขนาดสั้นจำนวนมาก ออกมาจากตัวเซลล์1 เซลล์ เส้นใยเดนไดรท์ทาหน้าที่ รับความรู้สึกเข้าสู่ตัวเซลล์
  1. ชนิดของเซลล์ประสาท
  1. เซลล์ประสาทขั้วเดียว (unipolar neuron) เซลล์ ประสาทชนิดนี้จะมีตัวเซลล์ยื่น ออกเปนขั้ว (pole) เพียง 1 เส้น พบที่ปมประสาทไขสัน หลังและปมประสาทอัตโนมัติ
  1. เซลล์ประสาทสองขั้ว (bipolar neuron)
    มีแขนงยื่นจากตัวเซลล์ 2 เส้น ในบริเวณตรง ข้ามกัน แขนงหนึ่งคือ เดนไดรท์ อีกแขนงเปน แอกซอน บริเวณที่มี เซลล์ประสาทชนิดนี้ ได้แก่ เซลล์ประสาทที่จอตา (retina)
  1. เซลล์ประสาทหลายขั้ว (multipolar neuron)
    มีแขนงของแอกซอน 1 เส้น และมีเดนไดรท์หลายเส้นยื่น ออกมาจากตัวเซลล์ บริเวณ ตัวเซลล์มีลักษณะเปนรูป สามเหลี่ยมปรามิด เซลล์ ประสาทชนิดนี้พบที่สมอง
    ส่วนซีรีเบลลัม (cerebellum)
  1. โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์เนื้อเยื่อเกี่ยวพันประสาท
    เซลล์เกี่ยวพันประสาทมีรูปร่างคล้ายเซลล์ประสาท แต่ไม่มีแอกซอน ไม่มีหน้าที่ในการนากระแสประสาทและ กระแสความรู้สึก มีหลายชนิดและทาหน้าที่ต่างๆได้แก่
  1. แอสโตรไซท์ (astrocyte) ช่วยพยุงและเชื่อมปลาย
    ประสาทที่ชารุด
  1. โอลิโกเดนโดรไซท์ (oligodendrocyte) ช่วยสร้างเยื่อ
    ไมอีลิน(myelin sheath)
  1. ไมโครเกลีย (microglia) กาจัดสิ่งแปลกปลอม
  1. เซลล์อิแพนไดมา (epandyma cell) บุช่องในสมอง
    และไขสันหลัง
  1. เซลล์ชวันน์ (schwann cell) หรือ นิวโรเลมมา
    (neurolemma) บุอยู่รอบแอกซอน ทาหน้าที่สร้าง เยื่อไมอีลิน

การทำงานของระบบประสาท จะประสานงานกัน 3 ส่วน

1.ส่วนที่รับสัญญาณเข้า (sensory input) จาก sensory receptor

2.ส่วนที่รวบรวมและแปลผล (integration center): CNS

3.ส่วนที่ส่งสัญญาณออก (motor output) ไปยัง effector cells

สมอง (Brain) -เป็นอวัยวะที่ใหญ่ที่สุดในร่างกาย

-ประกอบด้วยเซลล์ประสาทประมาณพันล้านเซลล์อยู่ในกะโหลกศีรษะ

-เซลล์ประสาทในสมองแผ่กระจายกระแสไฟฟ้าอยู่ตลอดเวลา

-สมองมีน้าหนักประมาณ 1300-1500 กรัม , เลือดในสมองมีประมาณ 2-4 มล./100 กรัมของเนื้อสมอง,น้าหล่อสมองและไขสันหลังประมาณ 100-120 มล.

-ภาวะปกติค่าความดันในกะโหลกศีรษะเมื่อวัดในท่านอนประมาณ10-15 มม.ปรอท

-มีกะโหลกศีรษะ ที่มีความหนาและแข็งแกร่ง ทาหน้าที่ป้องกันไม่ให้สมอง ได้รับความกระทบกระเทือน

Cerebral edema

  • ภาวะที่มีของเหลวส่วนเกินสะสมในสมอง
  • เกิดขึ้นกับสมองบางส่วนหรือทั่วทั้งสมอง จนทำให้สมองบวมและมีความดันในกะโหลกศีรษะ เพิ่มขึ้น
  • สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากการบาดเจ็บและอาการ เจ็บป่วยต่าง ๆ ภาวะนี้เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและ อาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้

ภาวะเพิ่มความดันในกะโหลกศีรษะ

  • เกิดจากสาเหตุต่างๆ

ทาให้เกิดการเคลื่อนที่ของเนื้อสมองจากที่มีความ ดันในกะโหลกสูงไปยังที่มีความดันต่ากว่า กด เบียดเนื้อสมอง เส้นเลือดและเส้นประสาท ทาให้ สมองขาดเลือดไปเลี้ยง เกิดความผิดปกติทาง ระบบประสาทจนถึงเสียชีวิตในที่สุดหากรักษาไม่ ทันเวลา

Vasogenic edema

  • เป็นผลจากการเพิ่มของเหลวนอกเซลล์
  • สาเหตุจากเนื้องอก เซลล์ขาดเลือดเป็นระยะ
    เวลานานและการติดเชื้อ
  • มีการทาลายของ BBB ทาให้มีการเคลื่อนที่ ของน้าและโปรตีนอย่างอิสระผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ ผ่านเข้าช่องว่างระหว่างเซลล์

Cytotoxic edema หรือ Cellular edema

  • เป็นการบวมของของเหลวในเซลล์สมอง
  • เกิดจากภาวะ hypo - osmotic เช่นภาวะน้าเป็นพิษ
    (water intoxication), การขาดเลือดไปเลี้ยงอย่างรุนแรง
  • ทาให้มีการเสื่อมสภาพของปั๊มโซเดียม-โปแตสเซียม ทา ให้โซเดียมและน้าเคลื่อนที่เข้ามาสะสมอยู่ในเซลล์ มีการ ลดปริมาณน้านอกเซลล์ในสมอง

Hydrostatic edema

  • มีการบวมรอบโพรงสมองจากแรงดันน้า ในภาวะน้าคั่งในโพรงสมอง (Hydrocephalus)

Hydrocephalus

ภาวะที่ CSF คั่งในกะโหลกมากผิดปกติ ร่วมกับการมีความดันในกะโหลกศีรษะ เพิ่มขึ้น

เกิดจากการคั่งของ CSF จากการอุดตันการ ไหลเวียนหรือการสร้างมากกว่าการดูดซึม กลับมาก

ภาวะที่ CSF คั่งในกะโหลกมากผิดปกติ ร่วมกับการมีความดันในกะโหลกศีรษะ เพิ่มขึ้น

เกิดจากการคั่งของ CSF จากการอุดตันการ ไหลเวียนหรือการสร้างมากกว่าการดูดซึม กลับมาก

สาเหตุ

ความผิดปกติแต่กาเนิด(Congenital anomaly) พบบ่อยที่สุด คือ Aqueductal stenosis สาเหตุอื่น คือ Congenital hydrocephalus

ท่อน้าสมอง (cerebral aqueduct)

เป็นท่อที่บรรจุน้าหล่อสมองไขสันหลัง (CSF) อยู่ภายใน
สมองส่วนกลาง

เชื่อมต่อระหว่างโพรงสมองที่สามในไดเอนเซฟาลอนกับ
โพรงสมองที่สี่ซึ่งอยู่ระหว่างพอนส์และซีรีเบลลัม

โรคต่างๆ (Acquired disease)

บาดเจ็บที่ศีรษะ(Traumatic brain injury)

โรคหลอดเลือดสมอง(CVA)

การติดเชื้อ(CNS infection)

เนื้องอกสมอง (Brain tumor)

โครงสร้างของสมอง

เลือด 12%

CSF 10%

เนื้อสมอง 78%

การบาดเจ็บที่ศรีษะ

การบาดเจ็บที่หนังศีรษะ (scalp injury)

การบาดเจ็บที่กะโหลกศีรษะ (skull fracture)

การบาดเจ็บที่สมองและหลอดเลือดสมอง

การบาดเจ็บที่หนังศีรษะ (scalp injury)

เกิดจากแรงกระแทกโดยตรง

ทาให้เกิดรอยฟกช้า (contusion) หรือรอยฉีกขาด
(laceration)

ไม่ทาให้เกิดความพิการทางสมอง เว้นเสียแต่

มีการเสียเลือดมาก เกิดการฉีกขาดของเส้นเลือดที่เลี้ยง
สมอง

เกิดแผลติดเชื้อลุกลามเข้าไปในสมอง

การบาดเจ็บที่กะโหลกศีรษะ (skull fracture)


เกิดจากแรงกระแทก หรือภยันตรายอย่างรุนแรง

เกิดการแตกของกะโหลก

มักมีการบาดเจ็บของสมองร่วมด้วย

ไม่ใช่เป็นสาเหตุที่ทาให้เกิดความพิการทางสมอง

การบาดเจ็บต่อระบบประสาท

Fracture skull

Linear Fracture

เป็นเส้นตรง ขอบคมชัด
คงรูปร่างเดิม

ไม่มีการรักษาโดยเฉพาะ และมักสมานกันได้เอง

Depressed Fracture

พบในเด็กเล็กอายุน้อยกว่า 1 ปี
กะโหลกแตกยุบแต่ Periosteum ไม่ฉีกขาด

ควรผ่าตัดยกกะโหลก

Skull base fracture หรือฐานกะโหลกศีรษะแตก

Massive bleeding เนื่องจากเลือดออกจากบริเวณที่ กะโหลกแตก

Cerebrospinal fluid (CSF) leakage เนื่องจากมีการ ฉีกขาดของเยื่อหุ้มสมอง

Cranial nerve (CN) injury โดยถ้าฐานกะโหลก ด้านหน้าแตก CN

Cerebral Hemorrhage

เป็นภาวะที่มีเลือดออกในสมอง

อาการมักจะเป็นแบบทันทีทันใด

เกิดจากหลอดเลือดในสมอง หรือเกิดจาก
สาเหตุภายนอก เช่นอุบัติเหตุ

สาเหตุ

อุบัติเหตุที่ศีรษะ คนอายุน้อยกว่า 50 ปี
เลือดออกในสมองมักจะเกิดจากอุบัติเหตุ

Arteriovenous malformation (AVM)

ความดันโลหิตสูง

โดยปกติหลอดเลือดแดงนั้นมีหน้าที่ในการลาเลียงเลือดที่มีออกซิเจนไปสู่สมอง

ใน AVM เลือดจากหลอดเลือดแดงไหลเวียนตรงสู่หลอดเลือดดาเร็ว
กว่าปกติโดยไม่ผ่านกลุ่มหลอดเลือดฝอย

Cerebral concussion

อาการ เช่น หมดสติครู่หนึ่งจาเหตุการณ์
ไม่ได้

คือการที่สมองเสียหน้าที่ไปชั่วครู่จากแรง กระทบภายนอก โดยไม่มีพยาธิสภาพใน สมอง

หลอดเลือดเลี้ยงสมอง

Carotid system

ทางขวาตั้งต้นจาก brachiocephalic trunk

ส่วนทางซ้ายเป็นแขนงที่แยกจากจุดสูงสุดของ aortic
arch

เป็นหลอดเลือดเลี้ยงสมองที่เริ่มจากหลอดเลือด
common carotid artery 2 เส้น

External carotid artery ไปเลี้ยงโครงสร้างที่อยู่ในใบหน้าและคอ

Internal carotid artery ทอดขึ้นไปในโพรงกะโหลกศีรษะ internal carotid artery

cervical

.petrous

cavernous

cerebral segments

Posterior or vertebro-basilar
system

Vertebral artery เป็นหลอดเลือดที่แยกจาก subclavian arteries ทอดผ่าน foramen transversarium
ของกระดูกสันหลังส่วนคอ ระดับ C6-C1 แล้วเข้าสู่โพรงกะโหลกศีรษะทาง foramen magnum

Basilar artery

เป็นหลอดเลือดที่เกิดจากการรวมกันของ right and left vertebral arteries แล้วทอด อยู่ทางด้านหน้าของ pons ขึ้นไปสิ้นสุดในระดับ midbrain โดยแยกเป็น right and left posterior cerebral arteries:PCA

สมองขาดออกซิเจน (Cerebral Hypoxia)

อาการที่สมองได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอต่อความต้องการ

เกิดผลกระทบต่อร่างกาย เช่น อาการหายใจสั้นและถี่
ความจาเสื่อมชั่วคราว ชัก หรืออาจหมดสติได้

สาเหตุมาจากหลายปัจจัย เช่น โรคหอบ สาลักควัน โดนบีบ
รัดบริเวณคอ หรือจมน้า เป็นต้น