Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
พยาธิสรีรวิทยาระบบทางเดินอาหาร - Coggle Diagram
พยาธิสรีรวิทยาระบบทางเดินอาหาร
โครงสร้างของทางเดินอาหาร
ส่วนที่เป็นทางเดินอาหาร
ต่อมที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของ GIT
เช่น ต่อมน้ำลาย, ตับอ่อน
โรคของช่องปาก
ความพิการแต่กำเนิด
โรคปากแหว่งเพดานโหว่
เกิดได้ตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา ช่วงเดือนที่2 และเดือนที่3 เกิดความผิดปกติในการสร้างอวัยวะ คือ ปากและเพดาน
ปากแหว่ง
ถ้ามีลักษณะช่องว่างเล็กๆหรือเว้าเล็กน้อยเรียกว่า ปากแหว่งไม่สมบูรณ์
ถ้ารอยแรกไปถุงจมูกเรียกว่า ปากแหว่งสมบูรณ์ อาจเกิดข้างเดียวหรือสองก็ได้
สาเหตุ การเชื่อมของขากรรไกรบนและส่วนและส่วนยื่นจมูกด้านใกล้กลาง เพิ่อเป็นเพดานปากปฐมภูมิ ไม่สมบูรณ์
เพดานโหว่
แผ่นกระดูกของกะโหลกศีรษะที่ประกอบเป็นเพดานแข็ง 2 แผ่นไม่เชื่อมกัน
มักมีลิ้นไก่แฉก
สาเหตุ สาเหตุจากความบกพร่องของการเชื่อมของส่วนยื่นเพดานปากด้านข้าง , ผนังกลางจมูกหรือส่วนยื่นเพดานปากกลาง
เพื่อเป็นเพดานปากทุติยภูมิ
มี 2 ลักษณะ
ชนิดสมบูรณ์ คือ มีรอยแยกทั้งเพดานเเข็งและเพดานอ่อน
ชนิดไม่สมบูรณ์ คือ มีช่องที่เพดานปาก มักเป็นที่เพดานอ่อน
กาอักเสบ
ฟัน
เคลือบฟัน (enamel) ส่วนแข็งที่สุดของฟัน มีแคลเซียมและฟอสเฟต
เนื้อฟัน (dentine) แข็งน้อยกว่าเคลือบฟัน มีการสร้าง-สลายตลอดเวลา มีเซลล์จำนวนมาก
โพรงประสาทฟัน (pulp) เป็นที่อยู่ของเส้นเลือดที่นนำอาหารมาเลี้ยง และนำของเสียออก มีเส้นประสาทรับความรู้สึกของฟัน
เคลือบรากฟัน (cementum) เป็นส่วนของเนื้อเยื่อปริทันต์ มีเส้นประสาทมาก
เหงือก (gingiva) หุ้มตัวฟันและกระดูกขากรรไกร
Gingivitis
เศษอาหารหมักหมม หินปูนพอก แบคทีเรียจึงเจริญดี และเกิดการอักเสบ
Recurrent herpes labialis
เกิดจาก herpes simplex virus
ระยะแรกเป็น vesicle ขนาดเล็ก
ต่อมาแตกเป็นแผล และอาจมี secondary infection
ถ้าร่างกายมีความต้านทานลดลง
จะเกิดรอยโรคซ้ำบริเวณเดิม
Periodonitis คือการอักเสบของเนื้อเยื่อรอบฟัน มักเกิดที่เหงือก และลุกลามทำลาย tissue ถ้าอักเสบเรื้อรังจะทำให้เหงือกร่น (Gingival recession)
Dental caries รอยโรคที่มีการทำลายสาร
enamel และ dentine โรคแทรกซ้อนที่สำคัญ คือ Osteomyelitis และ Cellulitis
Aphthous ulcer (Canker sore) แผลที่เกิดซ้ำในช่องปาก เป็ นแผลตื้น แผลเดียวหรือหลายแผลพร้อมกัน คลุมด้วย exudate สีเทาและรอบๆเป็นสีแดง
Oral candidiasis (Thrush)
เกิดจากเชื้อรา Candida albicans
พบในเด็กเล็ก/ผู้ที่ภมูิต่ำ/ได้รับยาปฏิชีวนะ บริเวณอักเสบจะคลุมด้วย fibro-suppurative exudate
ที่มีเชื้อราปนอยู่
Tonsillitis เกิดจากเชื้อ Streptococcus Staphylococcus tonsil บวม มีexudate สีขาว คลุม ภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญคือ
Peritonsillar abscess
Tonsillitis
Chronic hypertrophic
เกิดจากการอักเสบของ tonsil เป็ นๆหายๆ
พบ tonsil มีขนาดใหญ่กว่า 2 ซม.
เนื่องจากมี lymphoid hyperplasia
โรคของต่อมน้ำลาย
Mumps กิดจากการติดไวรัสกลุ่ม Paramyxovirus เป็นการอักเสบแบบ acute interstitial inflammation
ติดทางน้ำลาย เสมหะ
สำหรับผู้ชายอาจจะมีอัณฑะอักเสบ (Orchitis)
ผู้หญิงอาจจะมีรังไข่อักเสบ(Oophoritis)
อาจมีเยื่อหุ้มสมองและสมองอักเสบร่วมด้วย (Meningoencephalitis)
โรคของหลอดอาหาร
ความพิการแต่กำเนิด
Esophageal atresia ภาวะที่ไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งของหลอดอาหาร
Esophageal stenosis ภาวะที่บางส่วนของ หลอดอาหารตีบ
Achalasia จำนวน myenteric ganglion cell ในผนังหลอดอาหาร ที่ทำหน้าที่ควบคุมการหดตัวเพื่อบีบไล่อาหารมีจำนวนลดลงหรือไม่มี
อาการ คือ กลืนอาหารลำบากและสำลัก โดยเฉพาะเวลากลางคืน หลอดอาหารส่วนบนจะมีผนังบาง
และโป่งออก
Esophageal varices คือ หลอดเลือดดำโป่งพองบริเวณหลอดอาหารส่วนล่าง
เป็นเส้นเลือดที่ท่ออาหาร esophagus ส่วนล่าง เกิดการขยายตัว ทำให้ผนังเส้นเลือดบางลง จึงฉีกขาดหรือแตกง่าย และมีเลือดออก
สาเหตุสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะเลือดออก คือ cirrhosis
หลอดเลือดดำมีลักษณะคดเคี้ยวจาก
portal hypertension ทำให้เกิดแผลได้
ความผิดปกติของกระเพาะอาหาร
ความพิการแต่กำเนิด
Diaphragmatic hernia ทำให้พบส่วนที่เป็นทางเดินอาหารอยู่ในทรวงอกได้
Congenital pyloric stenosis
Gastritis
เป็นการอักเสบของ gastric mucosa จากสารระคายเคืองและความบกพร่องกลไกป้องกัน
mucosa เกิดอันตรายต่อเส้นเลือด→บวม → เลือดออก →รอยถลอก →เสี่ยงเป็นมะเร็ง
ชนิดกระเพาะอาหารอักเสบ
Acute gastritis
สาเหตุ ระคายเคืองจาก อาหาร ยา แอลกอฮอล์ การติดเชื้อ
อาการ เริ่มจากอาการเลือดคั่งและบวมของเยื่อบุกระเพาะอาหาร
อาจพบรอยโรคเรียก acute hemorrhagic erosive gastritis
Chronic gastritis
สาเหตุ
การท้นกลับน้ำดี
การระคายเคืองเรื้อรัง
การดื่มเหล้า หรือ ยาASA
การติดเชื้อ Helicobacter pylori
รอยโรค
รอยแผลเป็น→ลุกลามเลือดออก แผลในกระเพาะอาหาร
Peptic ulcer
คือเยื่อบุกระเพาะอาหารถกูทำลาย และเกิดแผล
เกิดจากความเสียสมดุลระหว่างปริมาณกรดที่หลั่ง กับความต้านทานต่อกรด
ตำแหน่งที่พบ
หลอดอาหารส่วนล่าง
กระเพาะอาหาร
ลำไส้เล็กส่วนต้นที่ติดกับกระเพาะอาหาร
โรคกระเพาะอาหาร
Acute ulcer โรคกระเพาะอาหารแบบเฉียบพลัน
เป็นแผลตื้นไม่ลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อกระเพาะอาหาร
มักพบเป็นแผลหลายจุด เกิดขึ้นเป็นครั้งคราว
และ หายเองประมาณ 6 สัปดาห์
มักพบมากในผู้ป่วยหลังการผ่าตัดหรือมีโรคติดเชื้อ รุนแรง
Chronic peptic ulcer โรคกระเพาะอาหารแบบเรื้อรัง
มีลักษณะเป็นแผลลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อ กระเพาะอาหาร
แผลมีลักษณะเรื้อรัง ขอบแผลนูนบวม
เมื่อแผลหายจะเกิดรอยแผลเป็น
แผลที่กระเพาะอาหาร(Gastric ulcer)
พบทุกส่วนของกระเพาะอาหาร
พบมากในอายุ 40 ขึ้นไป ทั้งชายและหญิงเท่ากัน
เกิดจากความสามารถในการป้องกันกรดและเปปซิน
ของกระเพาะอาหารลดลงทำให้เกิดแผลได้ง่าย
แผลในลำไส้เล็กส่วนต้น (Duodenal ulcer)
แผลเกิดบริเวณลำไส้เล็กส่วนต้น
สาเหตุจากการหลั่งกรดที่มากขึ้น
พบได้ทักวัย โดยเฉพาะคนที่เครียดมากๆ ดื่มสุรา สูบบุหรี่
สาเหตุ
การติดเชื้อ Helicobacter pylori แบคทีเรียแกรมลบติดต่อโดยการกินอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อจากอุจจาระของผู้ติดเชื้อ ระยะแรกอาจทำให้เกิดกระเพาะอาหารอักเสบ ซึ่งจะเป็นเรื้อรังและทำให้กลายเป็นแผล
การใช้ยาต้านอักเสบที่ไม่ใช่สเตอรอยด์ ได้แก่ แอสไพริน และกลุ่มยาแก้ปวดข้อ จะมีโอกาสเป็นแผลที่กระเพาะอาหาร และมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น เลือดออก แผลทะลุ ยาจะระคายต่อเยื่อบุกระเพาะอาหารโดยตรง
การสูบบุหรี่
ความเครียดทางอารมณ์
แอลกอฮอล์
Peptic ulcer perforate
น้ำย่อยในกระเพาะมีฤทธิ์เป็นกรด
มีอาการปวดท้องอย่างมาก อาจจะทำให้เกิดโรคแทรกซ้อน และทำให้ผู้ป่วยเสียชีวติได้
สาเหตุ
การติดเชื้อ Helicobacter pylori
การใช้ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAID
โรคของลำไส้เล็ก
ความพิการแต่กำเนิด
Congenital atresia เป็นภาวะที่ไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งของลำไส้เล็ก
Congenital stenosis เป็นภาวะที่บางส่วนของลำไส้เล็กตีบ
Intussusception
intussusceptum ลำไส้เล็กส่วนต้นถูกกลืนโดยลำไส้เล็กส่วนปลาย
ส่วนที่กลืน เรียก intussuscipien
ส่วนที่ถูกกลือนเรียก intussusceptum
สาเหตุ
ยังไม่ทราบว่าอะไรเป็นสาเหตุ
บางรายเกิดหลังการติดเชื้อของลำไส้
Intestinal adhesion
การที่ลำไส้ติดกับอวัยวะส่วนอื่น
ทำให้มีการดึงรั้งลำไส้
Content ผ่านไม่สะดวกเป็นมากทำให้ลำไส้อุดตันได้
สาเหตุจากการอักเสบหรือหลังการผ่าตัดใ
Intestinal obstruction
ที่สิ่งต่างๆในลำไส้ไม่สามารถเคลื่อนผ่านลำไส้ได้ตามปกติทำให้เกิดการแน่นท้อง ปวดท้อง ไม่ผายลม เกิดจากลำไส้ไม่บีบัวขับเคลื่อนสิ่งต่างๆในลำไส้ตามปกติ
โรคของลำไส้ใหญ
ความพิการแต่กำเนิด
Hirschsprung’s disease or Congenital megacolon
มักพบในเพศชาย
ไม่มี ganglion cell ใน colon จึงไม่มี peristalsis
ทำให้ content ผ่านไม่ได้
Imperforate anus
เกิดจากเนื้อเยื่อที่แยกระหว่าง rectum กับ Anus ที่มันควรจะหายไปตอนครรภ์อายุ 8 สัปดาห์
Diverticular disease
mucosa มีลักษณะคล้ายถุงยื่นเป็นติ่ง
ออกไปจาก muscle layer ของผนัง colon
พบในผู้สูงอายุ ทานกากใยน้อย ไม่ออกกำลังกาย
เกิดการหนาตัวของกล้ามเนื้อรอบๆติ่ง→
เพิ่มแรงดัน →ติ่งแตก →abscess, peritonitis
Hemorrhoid
ริดสีดวงทวาร
เกิดจากการโตขึ้นของกลุ่มเส้นเลือด และเนื้อเยื่อ บริเวณส่วนปลายของลำไส้ตรง ที่เรียกว่า hemorrhoidal tissue
hemorrhoidal tissue มีหน้าที่
ป้องกันกล้ามเนื้อของทวาร รวมทั้งหูรูด ระหว่างถ่ายอุจจาระ
สาเหตุ
1.เป็นความผิดปกติของหลอดเลือด
2.เกิดจากการเพิ่มความดันในหลอดเลือดดำนานๆ
การยกของหนัก
การยืนนานๆ รวมทั้งการตั้งครรภ์ ท าให้เลือดไหลกลับไม่สะดวก
โครงสร้างและสรีรวิทยาของตับ
หน้าที่
สร้างและหลั่งน้ำดี
ควบคุมการสร้างและสลายคาร์โบไฮเดรท
ควบคุมการสร้างและสลายโปรตีน
ควบคุมการสร้างและสลายไขมัน
ควบคุมการสร้างและสลายวิตามิน
มีการสลายและขับออกของฮอร์โมน
ท าการเปลี่ยนโครงสร้างและขับสารพิษและยาออกจากร่างกาย
ความผิดปกติของตับ
Jaundice
ระดับ bilirubin ในเลือดสูง
ผิวหนัง ตา sclera เหลือง
สาเหตุ มีการแตก RBC เพิ่มขึ้น
มีความบกพร่องของเซลล์ตับในการจับ bilirubin
ลดการconjugation ของ bilirubin
การอุดตันของทางเดินน ้าดีทั้งภายในและ
ภายนอกตับ
Ascites
ภาวะท้องมานเป็นการสะสมของเหลวในช่องท้อง
มีสาเหตุจาก
โรคตับเรื้อรัง
มะเร็ง
หัวใจขวาล้มเหลว
ตับอ่อนอักเสบ
nephrotic syndrome
การไหลเวียนเลือดจาก liver สู่hepatic vein และvena cava
การหลั่งADH↑,Aldosterone ↑
ภาวะalbumin ต่ำ
Portal hypertention
ภาวะความดันเลือดสูงในเส้นเหลือดดำพอร์ตัล
การอุดตันที่เกิดในเส้นเลือดพอร์ตัล
(Prehepatic block)
การอุดตันที่เกิดขึ้นในตับส่วน sinusoids
(Intrahepatic sinusoidal block)
การอุดตันที่เกิดขึ้นในเส้นเลือดดำเฮปพาติก
(Posthepatic block)
การเกิด Portal hypertention ระยะยาวท าให้เกิด
ปัญหา
Varices
splenomegaly
ascites
hepatic encephalopathy
Hepatitis
การอักเสบของตับเกิดจากเชื้อไวรัสหรือ
reactionจากยาและสารเคมี
Cirrhosis
เป็นความผิดปกติของตับที่เกิดจากการอักเสบมีfibrosis และมี nodular regeneration ทำให้มีความผิดปกติทั้งโครงสร้างและหน้าที่ของตับ
ตับรูปร่างเบี้ยว พบเป็นก้อนแข็ง ทำให้เกิดการอุดตันของทางเดินน้ำดี
Disorders of the gall bladder
โรคในระบบทางเดินน้ำดีที่พบบ่อย
การอุดตันและการอักเสบ
นิ่วในทางเดินน้ำดี (Gallstones)
คือ นิ่วที่เกิดขึ้นและมีอยู่ในทางเดินน้ำดี
Choledocholithiasis นิ่วที่เกิดในทางเดินน้ำดีร่วม เกิดจากการอักเสบของท่อน้ำดี (Cholangitis)
hepatolithiasis นิ่วที่เกิดในทางเดินน้ำดีภายในตับ มีแคลเซียมเป็นส่วนประกอบหลัก มีสีน้ำตาล เรียก Brown pigment stones
นิ่วในทางเดินน้ำดี แบ่งเป็น 2 ชนิด
นิ่วที่ประกอบด้วยโคเลสเตอรอล
(Cholesterol stones)
พบบ่อยประมาณ 80% ของนิ่วในถุงน้ำดีทั้งหมด
มีลักษณะแข็งเป็นก้อนสีขาว เหลือง หรือเขียว
เกิดจากการมีCholesterol เพิ่มขึ้นในน้ำดี หรือการบีบตัวของกล้ามเนื้อในถุงน้ำดีมีสมรรถภาพไม่เพียงพอจึงไม่สามารถบีบสารออกได้หมด
สาเหตุและกลไกการเกิดนิ่วในทางเดินน้ำดี
การเปลี่ยนแปลงอัตราส่วนความเข้มข้นในน้ำดี
การไม่เคลื่อนที่ขอน้ำดี
2.นิ่วที่ประกอบด้วยบิลิรูบิน (Pigment or bilirubin stones)
มีขนาดเล็กกว่าและมีสีคล้ำกว่าชนิดที่เกิดจาก
คอเลสเตอรอล
สาเหตุและกลไกการเกิดนิ่วในทางเดินน้ำดี
เกิดจากการมี unconjugated bilirubin เพิ่มมากขึ้นในน้ำดี เนื่องจากมีการทำลายเม็ดเลือดแดงมากผิดปดติ หรือมีการอักเสบถุงน้ำดีและท่อน้ำดีเรื้อรัง
ความผิดปกติในหน้าที่ตับอ่อน
ตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน (Acute
pancreatitis)
เกิดจากท่อในตับอ่อนได้รับบาดเจ็บหรือมีการแตก น้ำย่อยจากตับอ่อนจะย่อยเนื้อเยื่อตนเอง
การอุดตันทางเดินน้ำดีทำให้น้ำดีไหลเข้าสู่ตับอ่อน
แอลกอฮอล์ ท าให้ตับอ่อนหลั่งน ้าย่อยมากขึ้น
และท าให้ Oddi sphinctor หดเกร็ง
Chronic pancreatitis
มักมีความสัมพันธ์กับการดื่มเหล้า
แบ่งออกเป็น 2 ชนิด
Chronic calcifying pancreatitis
มักพบในผู้ป่วยโรคพิษสุราเรื้อรัง
Chronic obstructive pancreatitis
มีความสัมพันธ์กับการตีบของ Oddi sphinctor