Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

zoönosen - Coggle Diagram

- - - - -->
        diarree, dehydratatie, gewichtsverlies, groeiachterstand, koorts, hoofdpijn, braken
        ...zelflimiterend door imm. (fataal bij immunodepressieven)
      - diagnose:
        
        anamnese (contact met dieren, groep mensen die zelfde hebben gegeten met zelfde sympt)
        
        uitstrijkje feces +kleuring --> oöcysten
        
        copro-Ag ELISA, IFT, dipstick
        
        behandeling:
        
        vnl symptomatisch tegen diarree
        
        preventie:
        
        handenwassen na contact met feces
        
        fecale verontreiniging in waterwinningsgebieden vermijden
        
        drinkwater en recreatiewater zuiveren: ozon, filtratie (enkel reductie van #oòcysten
      - <-- vnl kinderen<5j, aug-sept
        
        direct: feces mens-mens, dier-mens (vnl kalveren, lammeren)
        
        indirect: drinkwater, voedsel, recreatiewater
        
        opportunistische parasiet bij HIV
    - - -->
        (acute) diarree ...zelflimiterend / chronisch voor #m
        gewichtsverlies, groeiachterstand, gezwollen buik, verminderde prestaties
      - diagnose:
        
        feces (meerdere stalen) / duod.spoeling --> cysten
        
        copro-Ag
        
        behandeling:
        
        metronidazole, fasigyn
        
        preventie:
        
        handenwassen
      - <--
        
        direct: feces mens-mens, dier-mens (vnl kalveren, lammeren 2w-6m)
        
        indirect: drinkwater
    - - --> +++jeuk, papulaire tot vesiculaire uitslag ... zelflimiterend
      - Psoroptes en Chorioptes géén zoönosen
        
        ZELDEN hier
  - - - --> ...levenslang imm
        
        meestal asympt (gedragsveranderingen, verminderde reactiviteit,..?)
        
        griepachtig: koorts, hoofdpijn, huiduitslag,..
        
        zelden: slepende ziekte met vermoeidheid, lymfadenopathieën; aantasting retina; veralg./hersen-toxoplasmose bij HIV
        
        bij seroneg.vrouw transplacentaire overdracht naar immunocompetente foetus (tachyzoïeten):
        doorlaatbaarheid placenta neemt toe, schade aan foetus neemt af in de loop vd zwangerschap (gevaarlijkste periode +- 20w: doorlaatbaar en rel. veel schade)
        
        meestal asympt
        
        lichte mentale achterstand, chorioretinitis (..na10-30j)
        
        levend-/doodgeboorte <-- veralg.toxoplasmose, CZS aantasting (epilepsie), schade aan ogen en CZS (micro-,hydrocephalie,..)
        
        foetale resorptie / abortus
      - diagnose:
        
        serologie (IgG, IgA, IgM), moeilijk vaststellen of besmetting voor/tijdens zwangerschap
        
        intrauteriene puntie navelstreng --> IgM foetaal bloed =diagnostisch, (PCR amnionvocht)
        
        bij HIV reactiverend toxoplasmose --> moeilijke diagnose
        
        behandeling:
        
        pyrimethamine + sulfamides; spiramycine bij zwangere vrouw
        
        behandeling pasgeborene
        
        therapeutische abortus
        
        cortico's bij chorioretinitis
        
        preventie:
        
        serologie vrouw vóór en tijdens zwangerschap
        
        voorlichting besmettingsmogelijkheden voor seroneg.zwangere vrouw =prim.preventie:
        diepvriezen (-15°C -->3d) / verhitten vlees > kattebak, werken id tuin, rauwe groente,..
      - <--
        
        vnl weefselcysten in vlees tGH ov,hi,eq,wild > sus > rund, (tenzij verhit/ingevroren)
        
        oöcysten op eten/drinken werken id tuin via eGH k (na sporulatie in omg 2-5d, overleven >1j)
        
        transplacentair
      - VAAK, dalend
    - - --> weinig pathogeen:
        
        anale pruritus, buikpijn, braakneiging, gewichtsverlies, gebrekkige / meer eetlust, asthenie
        
        economisch: lichte inf. karkas --> diepvries (waardeverlies); massale inf. --> afgekeurd
      - diagnose:
        
        vleeskeuring: predilectieplaatsen insnijden (masseter, hart, diafragma, slokdarm, tong) --> levende/dode cysticercen
        
        proglottiden in onderbroek, (coprol.OZ-->eieren), DDX T.solium (hier zelden)
        
        behandeling:
        
        niclosamide
        
        preventie:
        
        vlees diepvriezen / afkeuren
        
        na defecatie chloor / hitte in wc
      - <-- opname vlees +levende cysticercen (tenzij verhit/ingevroren) ..in dd ...proglott+eieren in omg (2-3m ppp, #j pp) in water..overstroming --> opname door rund
        
        gebrekkige diagnose bij vleesinspectie, mensen met lintworm spoelen gewoon door en eieren in omg zeer resistent, rauw rundvlees gegeten
  - - - <-- drinkwater, voedsel
    - - --> indiv.gevoeligheid: koorts, braken, diarree, pijn in R hypochondrium, angiocholitis, cholecystitis
      - diagnose: (meestal geen eiprod)
        
        serologie
      - <--opname wilde waterkers +metacercariën
        verspreiding via HK en wild (beverrat, bruine rat), tGH galba truncatula
    - - <-- drinkwater, voedsel, recreatiewater
- - - - <-- vlees everzwijnen (en vossen), tenzij verhit
        
        In Europa verplichte vleeskeuring everzwijnen (digestietest van 5g middenrifspier)
    - - <-- weefselcysten in vlees (ree, everzwijn)
  - - - <-- bij zwemmen via huid furcocercariën, van schistosomen van wilde watervogels(..eieren..tGH slak..furcocercariën)
        
        zomer, stilstaand zoetwater
      - STIJGEND
      - --> allergische reactie (vnl na herhaalde inf.): rode vlekjes...papels, +++jeuk enkele dagen
        ... spontane genezing
      - preventie:
        
        niet zwemmen in waters waar het zich bevindt
        
        slakkenpopulatie manueel reduceren
        
        (watervogels op afstand houden)
    - - <-- accidentele opname eieren op pels vos (stadsvossen!), h, k / bosvruchten, paddenstoelen (direct infectieus, overleven <8m in omg)
        (normale tGH veld-,woelmuis, muskusrat ...opgegeten door eGH...)
        
        koude bergachtige bosrijke gebieden (DE, FR, BE,..), wereldwijd; uitbreiding door ++vossenpopulatie
      - --> heel pathogeen!
        cysten zonder wand in leverparenchym --> klinische verschijnselen pas jaren p.i., 'metastasen' naar andere organen, ..fataal
      - vroege diagnose verbetert de prognose!
        
        serologie, MBV
        
        behandeling:
        
        langdurig albendazole +-chirurgische excisie van letsels
        
        preventie:
        
        bosvruchten wassen, geen contact met (dode) vos (risicogroepen vnl landbouwers en jagers)
        
        huisdieren in endemische streken regelm. coprol.OZ / praziquantel
      - hier 2% vd vossen drager (Wallonië > Vlnd)
        (in endemische streken tot 75%)
        
        ZELDEN bij mens
    - - <-- via Ixodes ricinus (piek juni-okt, bossen, hoog gras, struikgewas)
        reservoir van ziekten in wilde dieren (muizen, vogels): larven en nymfen op kleine dieren ...adult op grote dieren / accidenteel mens
      - Borreliose
        ziekte van Lyme
        
        B.afzelii, garinii, burgdroferi
        
        diagnose:
        
        tekenbeet / rode huidvlek (onderscheiden van huidreactie vd tekenbeet op zich)
        
        serologie: ELISA (IgG), immunoblot (IgM, IgG); PCR bij artritis
        
        behandeling: in vróég stadium AB (doxy)
        
        preventie:
        
        tekenwerende kledij, repellent DEET 30%
        
        controle op teken na wandeling ... manueel verwijderen <24h
        
        -->
        
        1-2w na tekenbeet erythema migrans: lokaal verdikte huid, rode ring errond, evt. koorts, vermoeidheid, hoofdpijn, spier-,gewrichtspijn
        
        multipele erythema migrans
        
        15% arthritis, neurol.aand. (meningitis, faciale paralyse, radiculoneuritis, encephalitis), (hartaantasting)
        
        zelden ... maanden/jaren later chron.gewrichtsontstekingen, chron.dermatitis
        
        10% vd teken in Europa drager
      - STIJGEND door
        :small_red_triangle:biotoop, ++ecotoerisme, klimaat, ++diagnostiek
      - HGE Humane Granulocytaire Ehrlichiosis
        
        Anaplasma phagocytophilum
        
        veld-,woelmuis reservoir
        --> " 4w p.i. thrombocytopenie, koorts, gegeneraliseerde myalgiën, spierstijfheid, ++hoofdpijn, malaise
        (kan erger zijn bij ouderen, immunosuppressieven, laattijdige beh)
        
        diagnose: moeilijk
        beh: tetracycline
      - Thick-borne encephalitis
        
        TBEV (Centraal-Europa (...noorden))
  - - - VAAK
      - <-- direct contact (schurft vos), omg. (teken,vlooien)
    - - <-- direct infectieuze eieren op pels vos (ook karkas)
- - - - <-- scharrelkip
  - - - --> jeuk
- - - - trage groei hydatide cysten in lever, longen, spieren, hart, milt, nieren, hersenen, RM, ogen, beenderen (mono-loculair, fibreus kapsel, druk op omringende weefsels)
        --> buikpijn, buikzwelling (druk op v.portae), icterus / thoracale pijn, hoest, hemoptisis
        ... bij barsten vd cyste gevaar voor sec.uitzaaiing / anafyl.shock
      - diagnose:
        vroegtijdige diagnose van belang! (echo) ...sympt pas na jaren
        
        in endemisch gebied geweest + contact met h
        
        echo / CT, serol.OZ
        
        behandeling:
        
        chirurgisch verwijderen vd cysten + albendazole
        
        enkel albendazole
        
        PAIR (puncture, aspiration, injection bijtend middel, reaspiration)
        
        afwachten (soms spontane degeneratie)
        
        preventie:
        
        h geen slachtafval <-- vleeskeuring + vernietigen besmette organen, h buiten slachthuizen houden
        
        in endemische gebieden h regelm. praziquantel voor ontworming, zwerfhondenpopulatie onder controle houden
        
        informeren van bevolking, handenwassen na contact met h
        
        vaccinatie schaap
      - <-- h eGH besmet via slachtafval, mens accidentele tGH feco-oraal besmet via pels / in omg +eieren (direct infectieus)
        (normaal HK,eq,sus tGH <-- genotypes G1-10 met bep.GHspec. (hier vnl runderstam = G5 = E.ortleppi.))
        
        hier zeldzaam bij slachting gevonden, maar wel wereldwijd verspreid en hier vnl in Middellands zeegebied,...
        
        alle stammen potentieel zoönotisch, maar vnl schaapstam = G1 (kan ook andere tGH infecteren, maar hydatide cysten is dan vaak niet fertiel)
    - - Sarcoptes scabiei var. canis: VAAK (tot 50% kans op overdracht) --> zelflimiterend na 2-6w
        
        Notoedres cati: ZELDEN
        
        Otoedres cynotis: ZELDEN
      - diagnose: moeilijk
        
        +++jeuk, vesikels / erythemateuze papels / puistjes / korsten thv armen, benen, buik, borst
    - - <-- h reservoir, via tGH zandmuggen accidenteel mens besmet / via wonde+Leishmania h in wonde mens bij contact ... intracell. in macrofagen
        
        vnl in Middellands zeegebied, op vakantie
      - --> lange incubatietijd... viscerale leishmaniose: chron.ziekte met hepato-,splenomegalie, vermageren, imm. aantasting
    - - <-- h > k zoönotische genotypes (cysten direct infectieus, op pels / in omg)
    - - VAAK (tot 50% kans op overdracht)
      - --> +++jeuk, vesikels / papels thv voorarmen, borst, buik, dijen... zelflimiterend na 3w
  - - - <-- op tropische stranden met h... L3 doorheen huid
      - -> cutane larva migrans / creeping eruption ... +++jeuk, sec.infl ...zelflimiterend
    - - D.immitis (hartworm h (k))
        
        --> meestal asympt
        
        ZELDEN
        
        <-- muggensteek ...volw.worm in RH en a.pulm (géén prod. microfilaria)
        
        vnl zuiden
      - D.repens (SC worm h)
        
        --> SC inf
        
        <-- muggensteek
    - - preventie:
        
        geen rauw vlees aan k, binnenhouden (tegen jagen), (evt.coprol./serol.surveillance k)
        
        kattebak dagelijks verversen+ontsmetten, groenten en fruit grondig wassen., handschoenen bij tuinwerken
        
        (coprol.) / serologisch testen vd k op As
      - <-- vnl jonge katachtigen eGH besmet door oöcysten ander k / weefselcysten in vlees (later imm.-->géén heruitscheiding), feco-orale transmissie van oöcysten via water, groenten, kattebak, tuinwerken (+++, infectieus na 2-5d, zeer resistent, enkel 1-3w uitgescheiden)
    - - --> pruritis, bij regelm.contact minder reactie
    - - <-- vnl h <6m, lacterende teven, jachthonden ...feco-orale transmissie van eieren via zandbakken, parken etc. (infectieus na 3-4w, <3j in omg)
      - --> meestal asympt
        
        klinisch: (~ # en frequentie van eieren, migratieweg, imm.reactie)..granuloomvorming
        
        +++ eieren --> visc.larva migrans (vnl kinderen): alg.malaise, lichte koorts, leverstoornissen (géén icterus), AH stoornissen, nerveuze stoornissen, urticaria
        verband tussen chron.AH aand. en VLM
        
        enkele eieren --> oculaire larva migrans (kinderen (en volw)): via retina arterie vaak 1 oog pijn, fotofobie, gezichtsverlies (retinochoroiditis, endophtalmitis)
      - diagnose:
        
        VLM--> KOZ, buitenspelen waar h, eosinofilie, ELISA
        
        OLM--> ophtalmoscopie (DDX retinoblastoma)
        
        behandeling:
        
        VLM--> wegnemen van besmettingsbron, symptomatisch (antihistaminica (tegen granuloom), cortico´s, bronchodilatoren)
        
        OLM--> anthelmintica, cortico's, lasercoagulatie vh granuloom, (oogenucleatie)
        
        preventie:
        
        controle bij h
        
        hygiëne, handschoenen bij tuinwerken
- - - - -->
        
        als tGH cysticercose:
        
        in spieren, SC --> weinig sympt
        
        neurocysticercose (CZS) --> hoofdpijn, epilepsie (sympt vnl bij afsterven vd blaasworm)
        
        als eGH taeniase: vage, milde sympt
      - diagnose:
        
        cysticercose--> CT, MRI hersenen / biopt SC; serum As / Ag
        
        taeniase--> proglottiden (DDX T.saginata obv morfologie/PCR); copro Ag
        
        behandeling:
        
        taeniase: niclosamide / praziquantel +purgeermiddel
        
        neurocysticercose: lange kuur albendazole / praziquantel, cortico's (gevaar bij afsterven vd blaasworm!)
        
        preventie:
        
        levensomst: toiletten bouwen / varkens op stal houden, vleeskeuring, vlees goed verhitten
        OF alternatieven bij weinig geld voor voorzieningen: massabeh bevolking, massabeh varkens (oxfendazole), vaccinatie varkens
        
        na defecatie chloor / hitte id wc, dragers behandelen
      - <-- eten van varkensvlees +cysticercen (taeniase) / feco-orale transmissie eieren mens - mens (cysticercose) en daardoor dus ook buiten endemische gebieden
        
        varken besmet door feces +eieren mens
      - hier geëlimineerd,
        soms in Oost-Europa, vnl in tropen
    - - --> kleine - middelgrote epidemische uitbraken (gegeten vh zelfde dier): ernstige zoönose!
        
        23-12d p.i. darmfase: g-i sympt
        ... >7d p.i. spierfase: polymyositis, ++spierpijn, koorts, eosinofilie, periorbitair oedeem, scheel zien, (sterfte)
      - diagnose:
        
        KOZ, anamnese (groepje mensen)
        
        ... #w p.i. --> spierbiopsie / imm.diagnose
        
        behandeling: (jarenlang drager)
        
        (BZD in vroege fase inf.)
        
        symptomatisch
        
        preventie:
        
        geen slachtafval aan varkens, knaagd bestrijding
        
        in Europa systematische vleeskeuring: digestietest (100x middenrif (1g varken, 5g everzwijn, 10g eq) +HCl pepsine)
        
        (NIET effectief: diepvriezen (weerstand T.nativa>britovi>spiralis,pseudospiralis), pekelen, roken)
        .... id toekomst: trichinellose-vrije bedrijven --> versoepelde controle
      - <-- vnl via vlees wilde everzwijnen +ingekapselde larven (tenzij goed verhit), (hier nauwelijks bij gedomestic.varkens door keuring en intensivering, wel in Oost-Europa))
        
        synatrope cyclus: varkens besmet door eten van tGH+eGH knaagd / slachtafval +ingekapselde larven T.spiralis
        
        sylvatische cyclus: everzijn, vos besmet door eten van alle T.spp.
    - - DALEND door wering knaagd, k in intensieve varkenshouderij
- - - - <-- eten van tGH 3 vissen +plerocercoïden (vnl zalm, forel, baars, snoek, karperachtigen) (tenzij verhit / ingevroren)... mens is eGH, scheidt proglott+eieren uit ... in water naar tGH 1 kleine kreeftachtigen ... tGH 2 kleine vissen ... tGH 3 grotere vissen
        
        in Europa vnl Baltische zee, Alpenmeren; zalm import uit Stille oceaan; zout- én zoetwater; ook gekweekte vis
      - --> abd.pijn, vermagering, pernicieuze anemie
    - - -->
        
        haringwormziekte: eosinofiele flegmoneuze reactie rond plaats waar larve ín darmwand ...granuloom ...bloedingen, necrose, ulceraties
        --> abd.pijn, kramp, braakneiging, diarree ...bij spontane sterfte vd larven kunnen klachten spontaan verdwijnen
        
        overgevoeligheidsreacties bij herhaaldelijke opname levende/dode larven (worm Ag) --> urticaria, anafyl.shock
      - <-- opname van verse rauwe / laag gepekelde / koud gerookte zeevis +levende/dode larven (tenzij snel ingewanden eruitgehaald voordat larven migreren naar spieren OF verhit / ingevroren)...mens is accidentele GH (normaal zijn mariene zeezoogdieren eGH, uitscheiding eieren ...opname door tGH1 kleine kreeftachtigen ...tGH2 vissen)
        
        prevalentietoename in Noordzee en N-Atlantische oceaan 80% <-- bescherming mariene zeezoogdieren; wss NIET in gekweekte vis
      - diagnose:
        
        rauwe vis gegeten, acute buikklachten / overgevoeligheidsreacties
        
        endoscopie
        
        BOZ --> eosinofilie, (As ELISA, pas 3w p.i.)
        
        behandeling:
        
        symptomatisch
        
        (endoscopische / chirurgische excisie vh granuloom)
        
        preventie:
        
        snel ingewanden eruithalen vóór migratie naar spieren
        
        vnl bij keuring manueel verwijderen =fish candling
        
        verplicht invriezen wanneer voor rauwe bereidingen (maatjesharing -20°C aan boord) / vold.verhitten --> doodt de larve maar vernietigt níét de Ag
        (Resistentie L3 aan koude, warmte, pekelen)
    - - <-- vnl zoetwater vissen en schaaldieren
      - --> zeer ernstige inf. vd longen / lever + cholangiocarcinoma / g-i
- - - - <-- opname van paardenvlees +weefselcysten (tenzij verhit)
    - - systematische vleeskeuring: digestietest
      - <-- opname van paardenvlees +ingekapselde larven; paard besmet via eten slachtafval in Oost-Europa en Amerika?