Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Somatiek 2.1, Onverklaarbare dorst e/o veel plassen :red_flag: - Coggle…

- - - - Tumormarkers = lichaam maakt eiwitten in
        bloed, urine, hersenvocht of weefselmateriaal
        
        Stadiëring kanker :red_flag:
        
        N = Nodus
        is kanker naar lymfeklieren uitgezaaid
        
        M = Metastase
        is kanker via bloed uitgezaaid
        
        T = Tumor
        geeft grootte oorspronkelijke tumor weer
        
        G = Gradering
        agressieviteit kanker
  - - - Alarmsignalen kanker :red_flag:
        
        Problemen bij plassen, m.n. bij mannen
        
        Gewichtsverlies, vermoeidheid, langdurige koorts
        
        Chronische verandering stoelgang, constipatie of diarree
        
        Abnormaal bloedverlies, buiten menstruatie, in urine, ontlasting, fluimen, spontane blauwe plekken
        
        Moeite met slikken, vooral bij alcoholdrinkers en rokers
        
        Knobbeltje of zwelling (teelbal, borst, huid)
        
        Hardnekkige heesheid of hoest, vooral bij (ex)rokers
        
        Bij vrouwen: plotselinge verandering borst
        
        Verschijning of verandering pigmentvlekken op de huid
        
        Niet genezende wond in mond of huid
        
        Onbegrepen moeheid > 4 weken :red_flag:
        komt voor bij psychische en auto immuumziekten
        Medisch onderzoek nodig
- - - - Maagsap met
        
        peptine (eiwitverterend enzym)
        
        zoutzuur, kan veel verteren, lage pH activeert enzymen
        Maagwand met beschermende slijmlaag
        Chymus = zure spijsbrij = gekneed voedsel vermengd met maagsap
        
        Signaal voor uit de maag naar dunne darm:
        
        hoge zuurgraad = basisch
        
        chymus gaat in kleine porties via maagportier = pylorus, naar 12vingerige darm = duodenum
    - - Transport = peristaltiek
        Bescherming door gastro-oesofageale sfincter = kringspier tussen slokdarm en maag
    - - Toegang tot het spijsverteringsstelsel
        
        mengen met speeksel voor transport
        
        kauwen = mechanische vertering
        
        amylase = start chemische vertering
        
        transport naar slokdarm
    - - Vertering, toevoeging sap uit
        
        alvleesklier met spijsverteringsenzymen voor koolhydraten, eiwitten en vetten
        
        gal uit de lever met galzure zouten, kleurstof. Werkt als emulgator om vet en water te mengen
        in 12 vingerige darm
      - Opname via geplooide darmwand met uitstulpingen (darmvlokken of villi)
        Darmvlokken met haarvaten van vaatstelsel en lymfestelsel
        Monosachariden, aminozuren en kleine vetzuren opgenomen in bloedbaan, grote vetzuren in lymfen
      - Transport dmv peristaltiek
        chymus met ritmische samentrekkingen richting dikke darm
    - - onverteerd en onverteerbaar voedsel
        
        gekoloniseerd door darmflora (maakt o.a. Vit. K
        
        water, mineralen en Vit. K naar bloedbaan
        
        voedselbrij wordt steeds dikker en wordt faeces
        
        tijdelijke opslag in rectum
        
        wc gang
        
        Bloed in ontlasting :red_flag:
        
        Helderrood: afwijking endeldarm
        
        Strepen: bloedende aambeiden of rectumkanker
        
        Melena: zwarte, kleverige, teerachtige met weëige geur = bloedingen hoog in maag darmkanaal
        
        Zwart, geen melena: ijzerhoudende pillen, veel drop gegeten
        
        Occult: is niet zichbaar, alleen chemisch aantoonbaar
        
        Steatorroe = veel, lichtgekleurd, blijft drijven, veel vet
        Malabsorptiesyndroom, vetten worden niet afgebroken
        Aandoening van dunne darm, galblaas, lever of alvleesklier
        
        Bloedbraken :red_flag:
        hematemesis
        
        Uit maag/darmkanaal uit mond, keel, slokdarm of maag. Oorzaken
        
        bloedende maagzweer in maag of 12 vingerrige darm (50%)
        
        spataderen in slokdarm of maag
        
        slokdarmontsteking
        
        scheurtjes in slijmvlies a.g.v. braken, kokhalzen of hik (syndroom Mallory Weiss)
        
        maagkanker
        
        waarschuwingssignaal voor ernstige ziektes
        
        kan levensbedreigend zijn bij teveel bloedverlies
    - - Exocriene klier, voor vertering, Maakt alvleeskliersap met:
        
        water
        
        slijm, ter bescherming darmwand
        
        natriumbicarbonaat om zuurgraad te neutraliseren
        
        spijsverteringsenzymen voor vertering vetten
        
        polysachariden, tussenstap tussen koolhydraten naar suikers
        
        eiwitten
      - Endocriene klier met eilandjes van Langerhans
        productie van hormoon insuline en glucagon tbv glucosehuishouding
        Geeft spijfverteringssappen af ah darmkanaal
    - - eiwitten/proteïnen
        bouw- en hulpstoffen, igv nood óók brandstof
        Afbraak
        polipeptiden > aminozuren
      - vitaminen
        hulpstoffen
      - vetten/lipiden
        bouw- en brandstoffen, isolatie, oplosmiddel voor bepaalde vitaminen
        Afbraak
        Vetzuren en glycerol
      - mineralen
        bouw- en hulpstoffen
      - Koolhydraten/suikers
        brandstoffen en beetje bouwstoffen
        Afbraak:
        dischariden > monosachariden
      - water:
        oplos- en vulmiddel, transport, warmtebuffer, steunstof
    - - Functies:
        
        glucosestofwisseling
        
        vetstofwisseling
        
        eiwitstofwisseling
        
        ontgiften
        
        galproductie
        
        opslag
        
        warmteproductie
    - - Overgeven en diarree
        
        Risico: dehydratatie en shock
        
        Met spoed arts: zuigelingen
        Zonder spoed: ouderen + jonge kinderen
      - Buikklachten hoofdoorzaak:
        verkeerde voeding of leefstijl
      - Alarmsignalen darmaandoening :red_flag:
        
        bloed e/o slijm in ontlasting
        
        blijvende verandering in ontlastingpatroon of soort
        
        onverklaarbaar gewichtsverlies
        
        aanhoudende diarree of diarree + koorts
        
        aanhoudende buikpijn, winderigheid, krampen
        
        plotselingen hevige buikpijn
        
        gevoel geen lege darm na stoelgang
        
        voortdurend gevoel van aandrang
        
        aanhoudende vermoeidheid e/o duizeligheid
- - - - Aanmaak in:
        
        Endocriene klieren
        
        Gespecialiseerde neurosecretoire cellen of zenuwcellen
      - Afbraak in lever, net zolang totdat alle hormoon uit bloed weg is
      - Regulering: in eigen regelkringen voor elk hormoon
        Negatieve terugkoppeling: 1 vd schakels in regelkring wordt geremd. Daardoor ook volgende schakels minder actief
      - doelwitcellen of -organen reageren op hormoon waar de gevoelig voor zijn
    - - 4 Bijschildklieren liggen op
        4 hoeken schildklierkwabben
        linzen-maat
        
        Produceert PTH = ParaTHormoon
        VERHOOGT calciumspiegel in bloed
      - Schildklier
        
        Ligging:
        onder het schildkraakbeen op de grens van
        strottenhoofd en luchtpijp
        
        Bouw is vlindervormig; 2 kwabben zijn centraal verbonden door strook klierweefsel met uitloper
        
        produceert
        
        Schildklierhormoon T3 en T4
        
        stimuleert stofwisseling
        
        warmteproductie
        
        reguleert groei en ontwikkeling weefsels
        
        Calcitonine: VERLAAGT calciumspiegel in bloed
        
        Aandoeningen
        
        Hypothyreoïdie :red_flag:
        
        Oorzaak: te weinig productie schildklierhormoon a.g.v.:
        
        auto immuumziekte - Hashimoto
        
        (gedeeltelijk) verwijdering schildklier
        
        bestraling
        
        overbehandeling van Hyperthyreoïdie
        
        bepaalde medicijnen, bv. Lithium
        
        Klachten:
        
        onverklaarbare gewichtstoename
        
        droge huid, haaruitval
        
        zwelling gezicht, handen, armen, enkels, voeten
        
        extreme kouwelijkheid
        
        trage spraak, rauwe stem
        
        pijnlijke spieren en gewrichten
        
        hevige of onregelmatige menstruatie, onvruchtbaarheid
        
        moeheid, vertraagd denken, geheugenproblemen
        
        depressie
        
        vergrote schildklier/struma
        
        verhoogd cholesterol in bloed
        
        trage hartslag
        
        Secondaire Hypothyreoïdie a.g.v.
        aandoeningen van hypofyse/hypothalamus waardoor te lage productie schildklierhormoon
        
        Hyperthyreoïdie :red_flag:
        ziekte van Graves = auto immuumziekte
        50% heeft Oogziekte Graves met uitpuilende ogen
        
        Oorzaak: teveel productie schildklierhormoon
        
        Klachten:
        
        vergrote schildklier = struma
        
        rusteloosheid, prikkelbaarheid
        
        warmte intolerantie, overmatig zweten
        
        snelle, onregelmatige hartslag
        
        slapeloosheid
        
        vermoeidheid
        
        diarree en gewichtsverlies
      - Pijnappelklier = :red_flag:
        epifyse
        
        kern id middenhersenen
        
        produceert melatonine voor
        dag- en nachtritme
      - Bijnieren liggen boven op nieren :red_flag:
        
        Bijniermerg
        
        Noradrenaline
        
        voor vaatvernauwing in huid en spijsverteringsorganen
        Tekort: dan Parkinson
        
        Adrenaline
        Verhoging glucosespiegel door omzetting in lever en spieren omzetting glucogeen in glucose
        
        toename hartfrequentie en slagvolume
        
        versnelde ademhaling
        
        vaatverwijding in longen en spieren
        
        vaatvernauwing in huid en spijsverteringsorganen
        
        Bijnierschors
        
        glucocorticoïden/cortisol
        Verhoging glucosespiegel door
        
        aanmaak in lever van glucose in aminozuren, glycerol, vetzuur en melkzuur
        
        remt opname glucose door de cellen
        reguleren eiwit, vet en glucosestofwisseling
        
        oestrogeen en testosteron
        ontwikkeling secondaire geslachtskenmerken
        
        mineralo-corticoïden/aldosteron
        reguleren zouthuishouding
        Bij teveel: syndroom van Conn
        
        Ziekte van Addison
        primaire bijnierschorsinsufficiëntie
        door auto immuumproces
        
        Oorzaak:
        minder afgifte bijnierschors door auto immuumproces
        Tekort aan cortisol (glucocorticoïd) en aldosteron (mineralocoticoïd)
        
        Klachten:
        
        gewichtsverlies, gebrek aan eetlust, misselijkheid, braken
        
        hyperpigmentatie (zonder zon)
        
        lage bloeddruk agv braken en diarree
        
        Behandeling:
        
        glucocorticoïd
        
        mineralocorticoïd
        
        Addisonse crisis = acute bijnierschorsinsufficiëntie
        bij infectie, trauma of operatie
        Overlijden door shock en hartstilstand
        
        Syndroom van Cushing :red_flag:
        teveel cortisol
        
        Oorzaken:
        
        ACTH productie door tumor in hypofyse
        
        cortisolproducerende tumor bijnier
        
        langdurig en veel gebruik corticosteroïden
        (die onderdrukken bijnierfunctie)
        
        Klachten:
        
        vollemaansgezicht
        
        vetophoping hoog od rug en schouderbladen
        
        vermoeidheid, spierzwakte
        
        vertraagde wondgenezing
        
        bolle buik
        
        hoge bloeddruk
        
        gewichtstoename
        
        dunne huid, striae
        
        depressie en psychose
      - Hypofyse
        
        Ligging:
        Voorkwab en achterkwab
        
        Voorkwab - adeno-hypofyse :red_flag:
        
        Tropische hormonen
        
        FSH follikelstimulerend hormoon: stimuleert rijping eicellen en productie zaadcellen
        
        LH luteïniserend hormoon bij vrouw: stimuleert eisprong, vorming vh gele lichaam, productie progesteron
        
        ISCH interstietiele cellen stimulerend hormoon bij man: stimuleert testosteron
        
        ACTH adrenocorticotroop hormoon : stimuleert productie en afgifte schildklierhormoon
        
        TSH: stimuleert productie en afgifte schildklierstimulerend hormoon
        
        Effecthormonen
        
        prolactine: stimuleert melkklier en -productie
        
        groeihormoon (GH of somatotroop of STH):
        
        stimuleert eiwitsynthese
        
        bevorderd groei van weefsels en organen
        
        stimuleert afgifte somatomedine (insulin-like growth factor) uit lever en nieren
        
        MSH melanocytenstimulerend hormoon: bevordert melanine id huid
        
        Achterkwab - neurohypofyse :red_flag:
        
        ADH antidiuretisch hormoon of vasopressine
        stimuleert reabsorptie van water door de nieren waardoor verhoging bloeddruk
        
        Oxytocine:
        
        stimuleert contractie baarmoeder
        
        toeschietreflex voor melkklieren
        
        knuffelhormoon
        
        Werking via steel:
        groot deel gereguleerd door hypothalamus, in reactie op hormonale feedbackmechanisme
        
        Bouw: 'erwt' die aan tussenhersenen hangt
      - Eilandjes van Langerhans :red_flag:
        endocriene cellen die verspreid zijn
        tussen exocriene weefsel alvleesklier
        
        Insuline:
        verlaging bloedglucosespiegel
        bij fysieke inspanning of vasten
        
        Bevordering van opname glucose in lever, spier en vetweefsel
        
        Bevordering id lever vorming van glycogeen uit glucose
        
        Somatostatine: verhindert afgifte van 1 en 2
        
        Glucagon: verhoging bloedglucosepiegel
        na maaltijd of veel zoet
        of door:
        cortisol (bijnierschors) of adrenaline (bijniermerg)
        
        Diabetes Mellitus - honingzoete doorstroming :red_flag:
        
        DM type I = juveniele = insuline afhankelijke DM
        
        a.g.v. auto immuumproces
        
        geen of weinig productie insuline door eilandjes Langerhans
        
        ontstaat op jonge leeftijd
        
        Risico's:
        
        aanleg/ genetische predispositie
        
        blank ras, in noordelijk halfrond
        
        bepaalde virusinfecties
        
        andere autoimmuumziekten
        
        Behandeling:
        
        insuline
        
        gezonde leefstijl
        
        beweging + gezond eetpatroon
        
        Symptomen:
        
        veel dorst, drinken en plassen
        
        veel honger en eten
        
        vermagering
        
        Complicatie = diabetische ketoacidose:
        
        te weinig glucose in cellen
        
        vetten worden gebruikt als energiebron
        
        ketonen komen vrij bij verbranding
        
        veroorzaken in bloed lage pH
        
        verzuring = acidose
        
        uitscheiding via urine en adem
        
        ruikt naar aceton
        
        DM type 2 - ouderdomsdiabetes = welvaartsziekte
        
        insulinerestistentie/ in combi met
        minder aanmaak insuline
        
        Risico's:
        
        vóórkomen DM2 in familie
        
        ouder 45 jaar
        
        overgewicht
        
        eerder zwangerschapsdiabetes
        
        onvoldoende beweging
        
        hoge bloeddruk en cholesterol
        
        Suri/Hindoestaan, Marokkaan of Turk
        
        Oorzaak = onbekend
        
        Behandeling:
        
        gezonde leefstijl met beweging
        Eventueel
        
        orale bloedsuikerverlagende middelen
        
        insuline
        
        Symptomen:
        
        veel drinken en plassen
        
        veel eten maar gewichtsverlies
        
        vermoeidheid
        
        wazig zien
        
        tintelingen en doof gevoel in handen
        
        slechte wondgenezing
        
        3. Zwangerschapsdiabetes
        minder gevoelig voor insuline door verandering stofwisseling icm toegenomen behoefte insuline
        
        Risico's:
        
        ouder dan 25 jaar
        
        DM 2 in familie
        
        prediabetes
        
        eerder zwangerschapdsdiabetes
        
        overgewicht
        
        dikke baby
        
        eerder onverklaarde miskraam
        
        Glucosegehalte
        
        Hyperglykemie = te hoog glucosegehalte =
        zeer hoge bloedsuikerspiegel
        endocriene ziekte met verstoorde
        glucosehuishouding
        
        Oorzaken:
        
        minder insulineproductie
        
        insulineresistentie
        
        combi
        
        Hypoglykemie = te laag glucosegehalte :red_flag:
        a.g.v. teveel gebruikte insuline i.r.t. koolhydraten of inspanning
        
        Behandeling:
        
        zoet eten of drinken
        
        risico: hypoglykemisch coma
        112 bellen!
        
        Symptomen :red_flag:
        Oorzaak: adrenaline uit bijnieren voor stimuleren glucose uit lever
        
        angstaanval met nervositeit
        
        tremor
        
        zweten en hartkloppingen
        Oorzaak: verstoring hersenfuncties = vervolg
        
        duizeligheid, vermoeidheid, zwakte
        
        hoofdpijn, wazig zien
        
        concentratiestoornissen,
        
        onduidelijke spraak en verwardheid
        
        prikkelbaarheid, agressie
        
        sufheid en coma
        
        Complicaties DM
        
        Diabetisch/ hyPERglycemisch coma
        door stijging bloedglucosespiegel
        
        Oorzaken:
        
        te weinig insuline
        
        te veel koolhydraten
        
        onontdekte DM
        
        Symptomen - gelijdelijk:
        
        veel drinken en plassen
        
        uitdroging en keto-acidose
        
        suf + Kusmaul ademhaling (diep)
        
        coma en overlijden
        
        Behandeling:
        toedienen insuline
        
        HyPOglykemisch coma =
        te laag bloedglucosegehalte
        
        Symptomen - plotseling:
        
        transpireren, duizeligheid, trillen
        
        verwardheid
        
        hypoglycemisch coma
        
        Oozaken:
        
        te veel insuline verbruikt i.r.t. koolhydraten
        
        te weinig koolhydraten
        
        extreme lichaamsbeweging
        
        Behandeling:
        iets zoets eten, toedienen glucose
        
        Chronische :red_flag:
        
        Beschadiging vaten leidt tot angina pectoris, hart- en herseninfarct
        
        Beschadiging kleine bloedvaten vooral in ogen, nieren, en zenuwuiteinden waardoor gevoelsstoornissen
        
        Hoge bloedglucosespiegel beschadigt binnenkant vaten, vernauwing en afsluiting grote en kleine bloedvaten
        
        Hogere kans op urineweg- en vaginale infecties
      - Geslachtshormonen
        
        Eierstokken: oestrogeen en progesteron
        
        reguleren geslachtelijke rijping
        
        secondaire geslachtskenmerken
        
        reproductieve cyclus bij vrouwen
        
        Reproductieve cyclus met ovariële en menstruele cyclus
        
        start 1e dag menstruatie van 3-5 dagen
        
        FSH uit hypofysevoorkwab voor rijping follikel in eierstokken
        
        tijdens rijping gaat follikel naar oppervlak eierstok
        
        die produceert oestrogeen voor groei baarmoederslijmvlies
        
        stijging oestrogeen remt afgifte FSH en bevordert LH
        
        halverwege sterke stijging oestrogeen en daarna LH
        
        op piek LH: eisprong = ovulatie
        
        eicel wordt opgevangen door uitlopers eileiders
        
        lege follikel verandert in gele lichaam = corpus luteum
        
        aanmaak grote hoeveelheid progesteron
        
        opzwelling en toename baarmoederslijmvlies
        
        progesteron remt afgifte oestrogeen
        
        gele lichaam sterft af na 14 dagen
        
        bij geen bevruchting: oestrogeen en progesteronspiegels dalen sterk
        
        afstoting baarmoederslijmvlies
        
        start menstruatie = nieuwe cyclus
        
        Reproductieve cyclus :red_flag:
        lopen parallel en hangen samen
        
        Ovariële cyclus:
        FSH + LH uit hypofysevoorkwab
        
        Menstruele cyclus
        Oestrogeen en progesteron uit eierstokken
        
        Vruchtbaarheid
        
        12 uur na ovulatie hoogste vruchtbaarheid
        
        na 24 uur nihil
        
        zaadcellen levensduur 4-6 dagen
        
        12-24 uur nodig van baarmoedermond tot eicel
        
        Geen zwangerschap:
        
        4-6 dagen voor eisprong
        
        2 dagen na eisprong
        
        Overgang
        
        Climacterium = voorafgaand aan menopauze
        
        onregelmatige menstruatie
        
        soms zonder eisprong
        
        Menopauze = laatste menstruatie
        is als menstruatie 1 jaar is weggebleven
        
        Zaadballen: testosteron
        
        reguleert geslachtelijke rijping
        
        secondaire geslachtskenmerken mannen
        
        Mannelijke geslachtsorganen :red_flag:
        
        Testosteron door zaadballen
        
        tijdens zwangerschap ontwikkelen mann. geslachtsorganen
        
        vanaf puberteit ontwikkeling 2e geslachtskenmerken
        
        vorming zaadcellen, werking zaadblaasjes en prostaat
        
        remt productie ICSH in hypofyse
        
        speelt rol bij seksualiteit
        
        FSH door hypofyse
        stimuleert vorming zaadcellen
        
        ICSH door hypofyse, chemische equivalent LH
        stimuleert testosteron in zaadballen