Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
gedrag - Coggle Diagram
gedrag
gedragsklachten
= agressie, automutilatie, schrik van .., onzindelijk,..
- dier (signalement, historiek,..)
- eigenaar (gezin, huisdieren, omg.)
- derden (bezoekers, passanten, vogels,..)
- wisselwerking medische klachten - gedragsproblemen:
geen aanpassing, oncontroleerbaar ...stress (=geen herstel) <--> chron.ontstekingsprocessen
- hoe omgaan met stress ~ indiv, stressor (h sociaal/niet-sociaal, k vnl sociaal), context, evolutie (herhaling, resultaat,..)
hierop voorbereiden voor consultatie:
- zelf veilig (achter hekje, geen actie naar hond,..)
gevolgen van welzijnsvermindering:
- h --> gezin, bezoek, openbare weg
- k --> gezin, omg
oorzaken van welzijnsvermindering:
- h <-- sociale (eigenaar, baby, huisdier,..) / niet-sociale (auto, fietser, regen, vuurwerk,..)
- k <-- sociale / niet-sociale / wijziging omg (geur, routines,..)
ook aangeboden voor gedragsproblematiek:
bij alopecie (..kaal likken), hyperaestesie (..gekke bewegingen), osteoarthrose (..slaapstoornis,..), interstit.cystitis (urine markeren)
- medische klachten DAMNIT: degeneratief, auto-imm./anomalie, metabool/mech./menntaal, nutrit., infl./inf./immuungemedieerd, traumatisch/toxisch
DUS: S.O.P. (standard operating procedure)
- klacht kaderen: tov signalement, tijdslijn, context, functioneren
- betekenis geven aan wat de eigenaar beschrijft
- inzicht over uitlokkende factoren ((niet-)sociale prikkels)
- verband met medische chron.aand.?
communicatie naar eigenaar:
- check of hulp gewenst is
- onderdruk reparatie reflex
- controle houden, evt. doorverwijzen
- voorspelbaar zijn
gedragsproblemen KAT
onzindelijk
--> bewust elimineren (fysiol/medisch/stress, op hor.opp) / communicatie (ook op vert.opp)
- kitten:
tijdslijn: nooit zindelijk geweest / wel / zindelijk in periodes
- vaak verband met medisch probleem CZS / urinair / g-i (na diarree+vieze kattenbak,...)
- gedragsmatig: kattenbakken (aantal, bereikbaarheid, plaats, hygiëne), associatie met pijn (na diarree), associatie sociale stressoren
- volw:
houding, ritueel, hor/vert.? Elimineert nog in kattenbak / naast / zachte ondergrond? evolutie (waar) (tijdslijn+plattegrond+dagplanning)?
- medisch (CZS / urinair / g-i, senior artrose, blind, CDS..)
- gedragsmatig: kattenbakken, omg (wijziging routine), sociale stressoren (mens, h, k)
krabben / vernielen
--> fysiol.: geruststellend / ritueel / nagels onderhouden
probleem: onvold./onbereikbare/onstabiele krabpaal, voorkeur voor bep.substraat
- tijdslijn, krabmogelijkheden,..
- (medisch: níét krabben)
- gedragsmatig: coping chron.stress
therapie:
- inzicht: sociale stressoren, conflicten,..
- management: visueel afschermen, veiligheid, krabmogelijkheden
- (psychofarmaca)
vechten, aanvallen
-
- afstand vergroten: verbergen, poot uitslaan, blazen, ..
- ...afweren: lage houding, oren plat, blazen, ...bij dreiging staren/vechten/urineren
- ......prikkel controleren: volgen, in het oog houden, aanvallen,..
compulsief gedrag
- overspronggedrag: normaal gedrag in ongepaste context (snuffelen, zich likken,..) =fysiol. (=functioneel herstel) --> sociale spanning verlagen
- stereotiepe activiteit: gedragingen steeds op dezelfde manier (zelfhygiëne, kneden,..) =fysiol.
- frustratie: discrepantie tussen verwachting en realiteit (wil maar kan niet) ... urine markeren, compulsief gedrag,..
- omgericht gedrag: kan niet uitgevoerd worden naar oorspronkelijk doel, dus dan naar ander target (mens,..)
- stereotypie: repetitief gedrag zonder doel/functie door verminderd welzijn/frustratie
- Obsessive Compulsive Disorder: humaan begrip --> coping van onopl.stress (motorisch, zelfgericht, hallucinatoir, oraal)
- medisch (pijn, neuro, orthopedie, dermato) --> verder OZ!
- gedragsmatig (onderligg. (niet-)sociale stressoren zoeken) ...verlaagde stressdrempel
dementie
(senior >11j)
klin.sympt: (d.i.s.h.a.)
- Desoriëntatie in ruimte en tijd (etenstijd,..)
- Sleep-wake cyclus verandert
- in huis urineren/defeceren
- ongepast vocaliseren
- gewijzigde interacties (++agressie / aandacht zoeken), interesses (minder eten), --activiteit (ronddwalen), gedrag (++geïrriteerd, angst)
- minder self-grooming
- minder aanleren, commando's vergeten
veel zelfde bij chron.pijn BEHALVE desoriëntatie
- DDX medisch probleem (blind, neurol., osteoartrose, chron.pijn,..), chron.stress
therapie:
- inzicht: ongeneeslijk, dus enkel welzijn kunnen verbeteren
- management: voorspelbaar, controle
- psychofarmaca: Selegiline (maar heel bitter)
- ondersteuning: senior voeding
gedragsproblemen HOND
coprofagie, pica
coprofagie: opeten eigen/ander feces <-- fysiol, stress
- pup:
fysiol: normaal, onbedoeld versterkt door eigenaar, bevroren lekkerder
(medisch): vaak i.c.m. polyfagie
(gedragsmatig): (niet-)sociale stressoren; alleenstaand of i.c.m. andere klachten van chron.stress
- volw:
fysiol: "
medisch: wanneer plots wss dementie
gedragsmatig: "
pica: opeten oneetbare vw <-- medisch, stress
- pup:
fysiol: oraal exploreren >>> opeten, onbedoeld versterkt
medisch: i.c.m. polyfagie, aand. CZS
gedragsmatig: (niet-)sociale stressoren; alleenstaand of i.c.m. andere klachten
- volw:
(fysiol)
medisch: pijn, dementie
gedragsmatig: "
compulsief gedrag
-
- medisch
- gedragsmatig: onderligg.stressoren
onzindelijk
- pup:
- eliminatie:
fysiol: nog onvold.getraind
medisch: cystitis, ectop.ureter, diabetes insipidus, hydrocephalus,..
gedragsmatig: op drukke straat niet kunnen,..
- communicatie:
gedragsmatig: sociale stressoren (wil naar eigenaar toe / als eigenaar komt want spannende interactie,...)
- volw:
- eliminatie:
medisch: PU/PD, chron g-i klachten, neuro, CDS, cortico's, diuretica, pijn, ..
gedragsmatig: (niet-)sociale stressoren
- communicatie:
fysiol: voortpl (geur loopse teef), competitie (geur urine)
medisch: aand.CZS
gedragsmatig: sociale stressoren
--> eliminatie (...) / communicatie (ook vert.opp, vnl kleine hoev.; fysiol (competitie,voortpl.) / stress (sociaal))
jong vnl communicatie, oud vnl eliminatie
niet alleen kunnen zijn
- sociale veiligheid (=mens) --> vocaliseren
... bij onvold.herstel --> fysieke stressrespons, vernielen
- opzoeken van veilige omg. (weg van bezoekers / stil: slaapkamer)
--> hindernissen vernielen ri kamer ... fysieke stressrespons, frustratie
- ontsnappen uit onveilige omg (binnen / buiten (vliegtuig,..))
--> hindernissen vernielen ri uitgang/ingang of ontsnappen
- sociale stressoren buitenshuis zien --> vocaliseren, vernielen, urine markeren, compulsief gedrag, omgericht gedrag,..
happen en bijten
- wie? waar?
- wat gebeurd? context: pijn, fysieke dreiging / dwang / ! iets met voeding of objecten / ! banale sociale interactie (passeren, aanraken,..) / ! banale omg.prikkels
- resultaat? grommen, wonde,..
-
-
diagnose
-
functionele diagnose: emotionele respons vh dier (repercussie op welzijn vh dier, gezin, omg)
- urine markeren, zich kaal likken, krabben aan zetel, aanvallen eigenaar
- krabben: voor nagels, comfortplaats, signaal (veilig willen voelen)
- urine markeren: eliminatieprobleem, binnen waar sociale stress
- aanvallen: redirectie (als kat niet kan aanvallen dan naar eigenaar richten) OF na bep.handeling tov kat (straffen krabben,..)
-
therapie & pijlers
3 pijlers:
- inzicht eigenaar:
- perceptie <-- enkel info genoeg OF bijkomend inzicht verschaffen
- management:
- blinderen ramen, nieuwe krabpaal/.. (maar bij nieuwe dingen vaak erop plassen want al zo gestresst, DUS op voorwaarde dat de kat het als veilig ervaart)
- gedragswijziging:
- actieplan op lange termijn, afwegingen maken in samenspraak .... doel = gedragswijziging en herstel welzijn kat en eigenaar
...psychofarmaca
anti-epileptica
- Gabapentine (GABA :arrow_upper_right: in CZS --> anti-epileptisch, anti-anxiety)
--> epilepsie, neuropatische pijn, postop.pijn, chron.pijn k
-
punctueel gebruik (bij oud-en-nieuw,..)
-
--> acute schrik- en paniekreacties m.b.t. geluiden,vuurwerk
antidepressiva
TCA (tricyclische antidepr.)
- Clomipramine (dgk)
- Imipramine
- Amitryptiline
- níét specifiek! naast blokkeren heropname serotonine en noradr (SNRI), óók effect op musc.r, a1 r, H1 en H2 r
- nevenwerkingen: droge mond, urineretentie, constipatie, hypotensief, sedatie, onderdrukken thyroide, gewichtstoename
--> versch.problemen (langdurig): sproeien, likgranuloom, scheidingsangst, paniek onweer
-
- metabolisatie via lever, excretie renaal + fecaal (BOZ)
- metabolisatie en dus dosis h>>>k, h bid / k sid
- NIET bij oude dieren (>7j), dieren met mitralisinsuff. :forbidden:
- fataal bij mens dus opletten met kinderen!
SSRI (selectieve serotonine reuptake inhibitors) :check:
- Fluoxetine (humaan)
- Sertraline
-
- metabolisatie "
- NIET i.c.m. fentanyl, methadon, tramadol, St Janskruid, metoclopramide, TCA, SARI
--> overdosering: na 1h bewustzijn :arrow_lower_right:, epilepsie aanvallen, spierrigiditeit, hyperthermie
- specifiek, toch soms nevenwerkingen (vnl bij verkeerde dosering): fluoxetine--> slapeloos, agitatie, anorexie,.. / sertraline--> minimaal, soms sedatie bij begin
SARI (Serotonine 2A antagonist / reuptake inhibitor)
- lever, renaal, voeding vertraagt absorptie
- --> postop.zorg h, problemen met geluiden h, preconsultatie angstige k, sedatie k
-
MAO-B inhibitoren (mono amine oxidase B remming --> dopamine :arrow_upper_right:)
--> dementie h,k (=Cognitive Dysorder Syndrome), verbeteren geheugen in senior dogs
-
-
- langdurig: bij dysfunctioneel gedrag zonder herstel --> ondersteuning gedragstherapie (doorbreken vicieuze cirkel (automutilatie, urine markeren, compulsief gedrag))
- eenmalig: bij angstige en bijgevolg aggressieve katten bij bep.context --> eenmalige situatie mogelijk maken
risico-evaluatie
- risicofactoren dier, eigenaar, omg (jonge kinderen, kleine woning, weinig geld)
- wie loopt gevaar, wanneer, hoe
- preventiemaatr.
- afweging preventiemogelijkheden hier
- opvolging of echt toegepast
bij:
- agressie
- veiligheid vh dier/omg in gedrang
- h bij eten / trekt zich los en komt onder auto of bijt persoon
k bij bep.houdingen / acties (volgen,..) om prikkel te controleren (..overspronggedrag: zelf likken,..)
- chron.stress