Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

OSASUNA ETA GAIXOTASUNA - Coggle Diagram

- - - - Pertsona bakoitzak geneetan daraman informazioarekin du zerikusia, bai eta adinarekin ere.
    - - Osasunean eragina duten ohiturekin dago lotuta: elikadurarekin eta jarduera fisikoarekin, besteak beste.
    - - Kalitate oneko osasun-arreta jasotzeko aukerarekin dago lotuta.
    - - Ingurune fisiko edo kimikoa, ingurumen-kutsadura eta gizarte-ingurunea hartzen ditu.
  - - - Organismoaren eta haren organoetako bakoitzaren funtzionamenduaren arabera neurtzen da.
    - - Pertsona bakoitzak bere buruari buruz duen pertzepzioa da: ondo edo gaizki sentitzea.
  - - - Infekziosoak
        
        Agente patogeno edo infekziosoek eraginak dira. Pertsona batzuetatik beste batzuetara barreiatzen dira agente horiek.
      - Ez-infekziosoak
        
        Ez dira agente patogenoek eraginak, eta hainbat jatorri izan ditzakete.
  - - - Populazio jakin batean, gaixotasun bat ohikoa eta, neurrian handiagoan edo txikiagoan, etengabea denean erabiltzen da.
    - - Denbora-tarte batean, gaixotasun batek populazio jakin bati espero dena baino sarriago eragiten dionean erabiltzen da termino hau.
    - - Epidemia globala da: oso pertsona-kopuru handi eragiten dio, edo oso eremu zabal bati.
- - - - Organismo zelulabakar prokariotoak dira. Gehienak kaltegabeak edo onuragarriak dira; batzuek gaixotasunak eragiten dituzte.
    - - Organismo zelular eukariotikoak dira. Zenbaitek gaixotasunak eragiten dituzte.
    - - Organismo zelulabakarrak edo zelulaniztunak dira. Zenbaitek gaixotasunak eragiten dituzte.
    - - Zelula-parasitoak dira denak, eta gaixotasun infekziosoak eragiten dituzte
  - - - Ugaltzeko eta organismotik zabaltzeko ahalmena dute
    - - Parasitatzen dituzten zelulak suntsitzeko, edo sortzen dituzten substantziez zelula horiek pozoitzeko ahalmena dute.
- - - - Biak oso babes-tresna eraginkorrak dira mikrobioen inbasioei aurre egiteko.
    - - Malkoetan, listuan, mukietan eta urdaileko urin gastrikoetan, agente patogenoak atxikitzen edo suntsitzen dituzten substantziak daude.
  - - - Germenak suntsitzen, horien garapena eragozten eta kutsadura saihesten duten prozedurak dira. Metodo fisikoez egin daiteke, edo gai kimikoen bidez.
    - - Esterilizatu ezin diren gauzetan dauden germenak suntsitzea edo ezabatzea xede duten prozedurak dira. Horretarako bi substantzia erabiltzen dira:
        
        Desinfektatzaileak
        
        Antiseptikoak
- - - - Azalean zauriak izan ditzakegu, eta hortik sar daitezke germenak.
    - - Arnas sistemaren bidez gorputzean zenbait birus sar daitezke.
    - - Kutsatutako ura edo elikagaiak hartzean, bakterioak sar daitezke.
    - - Sistema horretatik hainbat agente infekzioso sar daitezke gorputzean.
  - - - Kutsatuta dagoen pertsona batek germenak kutsatzen dizkio osasuntsu dagoen pertsona bati.
    - - Kutsatutako pertsonaren germenek osasuntsu dagoen bat kutsatzen dute, bi pertsona horien artean zuzeneko konturik izan gabe.
- - - - Germenak fagozitatu egiten dituzte
      - Zornea sortzen da(globulu zurien hondarra)
    - - Kaltetutako ehunak gorritu, handitu, berotu egiten dira. Horrek mina eragiten du.
- - - - Patogeno batek eramandako antigenoari dagokion antigorputz espezifiko bat sortu egiten ditu.
      - Antigorputzak Y baten itxura duten proteina-molekulak dira eta antigenoak suntsitzen laguntzen dutee.
    - - Zelula arrotzak, minbizidunak eta birusen batez kutsatuta suntsitzen dituzte.
  - - - Inmunitate-sistema ez dabil. Edozein infekziok erasan diezaioke organismoari
      - Bi mota
        
        Sortzetikoa(Burbuila-umeak)
        
        Hartua(Giza inmunoeskasiaren birusak eragindakoa)
    - - Organismoarentzat kaltegarriak ez diren substantzien aurrean neurrigabeki erreakzionatzen du.