Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Różnorodność językowa, pojęcia, języki, info ZD, państwa świata, Jęz.…
Różnorodność językowa
pojęcia
Jęz. wehikularny 🚙
język używany w czasie przemieszczania się ludzi na obszarach o dużej różnorodności językowej
suahili w Afryce Wschodniej
hindi na dużych obszarach Indii
malajski w Azji Południowo-Wschodniej
Lingua franca
szeroko używane języki, będące środkiem komunikacji między różnojęzycznymi grupami ludzi.
współcześnie: angielski, francuski w dyplomacji
w przeszłości: sumeryjski, łacina
Język wernakularny
jęz ojczysty lub dialekt natywny (rodzimy) określonej populacji
przeciwstawia się:
językowi wehikularnemu lub lingua franca (języki narodowe a łacina w renesansie)
językowi urzędowemu (np. język kurdyjski a język turecki w Turcji)
Języki domowe w Polsce w 2012 (w domu w takim języku mówi)
po śląsku 1,37%
po kaszubsku 0,28%
po polsku 98,19% (37 815 606 )
po niemiecku 0,25%
dyglosja z gr. diglossia
wersja literacka danego języka odbiega tak bardzo od wersji potocznej, że mogą one być uznane za odrębne dialekty lub nawet języki
przykłady dyglosji
odmiany „czystego” języka arabskiego koranicznego w całym świecie muzułmańskim
odmiany jęz. niemieckiego używane w Szwajcarii, Liechtensteinie, w Austrii
Jęz. pidżynowe
jęz. pomocnicze o uproszczonej morfologii i składni i o ograniczonym słownictwie, powstałe na bazie przynajmniej dwóch jęz.
Nazwa pidżin pochodzi od chińskiej wymowy angielskiego słowa "business"
Jęz. kreolskie
ogólne określenie etnicznych jęz. mieszanych, rozwiniętych na bazie jęz. europejskich kolonistów, (głównie ang, franc, portugalskiego, hiszp, niderlandzkiego) z dużym dodatkiem elementów przejętych z języków ludności tubylczej
przykłady
jęz. haitański- na bazie francuskiego, używany na Haiti
afrikaans- na bazie niderlandzkiego i angielskiego
tok pisin- na bazie jęz. angielskiego z Papui i Nowej Gwinei
Surżyk-na bazie jęz. rosyjskiego używany na Ukrainie, Białorusi i w Mołdawii
jęz regionalne i mniejszościowe
jęz. tradycyjnie używane przez część obywateli danego państwa, niebędące dialektami jęz. urzędowego tego państwa, jęz. imigrantów, ani jęz. sztucznymi
w Polsce
j. mniejszości narodowych: Białorusini, Czesi, Litwini, Niemcy, Ormianie, Rosjanie, Słowacy, Ukraińcy, Żydzi
j. regionalny - jęz. kaszubski
j. mniejszości etnicznych: karaimski, łemkowski, romski i tatarski
j. nieterytorialne: hebrajski, jidysz, karaimski, ormiański i romski
w Uni Europejskiej
ponad 60 społeczności posługujących się miejscowymi jęz. regionalnymi lub mniejszościowymi
Ponad 50 mln osób mówi tymi
językami
języki
język a dialekt
dialekt jest odmianą języka charakterystyczną dla danej grupy posługującej się nim- językoznawstwo historyczno-porównawcze
najczęściej tzw. regiolekt- regionalna odmiana
Rzadziej: socjolekt, etnolekt
„Język to dialekt z armią i flotą wojenną”- spopularyzowane przez Maxa Weinreicha (żyd, językoznawca) zdanie pokazuje trudność w rozróżnieniu dialektu od języka
6/7 tyś języków
języki europejskie
stanowią 3 lub 4% wszystkich
5 z nich jest w 10 najpopularniejszych jęz świata
Europejczycy posługują się ok. 250-300
językami
dla większości jęz. ojczystym jest: rosyjski, niemiecki, angielski, francuski, włoski
1/2 ludności świata używa 15 języków, a 100 języków służy 90% ludności
najpopularniejsze wg liczby rodzimych użytkowników
hiszpański
angielski
chiński mandaryński
rozkład geograficzny
Oceania 18,1%
Ameryki 14,4%
Afryka 30,5 %
Azja 2 322 (33,6%)
Europa 3,4%
naj języków
naj zagęszczenie jęz
Wanuatu 108 na ponad 12 tyś km2
Państwo w Oceanii, leży na 83 wyspach
3 jęz. urzędowe: francuski, angielski i język bislama
naj liczba jęz w jednym państwie
Indonezja 722
Nigeria 521
Papua Nowa Gwinea 830
w Oceanii, w Melanezji
3 jęz urzędowe foniczne: angielski, tok pisin, hiri motu i papuaski język migowy
8 mln ludności, pow. ponad 460 000 km2
info ZD
pow ziemi: 510,1 mln km² w tym 149,1 mln km² lądu
liczba kontynentów od 4 do 8
ludność
Azja- ponad 4 mld Afryka-ponad mld Ameryka- prawie mld Europa- ponad 700 mln Pacyfik i Oceania- niecałe 40 mln
ogólnie: 7,8 miliardów
języki
łatgalski- przykład języka zagrożonego
"Babel. W dwadzieścia języków
dookoła świata" Gaston Dorren
prawie 1/2 jęz w Europie jest zagrożona, kiedyś było ok 13 tyś jęz na świecie, większość z obecnych 7 tyś nie ma formy pisemnej, dużo może wyginąć za dwa pokolenia
Cesaria Evora- śpiewała swoje morny w kreolskim z Zielonego Przylądka zm w 2011
Kaszubi- społeczność posługująca się językiem
regionalnym
Legenda Muhlenberga
pogłoski, że pod koniec XVII wieku w USA zgłoszono w Kongresie projekt ustawy wprowadzającej niemiecki jako j. urzędowy na całym obszarze USA. Wniosek poddano głosowaniu, sprzeciwił się Niemiec F. Muhlenberg
Frederick Muhlenberg ur. 1750, amerykański polityk z Pensylwanii
w rzeczywistości: głosowanie było w 1794 r
państwa świata
ok 200 państw
sporne przypadki
Abchazja- formalnie część Gruzji,
uznana przez 5 państw w tym Rosję
Cypr Północny- uznany przez Turcję
Górski Karabach- formalnie część Azerbejdżanu,
funkcjonuje jak niepodległe państwo, nikt nie uznaje
Kosowo- 08 ogłosił niepodległość, część Serbii,
uznawany przez większość państw
największe powierzchnią
Chińska Republika Ludowa
Rosja ponad 17 000 000
2.Kanada ponad 9 900 000
największe ludnością
Indie ponad 1 166 000 000
Stany Zjednoczone
Chiny ponad 1 338 000 000
najmniejsze- Watykan
pow= 0,44 km2 ludność= 1 tyś w 2015
utworzone w 1929- traktaty laterańskie (Pius XI a Mussolini)
teokracja – monarchia absolutna i
elekcyjna. Suwerenem jest papież.
języki
włoski- oficjalny Państwa
Watykańskiego
łacina- oficjalny Stolicy
Apostolskiej
francuski- oficjalny w stosunkach dyplomatycznych
gwardia szwajcarska
mała armia młodych katolików
posługują się szwajcarską odmianą
niemieckiego (Schwyzertüütsch)
Jęz. urzędowy
szczególne przypadki
Kraje, które mają 1 j. urzędowy (choć na ich terenie są używane inne języki)
Francja
Litwa
Albania
Kraje mające 1 j. urzędowy, ale w niektórych regionach współistnieją lokalne j. urzędowe
Włochy
Chiny
Hiszpania
więcej niż 1 j. urzędowy
Białoruś
Indie
Belgia
istnieją kraje, w których j. urzędowy nie jest j. narodowym ani najszerzej używanym np byłe kolonie ang czy franc
Kraje, w których język urzędowy jest używany przez niewielką liczbę mieszkańców np. irlandzki w Republice Irlandii (zna go ok. 10% obywateli)
państwa z dużą liczbą j. urzędowych
Boliwia – 37 j. urzędowych, główny-hiszp
RPA – 11 j. urzędowych np afrikaans, angielski
Indie- 24 jęz, główne: hindi i ang
status de facto
a nie de iure
Stany Zjednoczone- na poziomie federalnym żaden język nie ma statusu j. urzędowego
angielski w Wielkiej Brytanii
ma wyjątkowy status prawny na terenie państwa lub regionu administracyjnego
wieża Babel
musieli przerwać budowę wieży do nieba,
bo Bóg pomieszał ich języki
ziemia Szinear w Babilonie
Księga Rodzaju
warto zerknąć na tabelkę jęz w Europie:
Link Title
Najczęściej używane języki UE: 1. ang 2. niem 3. franc
ilość jęz.
W Federacji Rosji - ok. 130-200 języków
We Francji oficjalnie zarejestrowanych 75 języków zwanych „ językami Francji"