Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 10 การพยาบาลเด็กที่มีปัญหาเซลล์เจริญผิดปกติ - Coggle Diagram
บทที่ 10 การพยาบาลเด็กที่มีปัญหาเซลล์เจริญผิดปกติ
มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน
(acute lymphoblastic leaukemia
เป็นมะเร็งที่พบบ่อยที่สุดในเด็ก
พบมากในช่วงอายุ 2-5 ปี
Leukemia
หมายถึง มะเร็งของระบบโลหิต เกิดจากความผิดปกติของเซลล์ต้นกำเนิด(Stem cell) ที่อยู่ในไขกระดูก (Bone Marrow)
ไม่สามารถ differentiate ไปเป็นเซลล์ตัวแก่ได้
ส่งผลให้จำนวนเม็ดเลือดขาวตัวอ่อนมีจำนวนเพิ่มขึ้น
ร่างกายสร้างเม็ดเลือดแดงและเกร็ดเลือดลดลง
ผู้ป่วยจึงเกิดอาการซีด เลือดออก และติดเชื้อได้ง่าย
แบ่งเป็น
T-cell lymphoblastic leukemia
B-cell lymphoblastic leukemia
พบเป็นส่วนใหญ่
ชนิดของมะเร็งเม็ดเลือดขาว
มะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALL (Acute
lymphoblastic leukemia หรือ Acute lymphocytic leukemia หรือ Acute lymphoid leukemia
พบบ่อยที่สุดในเด็กอายุ 2-5 ปี
มะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด AML (Acute
myelogenous leukemia หรือ Acute myeloid leukemia
พบได้ในผู้ใหญ่มากกว่าในเด็ก และพบในผู้ชายบ่อยกว่าผู้หญิง
มะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังชนิด CLL (Chronic lymphocytic leukemia
พบได้บ่อยในผู้ใหญ่
มะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังชนิด CML (Chronic myelogenous leukemia หรือ Chronic myeloid leukemia หรือ Chronic myelocytic leukemia
พบได้น้อย
สาเหตุ
ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด
ปัจจัย
ด้านพันธุกรรม
เด็กที่เป็นดาวน์ซินโดรม (Down’s syndrome)
พบว่าจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งเม็ด
เลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALL และ AML มากกว่าคนปกติ
ครอบครัวที่มีสมาชิกเป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALL
ฝาแฝดที่เป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิด ALL ฝาแฝดอีกคนหนึ่งมีโอกาสเป็น
โรคนี้ได้ประมาณ 25%
ด้านสิ่งแวดล้อม
มีประวัติได้รับสีไออนไนซ์ (Ionizing radiation)
เป็นรังสีที่ใช้ในการ
ตรวจและรักษาในปริมาณสูง
เช่น ในเด็กที่รับรังสีรักษาในขณะอยู่ในครรภ์
จากการตรวจโรคของมารดา
มีประวัติได้รับยาเคมีบำบัดในการรักษาโรคมะเร็งชนิดอื่นมาก่อน
การสัมผัสสารเคมีที่เป็นพิษบางชนิด
อาจเกิดจากการได้รับสารเคมีต่างๆ ที่เป็นพิษจากสิ่งแวดล้อม หรือจากควันบุหรี่และการสูบบุหรี่
อาการ
เบื่ออาหาร น้ำหนักลด ซีด อ่อนเพลีย
เลือดออกง่าย จากเกร็ดเลือดต่ำ
เช่น ออกตามไรฟัน มีจ้ำเขียวขึ้น
บนตามตัว
มีเม็ดเลือดขาวปริมาณมากแต่เป็นชนิดตัวอ่อน ต่อสู้เชื้อโรคไม่ได้
ผู้ป่วยจึงติดเชื้อง่าย มีไข้
เม็ดเลือดขาวไปสะสมตามอวัยวะต่างๆ
ทำให้มีก้อนขึ้นที่ขาหนีบ ต่อมน้ำเหลือง ขา คอ หรือมีตับ ม้ามโต
การวินิจฉัย
เจาะเลือดตรวจหาเซลล์ม็ดเลือดตัวอ่อนของเม็ดเลือดขาว Blast cell
เจาะไขกระดูก Bone marrow Transplanted
เพื่อดูว่ามีการแบ่งตัวที่ผิดปกติในไขกระดูกจริงหรือไม่
มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (Lymphoma)
ระบบน้ำเหลือง ประกอบประด้วย
ม้าม ไขกระดูก ต่อมทอนซิล ต่อมไทมัส
ประกอบไปด้วยน้ำเหลือง ซึ่งมีหน้าที่นำสารอาหาร และเซลล์เม็ดเลือดขาว (Lymphocyte) ไปยังส่วนต่างๆทั่วร่างกาย
ความผิดปกติของเม็ดเลือดขาว ทำให้เกิดเป็นมะเร็งต่อมน้ำเหลือง
ตำแหน่งที่พบบ่อย คือต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ(Cervical Lympnode)
มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดฮอดจ์กิน (Hodgkin Lymphoma)
ไม่มีอาการเจ็บปวด
มีลักษณะเฉพาะ คือจะ พบ Reed-Sternberg cell ซึ่งไม่มีในมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดอื่น
มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดนอนฮอดจ์กิน (Non-Hodgkin Lymphoma)
อาการจะเร็วและรุนแรง
อาจมีก้อนที่ช่องท้อง ช่องอกหรือในระบบประสาท
Burkitt Lymphoma
ลักษณะพิเศษคือ มีต้นกำเนิดมาจาก B-cell
( B lymphocyte)
มีการแทรกกระจายในเนื้อเยื่อ
มีก้อนเนื้องอกที่โตเร็วมาก มักพบเฉพาะที่ เช่น ในช/องท้อง รอบกระดูกขากรรไกร
การวินิจฉัย
การตัดชิ้นเนื้อเพื่อตรวจทางพยาธิวิทยา (Biopsy)
การตรวจไขกระดูก
เอกซเรย์คอมพิวเตอรo(CT scan)
เอกซเรย์คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI)
การตรวจกระดูก (Bone scan)
การตรวจ PET scan เป็น
การตรวจทางเวชศาสตร์นิวเคลียร์
อาการ
คลำพบก่อนที่บริเวณต่าง ๆ เช่น คอ รักแร้
ขาหนีบ หรือเต้านม แต่จะไม่มีอาการเจ็บ
มีไข้ หนาว สั่น เหงื่อออกมากตอนกลางคืน คันทั่วร่างกาย
เบื่ออาหาร น้ำหนักลด อ่อนเพลียไม่ทราบสาเหตุ
ไอเรื้อรัง หายใจไม่สะดวก ต่อทอนซิลโต
ปวดศีรษะ
ในระยะลุกลาม
ซีด มีเลือดออกง่าย เช่น จุดเลือดออกตามตัว จ้ำเลือด
การรักษา
การใช้ยาเคมีบำบัด (Chemotherapy)
การฉายรังสี(Radiation Therapy)
การรักษาด้วยการปลูกถ่ายเซลล์ต้นเนิด (Transplantation)
มะเร็งไต (Wilm Tumor)
ภาวะที่เนื้อไตชั้นพาเรนไคมา(Parenchyma) มีการ
เจริญผิดปกติจนกลายเป็นก้อนเนื้องอกภายในเนื้อไต
คลำได้ทางหน้าท้อง และมักจะเป็นที่ไตข้างใดขVางหนึ่ง
จะไม่ให้คลำบ่อย เพราะอาจทำให้ก้อนแตก หรืออาจเกิดการแพร่กระจายของมะเร็ง
Neuroblastoma
เป็นเนื้องอกชนิดร้ายแรงที่พบได้บ่อยในเด็กอายุน้อยกว่า 5 ปี
เป็นเนื้องอกที่มีต้นกำเนิดมาจากเซลล์ของระบบประสาท(Neural crest)
อาการ
มีก้อนในท้อง ท้องโต ปวดท้อง
อาการอื่นๆ
ตาโปนมีรอยช้ำรอบตา(raccoon eyes)
มีไข้ ปวดกระดูก
ตำแหน่ง
ที่พบก้อนครั้งแรกมากที่สุดคือต่อมหมวกไต
การรักษาด้วยยาเคมีบำบัด
Chemotherapy
ระยะการรักษา
ระยะชักนำให้โรคสงบ (induction phase)
เป็นการให้ยาเพื่อทำลายเซลล์ในเวลาอันสั้นให้มากที่สุด และมีอันตรายต่อเซลล์ปกติให้น้อยที่สุด
ใช้เวลา 4 – 6 สัปดาห์
ยาที่ใช้
Vincristine, Adriamycin,
L – Asparaginase และ Glucocorticoid
ระยะให้ยาแบบเต็มที่ (intensive or consolidation
phase)
เป็นการให้ยาหลายชนิดร่วมกันภายหลังที่ผู้ป่วยอยู่ในระยะโรคสงบแล้ว
เพื่อให้ยาทำลายเซลล์มะเร็งให้เหลือน้อยที่สุด
ใช้เวลาประมาณ 4 สัปดาห์
ยาที่ใช้
Metrotrexate, 6 – MP และ Cyclophosephamide
ระยะป้องกันโรคเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง (CNS prophylaxis phase)
เป็นการให้ยาเพื่อป้องกันไม่ให้โรคลุกลามเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง
เพราะผู้ป่วยโดยทั่วไปหลังการให้ยา มักมีโอกาสกลับเป็นโรคอีกครั้ง โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีจำนวนเกล็ดเลือดต่ำ ตับม้ามโต
ยาที่ใช้
Metrotrexate, Hydrocortisone
และ ARA – C
ระยะควบคุมโรคสงบ (maintenance phase or
continuation therapy)
เป็นการให้ยาเพื่อควบคุม และรักษาโรคอย่างถาวร
ยาที่ใช้
การให. 6 – MP โดยการรับประทานทุกวันร่วมกับ
การให้ Metrotrexate
การรักษาประคับประคอง
การรักษาทดแทน (Replacement therapy)
การให้เลือดเพื่อให้ระดับฮีโมโกลบินไม่น้อยกว่า 7-8 กรัม/ดล.
การรักษาด้วยเกล็ดเลือด
หากผู้ป่วยมีเลือดออกจากจำนวนเกร็ดเลือดต่ำ จำเป็นต้องให้เกร็ดเลือดก่อน ก่อนการให้ยา
วิธีการให้ยาเคมีบำบัด
ทางช่องไขสันหลัง intrathecal
ทางกล้ามเนื้อ หลังฉีดต้องระวังเลือดออก
ทางหลอดเลือดดำ vein
ต้องระวังการรั่วของยาออกนอก
หลอดเลือด
ยาเคมีบำบัดที่ใช้บ่อย
Cyclophosphamide
รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาว โดยออกฤทธิ์จับหรือรวมตัวกับดีเอ็นเอของเซลล์มะเร็ง
ผลข้างเคียง
การตกค้างของยาในกระเพาะปัสสาวะ
ทำให้เกิด Hemorrhagic cystitis คือเลือดออกในกระเพาะปัสสาวะ
Methotrexate
รักษามะเร็ง Acute leukemia โดยยับยั้งการสร้าง DNAและ RNA
มีฤทธิ์กดการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง
ผลข้างเคียง
อาการเคลื่นไส้ Nausea อาเจียน
Vomiting และ เยื่อบุช่องปากอักเสบ Stomatitis
Mercaptopurine(6-MP)
รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันโดย
ยับยั้งการสร้าง Purine ยับยั้งการสร้างกรดนิวคลีอิกของ cell
L-asparaginase
เป็นยารักษาโรคมะเร็ง ALL
Ondasetron(onsia)
ป้องกันอาการคลื่นไส้ อาเจียน
Bactrim
ป้องกันการติดเชื้อฉวยโอกาส เนื่องจาก
ผู้ป่วยมีภูมิต้านทานต่ำ