OŚWIECENIE
Geneza epoki
nazwa epoki
wiek rozumu
wiek filozofów
wiek oświecony
Immanuel Kant
Co to jest oświecenie
w Niemczech
Aufklarung
w Anglii
we Francji
Le sciecle des Lumieres
antyk
genologia
klasycyzm
sentymentalizm
sielanka
bajka
oda
satyra
poemat heroikomiczny
komedia
antyk grecki i rzymski jako kanony piękna klasycznego
odwołania do mitologii i literatury
upadek baroku
Polska
zagrożenie utratą niepodległości (polityka najważniejsza)
główną siłą społeczną Szlachta (duchowni)
walka o wzmocnienie władzy centralnej
walka o usprawnienie demokracji
likwidacja pozorów równości
walka z nadużyciami wolności
kryzys sarmatyzmu (parlamentaryzmu, republikanizmu, anarchia
Europa
walka z absolutyzmem (osłabienie władzy centralnej)
walka o wolność
walka o równość
wprowadzenie trójpodziału władzy
główną siłą społeczną mieszczaństwo
druk
rozwój publicystyczny (felieton, esej)
rozwój powieści
krytycyzm
instytucji (religijnych, politycznych, społecznych)
ustaleń naukowych
odkrycia naukowe
nowe tendencje rodzą się w Anglii
periodyzacja epoki
- narodziny (1740-1764 oświecenie wczesne )
- dojrzałość (oświecenie dojrzałe- okres stanisławowski)
- schyłek (1795-1822 oświecenie późne postanisławowskie)
Filozofia (myśliciele)
Jean – Jacques Rousseau - uważał, że z
natury pochodzi wszelkie dobro
John Locke - człowiek rodzi się jako „czysta
tablica”, która w trakcie życia jest zapisywana.
Immanuel Kant - imperatyw kategoryczny.
Denis Diderot - - postulował o zwrócenie
uwagi na naturę i nauki przyrodę.
Wolter - przeciwstawiał się fanatyzmowi
religijnemu.
Monteskiusz
kierunki filozoficzne
Empiryzm
Pogląd, zgodnie z którym poznanie świata jest
możliwe jedynie za pomocą doświadczenia.
Prawdziwe jest tylko to, co można sprawdzić drogą
indukcyjną. Twórcą tego kierunku filozoficznego był
Franciszek Bacon.
.
Deizm
Doktryna filozoficzno-religijna, według której Bóg
stworzył świat, ale nie ingeruje w jego
funkcjonowanie. Wśród znanych deistów wspomnieć
należy Diderota i Woltera.
Ateizm
Pogląd filozoficzny negujący istnienie Boga oraz
świata pozagrobowego. Przedstawicielem tej filozofii
był Paul Holbach (współautor Encyklopedii)
Krytycyzm
Postawa poznawcza, nakazująca kontrolę
prawdziwości powszechnie uznanych sformułowań i
twierdzeń, a także rozważenie własnych przekonań
w odniesieniu do nowych okoliczności. W
oświeceniu została poddana krytycznemu oglądowi
tradycja religijna
Ruch umysłowy, który nawiązywał do
renesansowego humanizmu. Opierał się na
wolnomyślicielstwie i laickiej postawie. Powstał w
XVII stuleciu we Francji i kwestionował autorytet
Kościoła, nawołując do swobodnego stosunku
wobec zasad etycznych.
Libertynizm
Racjonalizm
Kierunek filozoficzny wskazujący na rozum jako
jedyne nadrzędne narzędzie poznania prawdy.
Twórcą tego sytemu był Kartezjusz (1596 – 1650),
którego sformułowanie „Cogito ergo sum” (Myślę,
więc jestem) wykorzystywane było przez ludzi
oświecenia i funkcjonowało niemal jako naczelne
hasło epoki. Założenie, zgodnie z którym jedynie to,
co można wyjaśnić za pomocą rozumu, jest
prawdziwe, już u podstaw kwestionowało wiarę i
dogmaty.
Utylitaryzm
Inaczej użyteczność. Doktryna etyczna, wedle której
jednostka powinna być użyteczna, a wówczas jej
działania, ukierunkowane na pomoc innym ludziom,
przełożą się na wzrost jej znaczenia w
społeczeństwie
Sensualizm
Pogląd filozoficzny wskazujący na zmysłowe
wrażenia, które są odbiciem świata rzeczywistego
jako jedyne prawdziwe źródło wiedzy.
cechy człowieka z epoki oświecenia
Literatura otwarty umysł i serce, wolność
duchowa, wszystko co istnieje jest
jednością
Trójpodział władzy
(Karol Ludwik Montesquieu zw. Monteskiuszem, dzieło “O duchu praw”)
Władza sądownicza
Sprawowana przez sądy i trybunały.
Władza wykonawcza
Zajmuje się wprowadzeniem w życie i realizacją
prawa ustanowionego przez władzę ustawodawczą
Władza ustawodawcza
Stanowi ją parlament za pomocą uchwał tworzących
prawo.
Koncepcja praw naturalnych
prawo do życia
prawo do wolności
prawo do własności
umowa społeczna (Jan Jakub Rousseau)
ludzie dobrowolnie rezygnują na rzecz społeczeństwa z części swojej wolności, aby w zamian otrzymać większą ochronę praw
Bóg dał ludziom wolność i dlatego ludzie powinni wybrać dla siebie jak najlepsze władze (a więc władza pochodzi od ludzi); przeczyło to idei pochodzenia władzy od Boga