OŚWIECENIE

Geneza epoki

nazwa epoki

wiek rozumu

wiek filozofów

wiek oświecony

Immanuel Kant

Co to jest oświecenie

w Niemczech

Aufklarung

w Anglii

we Francji

Le sciecle des Lumieres

antyk

genologia

klasycyzm

sentymentalizm

sielanka

bajka

oda

satyra

poemat heroikomiczny

komedia

antyk grecki i rzymski jako kanony piękna klasycznego

odwołania do mitologii i literatury

upadek baroku

Polska

zagrożenie utratą niepodległości (polityka najważniejsza)

główną siłą społeczną Szlachta (duchowni)

walka o wzmocnienie władzy centralnej

walka o usprawnienie demokracji

likwidacja pozorów równości

walka z nadużyciami wolności

kryzys sarmatyzmu (parlamentaryzmu, republikanizmu, anarchia

Europa

walka z absolutyzmem (osłabienie władzy centralnej)

walka o wolność

walka o równość

wprowadzenie trójpodziału władzy

główną siłą społeczną mieszczaństwo

druk

rozwój publicystyczny (felieton, esej)

rozwój powieści

krytycyzm

instytucji (religijnych, politycznych, społecznych)

ustaleń naukowych

odkrycia naukowe

nowe tendencje rodzą się w Anglii

periodyzacja epoki

  1. narodziny (1740-1764 oświecenie wczesne )
  1. dojrzałość (oświecenie dojrzałe- okres stanisławowski)
  1. schyłek (1795-1822 oświecenie późne postanisławowskie)

Filozofia (myśliciele)

Jean – Jacques Rousseau - uważał, że z
natury pochodzi wszelkie dobro

John Locke - człowiek rodzi się jako „czysta
tablica”, która w trakcie życia jest zapisywana.

Immanuel Kant - imperatyw kategoryczny.

Denis Diderot - - postulował o zwrócenie
uwagi na naturę i nauki przyrodę.

Wolter - przeciwstawiał się fanatyzmowi
religijnemu.

Monteskiusz

kierunki filozoficzne

Empiryzm

Pogląd, zgodnie z którym poznanie świata jest
możliwe jedynie za pomocą doświadczenia.
Prawdziwe jest tylko to, co można sprawdzić drogą
indukcyjną. Twórcą tego kierunku filozoficznego był
Franciszek Bacon.

.

Deizm

Doktryna filozoficzno-religijna, według której Bóg
stworzył świat, ale nie ingeruje w jego
funkcjonowanie. Wśród znanych deistów wspomnieć
należy Diderota i Woltera.

Ateizm

Pogląd filozoficzny negujący istnienie Boga oraz
świata pozagrobowego. Przedstawicielem tej filozofii
był Paul Holbach (współautor Encyklopedii)

Krytycyzm

Postawa poznawcza, nakazująca kontrolę
prawdziwości powszechnie uznanych sformułowań i
twierdzeń, a także rozważenie własnych przekonań
w odniesieniu do nowych okoliczności. W
oświeceniu została poddana krytycznemu oglądowi
tradycja religijna

Ruch umysłowy, który nawiązywał do
renesansowego humanizmu. Opierał się na
wolnomyślicielstwie i laickiej postawie. Powstał w
XVII stuleciu we Francji i kwestionował autorytet
Kościoła, nawołując do swobodnego stosunku
wobec zasad etycznych.

Libertynizm

Racjonalizm

Kierunek filozoficzny wskazujący na rozum jako
jedyne nadrzędne narzędzie poznania prawdy.
Twórcą tego sytemu był Kartezjusz (1596 – 1650),
którego sformułowanie „Cogito ergo sum” (Myślę,
więc jestem) wykorzystywane było przez ludzi
oświecenia i funkcjonowało niemal jako naczelne
hasło epoki. Założenie, zgodnie z którym jedynie to,
co można wyjaśnić za pomocą rozumu, jest
prawdziwe, już u podstaw kwestionowało wiarę i
dogmaty.

Utylitaryzm

Inaczej użyteczność. Doktryna etyczna, wedle której
jednostka powinna być użyteczna, a wówczas jej
działania, ukierunkowane na pomoc innym ludziom,
przełożą się na wzrost jej znaczenia w
społeczeństwie

Sensualizm

Pogląd filozoficzny wskazujący na zmysłowe
wrażenia, które są odbiciem świata rzeczywistego
jako jedyne prawdziwe źródło wiedzy.

cechy człowieka z epoki oświecenia

Literatura otwarty umysł i serce, wolność
duchowa, wszystko co istnieje jest
jednością

Trójpodział władzy
(Karol Ludwik Montesquieu zw. Monteskiuszem, dzieło “O duchu praw”)

Władza sądownicza

Sprawowana przez sądy i trybunały.

Władza wykonawcza

Zajmuje się wprowadzeniem w życie i realizacją
prawa ustanowionego przez władzę ustawodawczą

Władza ustawodawcza

Stanowi ją parlament za pomocą uchwał tworzących
prawo.

Koncepcja praw naturalnych

prawo do życia

prawo do wolności

prawo do własności

umowa społeczna (Jan Jakub Rousseau)

ludzie dobrowolnie rezygnują na rzecz społeczeństwa z części swojej wolności, aby w zamian otrzymać większą ochronę praw

Bóg dał ludziom wolność i dlatego ludzie powinni wybrać dla siebie jak najlepsze władze (a więc władza pochodzi od ludzi); przeczyło to idei pochodzenia władzy od Boga