Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Egzamin Antyk i Biblia w kulturze, Sztuka i piękno w średniowieczuUmberto…

- - - - piękno defin. w odniesieniu do poznająccego
    - - piękno jako wspaniałość wszystkich transcendentaliów razem
        
        piękno jako własność transcendentalna odsłaniająca się w relacji z poznającym podmiotem to obiektywizm Tomasza
  - - - Albert Wielki
- - - - //przejście od przyjemności estetycznej do radości mistycznej
- - - - (za Cyceronem podsumowanie tradycji stoickiej) - chroma kat symmetria
  - - - Spartanie dążyli do panowanie nad duszami właśnie za pomocą muzyki
      - później nastąpi odwrócenie, Jehuda Levi: kto jest z natury poetą ułoży piękny poemat wolny od ułomności
  - - - Ojciec to przyczyna sprawcza
      - Duch to p. celowa
      - światem nie rządzi liczba (teoria muzyki rip)
  - - - syreny z dwoma ogonami dla symetrii; dwaj Królowie zamiast Trzech, dwóch żebraków przy św. Marcinie
      - prowadzenie równoległej narracji
- - - - lux - początek każdego ruchu, kształtuje życie (światło samo w sobie)
      - lumen jest przenoszone w przestrzeni przez przezroczyste środki, posiada byt luminosum
      - color/splendor - odbija się od ciał
- - - - pelikan symbolem Chrystusa, bo wierzono, że karmi młode wydzierając sobie mięso z piersi
      - róża wyrasta ponad kolce jak męczennicy ponad prześladowców + płatki-krew
      - jeż niby wdrapuje się na winorośl, zrzuca z niej winogrona, a potem się w nich tarza, żeby przyczepiły się do kolców i je wynosi
        
        wierny musi się trzymać duchowej winnicy, bo przyjdzie zły duch i zabierze owoce
    - - jeżeli alegorie można odczytywać w Biblii, która opowiada o świecie, można też i bezpośrednio
        
        semiotyczny obraz świata
      - Tomasz z Akwinu się temu sprzeciwił: historia świecka składa się ze zdarzeń, nie ze znaków
      - (wczesne średniowiecze)
  - - - Orygenes i konieczność równoległej lektury; Klemens z Aleksandrii i komplementarność
      - ST - retoryczne wyrażenie, którego NT jest treścią
        
        postacie ST to zapowiedzi postaci NT
      - NT również ma sens figuralny, ponieważ jest zapowiedzią rzeczy przyszłych
    - - (wydarzenia układane przez Boga stają się figurą nowego prawa)
      - Augustyn zajmował się też w pewien sposób krytyką filologiczną ST
        
        nie znał hebrajskiego, więc porównywał przekłady dostosowując sens so wcześniejszych i późniejszych kontekstów
        
        z powodu własnych braków językowych podejrzewa, że Żydzi zmienili tekst z nienawiści do prawdy, którą tak jasno objawiał
      - jeżeli coś przeczy prawdom wiary, to znaczy, że to przenośnia
  - - - przyjemność z odkrywania alegorii :!:
  - - - summa - obejmuje całość dziedziny, całokształt myśli
    - - porządek symetrii (z teorii o liczbach)
      - rozpoznawanie postaci dzięki atrybutom (nakrycia głowy proroków)
- - - - perfectio prima - dzieło jest ukończone wtedy, gdy w sposób adekwatny urzeczywistnia wyobrażenie istniejące w umyśle swojego twórcy
        
        perfectio secunda - formalna doskonałość przedmiotu umożliwia mu działanie stosowne do jego celu
        
        kryształowa piła byłaby brzydka :!: #
        
        celowość > piękno
        
        piękna niemoralna rzeźba nie jest piękna
- - - - Brak dokładnego opisu tego, jak wyglądał (typu żółw czy coś), bo najważniejsze jest to, że wszechświat jest dziełem Boga
        
        nie potrzeba dokładnego opisu przyrodniczego/kosmogonicznego, bo człowiek dobrze radzi sobie sam z poznaniem budowy i organizacji świata
    - - uczynił coś, czego przedtem nie było
      - powołał do istnienia coś, co nie istniało
      - wywiódł z nicości
      - sprawił, że w miejsce nicości (o ile ma miejsce) pojawiło się to, co istnieje, czyli wszystko - wszechświat
      - nowość, niezwykłość, czynność nie związana z trudem
        
        myśl, zamysł, wola, nakaz i trwanie
        
        jedyna tego rodzaju w kulturach starożytnego Wschodu zależność w relacji do Stwórcy
        
        Istnieje bo On chce, żeby istniało
    - - przemiany naukowych modeli kosmogonicznych w ogóle nie dotykają biblijnego Objawienia
        
        wiara jest cały czas taka sama
    - - Naród Wybrany, który w istocie przechował Objawienie
  - - - coś większego i wspanialszego od potworów w oceanie chaosu z legend mezopotamskich i babilońskich
      - człowiek tego nie doświadczył
  - - - w pierwszym (6 dni)
        
        człowiek to korona stworzenia - pojawia się na końcu jako "wierzchołek hierarchicznej piramidy bytów"
      - w drugim
        
        ośrodek koncentrycznych kół - to dla człowieka pojawiają się rośliny i zwierzęta
    - - świat to naczynie chwały - nie wierzono, by można było nalewać z pustego
    - - całe stworzenie z bóstw lub ich znaków staje się (prawdziwszymi) przedmiotami
  - - - chociaż wydaje mi się, że mogłaby też działać pozytywnie na wewnętrzną skromność #
        
        szczególnie z zachwytem, który towarzyszy autorowi, kiedy odkrywa piękno garncarstwa
    - - Bóg wyprowadza człowieka z prochu i daje mu coś w własnego życia
    - - darowane przymierze
        
        człowiek jest jednocześnie koroną stworzenia (/centrum) i prochem
        
        jednocześnie czymś odrębnym i spoczywającym w ręku Stwórcy jak wszystko inne
      - inna wizja z Biblii to po prostu stworzenie na obraz i podobieństwo
  - - - słowo towarzyszem myśli
        
        prawdziwy Bóg - Bóg stwórczego i darzącego życiem słowa
        
        człowiek otrzymał słowo "na obraz i podobieństwo" # #
    - - wielka moc
        
        ale nie magia, bo słowo to świętość - nie może być sługą
      - vs grecka "sztuka pięknego łgarstwa"
      - Biblijne baśni musiały pouczać o jakiejś wielkiej prawdzie
    - - rzecz/człowiek nienazwany nic nie znaczy
      - nadać nowe imię
        
        wziąć w posiadanie/pod opiekę
        
        człowiek dzięki Stwórcy poznał noc i już się nie lęka, bo zna jej imię
        
        obdarzyć nowym życiem
        
        człowiek nazywa zwierzęta, tak jak Stwórca nazwał światłość, morze i ląd
      - w NT zmartwychwstanie stanie się czymś podobnym do aktu stworzenia, nowym imieniem zachowującym tożsamość, ale nie identyczność
  - - - krew to w tamtej kulturze siedlisko życia
        
        wyrazy bliskoznaczne u korzeni języka, u Sumerów to ten sam ideogram
      - więź istotowa
        
        (więcej niż) kość z moich kości i ciało z mojego ciała
        
        głębsza niż kamienne więzy rodzinne
      - wtórność elementu żeńskiego
        
        [fikołek o tym, że późniejsze jest doskonalsze od wcześniejszego]
        
        "kwiat stworzenia" - stary poeta angielski napisał, że to "córka Boga i mężczyzny"
        
        Ewa nie została wywiedziona z prochu
    - - przełamanie samotności
  - - - reakcja obronna
        
        (na dyscharmonię)
      - wstydzimy się odsłaniania genitaliów ze strachu, że mogą być uznane za całość prawdy o człowieku i stworzyć fałsz --> zagrożenie
        
        w islamie strefą wstydu jest twarz - jedyna indywidualna część ciała - może zdradzić wnętrze człowieka
        
        starcze ciało
        
        poniżenie przez wstręt otoczenia
        
        deformacja nie jest całą prawdą starców
  - - - nie jest wpisane w puszczę, dżunglę step, pustynię
        
        chociaż to nietknięte ludzką ręką przestrzenie
        
        ponieważ dominują nad człowiekiem - bierna cząstka środowiska
      - nie jest wpisane w miasto/pałac (i rozwinięta cywilizacja przemysłowa)
        
        odrzucenie równowagi natury i jej samoregulacji
    - - wyznacznik luksusu to obecnie dom w harmonii z naturą
  - - - nizina między Tygrysem a Eufratem była nazywana w jęz. sum. edin
    - - cztery kierunki, cztery części ziemi, "władca czterech krajów" w Mezopotamii
  - - - ale tylko w tej jest ona człowiekowi dana, a nie strzeżona przez bogów
    - - gromadzą się wokół niego zwycięzcy
    - - ofiara Chrystusa
  - - - nakaz czynienia sobie ziemi poddaną
      - w Księdze Syracha czytamy, że Bóg napełnił człowieka poznaniem i wiedzą, pokazał mu zło i dobro
    - - próba przełamania swego statusu istoty stworzonej
  - - - w nowszym tłumaczeniu jest "ono" zamiast "ona" --> zwycięzcą jest zbiorowość ludzka, a nie niewiasta
    - - nieprzyjaźń z szatanem składana jest w ręce Ewy i czyni się ją matką zwycięstwa
  - - - jak ojciec ubiera swoje dzieci na długą podróż
        
        by ochronić bezbronność
        
        obietnica
  - - - brat to ktoś w rodzaju "drugiego ja"
    - - zabójca wchodzi w stan półśmierci
  - - - tęsknota za stałością
        
        (wędrówka plemienia do ziemi obiecanej)
        
        nie było właściwego słowa na mieszkanie
        
        było tylko rozbijanie namiotu, przebywanie
    - - jest opoką Izraela
      - słowo, które nie przeminie, chociaż niebo i ziemia przeminą
  - - - ale przymierze zostaje ustanowione nie tylko z człowiekiem
      - wymóg uszanowania odrębnej godności istnień zwierzęcych
        
        człowiek nie ma prawa do krwi
  - - - jeden mówi językiem krzywdziciela, drugi skrzywdzonego
  - - - jego ojciec czcił obcych bogów
    - - bóstwo z symboliczną wędrówką
      - dzieje szczepu
      - przedstawienie zdobycia Kanaanu przez Izraelczyków
    - - żywy, realny człowiek może usłyszeć głos Pana żądający zawierzenia
- - - - chcemy, żeby naprawdę do niego należała i żeby twarz Boga pochylonego nad krwią sprawiedliwych stawała się straszna
        
        inaczej Bóg musiałby być Obojętnością
    - - oczekiwany Mesjasz miał być jak straszny Jahwe, który pomścił swój lud
      - baranek ofiarny pieczony był na dwóch kijach: jeden wzdłuż ciała, drugi przez barki
        
        nie łamano mu kości
        
        Chrystusowi nie łamano kości wbrew nakazom prawa rzymskiego
  - - - chciał, żeby Bóg go zabił, jeżeli nie chce im wybaczyć, chociaż (ponieważ?) wiedział, że jest człowiekiem wybranym
- - - - i na tym polega nasza odrębność
    - - bo ma odrodzić się ziemia
    - - wierzyli, że ich dusze zstępują do ziemi
  - - - najskuteczniejszy złodziej
- - - - Hiob woła o sens niezasłużonych cierpień
      - Elifaz stara się go zawstydzić
        
        być może Hiob zawinił
        
        później po prostu przedstawia mu wymyślony rejestr jego grzechów
        
        bo nie mogą istnieć sprawy niewytłumaczalne
        
        i sprawiedliwość boża musi być dostępna zrozumieniu
    - - jest pewien, że synowie Hioba zginęli przez swoją nieprawość
    - - Hiob poczuł się odtrącony samą daleką i nieogarnioną chwałą Boga
      - Hiob szaleje i jest pełen pychy
  - - - "ale On mnie zna"
        
        w świecie hebrajskim to oznacza zjednoczenie
  - - - to nie zasługuje na komentarz
      - więc Hiob milczy
    - - to nie wymaga uzupełnienia
- - - - może napełniać radością
      - nie paraliżuje
      - Mojżesz nie śmiał spojrzeć na krzew
        
        lęk pełen czci
    - - znaczy tyle, co miłość do Boga
  - - - bywa, że ludzie Bogu przyjemni są próbowani w piecu utrapienia
    - - żywoty świętych
  - - - :unamused:
  - - - pokora to nie wszechuległość a gotowość podlegania w rzeczach słusznych
  - - - nie można być sprawiedliwym bez miłosierdzia
      - instynktowne przywiązanie jednego stworzenia do drugiego, pełna czułości miłość
      - wspólna niewymuszona wierność
- - - - "Na początku było Słowo" (J 1,1)
  - - - dosłowni prorocy - rzecznicy Boga
        
        przepowiadanie zakrytej przed śmiertelnikami przeszłości
        
        ktoś, przez kogo Bóg przekazuje swoją wolę ludziom
    - - dopiero w świetle życia Chrystusa okazało się, że działalność nauczycielska proroków ST miała taki charakter
        
        milczenie nt. ekonomii zbawienia w ST
    - - czas Słowa Bożego rozpoczął się z nadejściem Chrystusa
        
        zbawcze milczenie
  - - - zagniewanie Boga - lud oporny
        
        milczenie także strofuje
    - - Hiob
      - Psalmista
      - człowiek sam nie może sobie poradzić
        
        człowiekowi jest nie źle bez Boga, ale z nieprzyjaciółmi :!:
    - - jest niezmienny i niezmordowany w swojej miłości
    - - człowiek musi się ciągle nawracać na nowo
  - - - jest Bogiem miłosierdzia
    - - "jakoby rodząca zakrzyknę"
    - - ludzie nie są jeszcze przygotowani na przyjęcie Jego Słowa
      - od człowieka pogrążonego w grzechach nie docierają do Boga żadne sygnały
      - B. lituje się nad nędzą człowieka, by nie przemówić słowami gniewu i potępienia
  - - - człowieka drażni milczenie Boga, który widzi krzywdy
      - nic więc dziwnego, że człowiek nie rozumie powodów jego milczenia
    - - milczeć i czekać na ratunek
      - błagać, by nie stać się oziębłym(?) wobec milczenia
- - - - w obu przypadkach chodziło o przesłuchania
        
        przez Wysoką Radę
        
        Niedorzeczny zarzut
        
        świadczył o takim niezrozumieniu jednej z jego wypowiedzi, że nie wypadało nawet na niego zareagować
        
        Ufność w Bogu Ojcu
        
        pewność siebie
        
        przez Piłata
        
        powody wydają się takie same jak w przypadku przesłuchania przez wysoką radę
      - wypełnianie woli bożej?
    - - milczenia jako takiego nie ma, ale Maryja trwała w ustawicznej zadumie
        
        zwłaszcza nad wypowiedziami syna i tym, co o nim mówiono
      - wg Łukasza Maryja zachowywała sprawy i wspomnienia "w sercu"
        
        zaduma i medytacja nad poszczególnymi etapami dzieła zbawienia
      - milczenia
        
        z bólu pod krzyżem
        
        ze skromności
        
        cnota
        
        z troski, aby nie przysłonić syna
      - postawa do naśladowania
        
        by uniknąć arbitralnego wyciszania bliźnich
    - - skromność może jeszcze w wyższym stopniu niż u Maryi
      - Ewangeliści nie zanotowali ani jednego słowa
      - dyskrecja
        
        ciąża Maryi
      - jest świadomy tylko opiekuńczej roli wobec J. i M.
  - - - milczenie grzesznika już wyrażającego skruchę
      - perykopa - fragment PŚ przeznaczony do czytania i objaśniania podczas danego nabożeństwa
      - wg Pawła nie można się tłumaczyć nieznajomością Prawa - wszyscy są obciążeni grzechami
        
        Żydom zostało objawione i utrwalone na kamiennych tablicach
        
        poganie mają je wypisane w sercach
      - Hiob przyznaje się do zuchwalstwa nazwany "krytykiem Boga"
    - - niewinne
        
        apostołowie podczas Przemienienia Pańskiego - niewiedza i przerażenie
      - faryzeusze po pytaniu czy trzeba płacić podatki - "Bogu co boskie, Cezarowi co cesarskie"
      - Psalm 39: posłuszeństwo i pośrednio lęk przed karą ("ty to sprawiłeś")
      - niezdolność wypowiadania się publicznie
        
        Jeremiasz
      - milczenie z powodu posiadania niewystarczającej wiedzy (wyrachowanie)
    - - Księga Przysłów
        
        prawie cały rozdział 10: kiedy i jak trzeba mówić
        
        Prz 11, 12: "Niemądry, kto bliźnim pogardza, lecz rozumny, kto umie o nim milczeć"
        
        "I głupi, gdy milczy, wydaje się mądrym"
        
        domaganie się ostrożności przy wypowiadaniu jakiegokolwiek słowa a pośrednio pochwała mądrości
      - list św. Jakuba
        
        język ma wielką moc (także na złe)
      - rozsądne może być też zabranie głosu
    - - "Jeśli ci umilkną, kamienie wołać będą"
        
        milczenie ze strachu przed faryzeuszami równałoby się zaparciu się Jezusa (wjazd do Jerozolimy)
      - aby skłonić człowieka zalęknionego do przerwania milczenia potrzebna jest boża interwencja
        
        u Pawła obawa przed karą za "milczenie ze strachu" > konsekwencjami mówienia
        
        nieśmiały Jeremiasz obawiał się kary --> ogień w sercu
      - lęk przed nieprzyjacielem jako wyraz rozsądku w Księdze Sędziów i 2 Krl
      - Ap. Filip i Jan przed Sanhedrynem
        
        "nie możemy nie mówić tego, cośmy widzieli i słyszeli"
        
        obawa przed Bogiem jest poważniejsza niż przed ludźmi
      - zaparcie się Piotra
    - - ludzie siłą skazani na milczenie, choć przekazywanie ludziom woli bożej było ich życiowym powołaniem
      - prorocy z ST
      - Jeremiasz został uwięziony za przepowiadanie niepomyślnej przyszłości dla króla Sedecjusza
        
        --> Jeremiasz wybrał milczenie (więzienie), by nie być fałszywym prorokiem
        
        to wszystko się wpisuje w narrację o tym, że ci podążający za Bogiem i mu posłuszni są sami przeciw wielu
        
        prorocy zawsze byli karani i chyba żaden nie umarł śmiercią naturalną
        
        lud Izraela prześladowany przez Egipcjan
        
        Chrystus i apostołowie
        
        może nawet Hiob w konfrontacji z przyjaciółmi
        
        ja nawet widzę, czemu to służy (jednoczenie się w obliczu zagrożenia z zewnątrz i wpisanie w tradycję przeciwności, dzięki czemu może kwestionowanie swojej rzeczywistości nie będzie pierwszym odruchem), ale i tak trochę słaba ta mitologia
      - Jan Chrzciciel
        
        utożsamiał się z "głosem, który woła w pustkowiu"
      - skazanie Jezusa na śmierć i przemilczanie zmartwychwstania miało być skazaniem go na definitywne milczenie
        
        przekupienie żołnierzy, by milczeli
    - - "Qui tacet consentire vedetur" - kto milczy, to znaczy, że się zgadza
        
        jeżeli ojciec nie wie o ślubie córki przed Bogiem i się mu nie sprzeciwia, ślub i zobowiązania są ważne, jakiekolwiek by były
      - Hiob za dni szczęścia: "po mnie już nikt nie przemawia"
      - zakaz publicznego przemawiania kobietom
        
        poddanie się mężczyźnie i uczenie się w cichości
        
        z konstrukcji tego fragmentu wynika, że Romaniuk chce fragmenty z listu do Tymoteusza i do Koryntian usprawiedliwić, ale nic z tego co mówi za bardzo nie działa
        
        aprobata wobec mężczyzny i jego wyższości
        
        chociaż przyznaje, że wymuszona
    - - powstrzymanie się pewnej kategorii ludzi od mówienia podczas zebrań liturgicznych - Listy św. Pawła
      - kobiety
        
        niech zapytają mężów w domu, jeśli chcą się czegoś nauczyć
        
        Romaniuk próbuje odkryć, co stoi za sprzecznością: zakazem mówienia w ogóle (jak się wydaje) i nakazem modlenia się i prorokowania z zakrytą głową, ale samego zakazu nie krytykuje
        
        oczywiście można to tłumaczyć Innymi Czasami i tradycją judaistyczną, z której wywodzą się apostołowie, ale i tak mierzi to, że u człowieka współczesnego taka nierówność płci nie budzi niezgody, a jedynie pobłażliwe współczucie
        
        na przykład zakaz ma dotyczyć szczegółowego wykładania PŚ - nauczania autorytatywnego
        
        generalnie usprawiedliwieniem jest to, że nie wypada
        
        pragnienie konsekwencji w wychowaniu swojej wiary
      - nie powinien przemawiać korzystający z daru języków, jeśli nie ma tłumacza
      - w świątyni powinna panować liturgiczna cisza, jeśli nie ma w niej wiernych uczestniczących w liturgii
      - Anachoreta - pędzi ascetyczne życie w samodności
- - - - opłaciła się jego cierpliwość + do wysłuchania Boga potrzebne jest absolutne skupienie
  - - - cisza przerażonych ludzi i wszystkich żywiołów
  - - - hołd natury złożony cudotwórczej mocy Jezusa
    - - spokój to uczucie, którego człowiek doznaje obcując z Bogiem
      - modlitwa milcząca > modlitwa słowna
    - - podobno ludy religijnie pierwotne nie są w stanie modlić się ciszą
    - - ale cisza nie ciąży duszy, która ani na chwile nie traci kontaktu z Bogiem
  - - - zadumaną młodzież podejrzewa się o zachwianie równowagi psychicznej
    - - ciężar ciszy i pokrzepienie w kontakcie z Bogiem
      - "Nie będziesz złorzeczył głuchemu" (Kpł 19,14)
    - - nadprzyrodzona możność słyszenia
  - - - różnica między miejscem przebywania usprawiedliwionych a Szeolem
    - - jak gdyby dla podniesienia doniosłości
  - - - niemożność porozumienia się z Bogiem
    - - chociaż one nie zakłócą ciszy z reszty fragmentów
- - - - hebr. qadasz / hagios wskazuje na odłączenie od spraw świata
        
        Bóg przemiawia kiedy chce i do kogo chce
        
        jego ukrywanie się należy do religijnego i historycznego doświadczenia Izraela
    - - łagodność i delikatność wibec ludzi
  - - - urim i tummim - tak i nie
    - - plan oblężenia, zgolenie głowy i spalenie części włosów
      - przekaz dla tych, którzy inaczej nie potrafią dostrzec bożych znaków
  - - - (marność ludzkich sposobów komunikacji)
- - - - (Świadomość partnerstwa z Bogiem jest źródłem religii)