Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 5 การพยาบาลผู้ใหญ่และผู้สูงอายุที่มีการเจ็บป่วยทางจิตเวช 5.8…

- - - - 2.ภาวะเมาสาร (substance intoxication) เป็นกลุ่มอาการที่เกิดการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรมและจิตใจจนเป็นปัญหาทําให้เกิดความบกพร่องในหน้าที่ด้านสังคม การงาน
        
        3.ภาวะถอนสาร (substance withdrawal) เป็นกลุ่มอาการที่เกิดจากการหยุดหรือลดปริมาณการใช้สารเสพติดที่เคยใช้ปริมาณมากมาเป็นเวลานาน
        
        4.โรคทางจิตเวชที่เกิดจากการใช้ติดสารเสพติด(substance induced mental disorder) เป็นโรคทางจิตที่เป็นผลโดยตรงจากการใช้สารเสพติด
- - - - ผู้เสพสารเสพติดมีรูปแบบการใช้สารที่มีปัญหาการก่อให้เกิดความเสียหายหรือผลเสียต่อตนเองต่อไปนี้อย่างน้อย 1 ข้อ ในช่วงใดช่วงหนึ่งใน 12 เดือนที่ผ่านมา
        
        มีการใช้สารเสพติดนั้น ๆอย่างต่อเนื่อง ซึ่งทําให้ไม่สามารถทํางานต่าง ๆ ได้เต็มที่
        
        มีการใช้สารเสพติดนั้น ๆอย่างต่อเนื่อง ในสถานการณ์ต่าง ๆ ที่จะเป็นอันตรายต่อสุขภาพได้
        
        ก่อให้เกิดปัญหาทางกฎหมายจากการใช้สารสารเสพติดนั้น ๆ
        
        มีการใช้สารเสพติดนั้น ๆอย่างต่อเนื่อง แม้ว่าสารเสพติดนั้น ๆจะก่อให้เกิดปัญหาต่าง ๆ ในด้านสังคม หรือความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล
    - - การดื้อยา (tolerance)
      - อาการขาดยา (withdrawal)
      - มักใช้สารเสพติดชนิดนั้น ๆ ในจํานวนที่เพิ่มมากขึ้นหรือติดต่อกันนานมากกว่าที่คิดไว้
      - ตั้งใจอยู่เสมอที่จะหยุดหรือลดปริมาณการใช้สารเสพติดนั้น ๆแต่ไม่สําเร็จ
      - เวลาในแต่ละวันหมดไปกับกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อที่จะให้ได้สารเสพติดนั้น ๆมา
      - การใช้สารเสพติดนั้น ๆมีผลทําให้กิจกรรมสําคัญๆ ในด้านสังคม อาชีพ และกิจกรรมส่วนตัวเสื่อมลง
      - มีการใช้สารเสพติดนั้น ๆต่อไปเรื่อย ๆ
  - - - ได้แก่ พฤติกรรมทางเพศที่ไม่เหมาะสม พฤติกรรมก้าวร้าว อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย การตัดสินใจบกพร่อง
  - - - กลุ่มที่ 1 สารกระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง (central nervous system stimulants)
        
        เป็นสารที่ออกฤทธิ์โดยตรงต่อศูนย์ควบคุมความพึงพอใจ (pleasure or reward center) ในสมองส่วน limbic system ซึ่งทําให้สารสื่อประสาทชนิด serotonin, dopamine และ noradrenaline ถูกปล่อยออกหรือป้องกันไม่ให้สารเหล่านี้ถูกดูดกลับ (reuptake inhibitor) ปริมาณสารสื่อประสาทดังกล่าวในช่องว่างระหว่างเซลล์ประสาท (synaptic cleft) จึงเพิ่มปริมาณมากขึ้น
        
        แต่หากมีการเสพสารเสพติดประเภทนี้ไปในปริมาณมาก ผู้ที่เสพจะมีอาการก้าวร้าว (aggression) มีพฤติกรรมรุนแรง (violence) หวาดระแวง (hypervigilance) ประสาทหลอน(hallucination) และอาจซัก (seizure)ได้
      - กลุ่มที่ 2 กลุ่มนาร์โคติก (narcotic)
        
        เป็นสารที่ออกฤทธิ์ผ่าน opioid receptor จึงมักมีฤทธิ์ทําให้หายปวด (analgesic) และมีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง (central nervous system suppression)ศูนย์การหายใจ (respiratory suppression) ทําให้ง่วงนอนและหลับ สารเสพติดในกลุ่มนี้ ได้แก่ สารฝิ่น (opium), มอร์ฟีน (morphine), เฮโรอีน (heroin)
        
        • ภาวะเมาสาร (substance intoxication)ของกลุ่มนาร์โคติก จะแสดงให้เห็นได้ชัดเจนหลังเสพทันทีโดยจะมีอารมณ์เคลิ้มสุขในระยะแรก จากนั้นจะเซื่องซึม หดหู่ อารมณ์ทางเพศลดลง เฉื่อยชา เฉยเมยความสามารถในการเรียนและการทํางานลดลง การคงความใส่ใจ สมาธิและความจําบกพร่อง
        
        • ภาวะถอนสาร (substance withdrawal)ของกลุ่มนาร์โคติกจะเกิดเมื่อหยุดเสพภายในไม่กี่นาที หรือ 2 – 3 วันหลังหยุดใช้หรือลดปริมาณการเสพลง โดยจะมีอาการวิตกกังวล กระวนกระวาย ปวดกล้ามเนื้อตามตัว (muscle ache) อย่างมากโดยเฉพาะหลังและขา หงุดหงิดง่าย หดหู่ มีความไวต่ออาการปวดเพิ่มขึ้น(increased pain sensitivity / hyperalgesia /hyperesthesia)
      - กลุ่มที่3 กลุ่มกดระบบประสาทส่วนกลาง (Central nervous system depressants)
        
        เป็นสารที่ออกฤทธิ์โดยตรงต่อ limbic system ผ่าน GABA receptor โดยสารในกลุ่มนี้ส่วนใหญ่จะออกฤทธิ์ผ่าน GABAreceptor เป็นหลัก ซึ่งเมื่อ GABA receptor ถูกกระตุ้น ก็จะสั่งผลให้ chloride channel ที่เยื่อหุ้มเซลล์ประสาท(cell membrane) เปิดกว้างและถี่ขึ้น ประจุ chloride(Cl) จึงวิ่งเช้ามาในเชลล์ประสาทมากขึ้น action potentialซึ่งนํากระแสประสาทจึงเกิดน้อยลง
      - กลุ่มที่ 4 กลุ่มหลอนประสาท (psychedelic drugs/Hallucinogen)
        
        เป็นสารที่ออกฤทธิ์ต่อserotonin และ glutamate receptor ทําให้ประสาทรับรู้บิดเบือน (perceptual disturbance) ประสาทหลอนหลงผิด และสับสน สารเสพติดในกลุ่มนี้ ได้แก่ สาร lysergic acid diethylamide (LSD), ketamine,
        phencyclidine (PCP), ยาอี (ecstasy), mescalin, เห็ดขี้เมา (mushrooms/psilocybin)
      - กลุ่มที่ 5 กลุ่มสารอื่น ๆ ที่มีฤทธิ์แตกต่างจาก 4 กลุ่มแรก สารเสพติดในกลุ่มนี้ ได้แก่ กัญชา (cannabis), สารระเหย (inhalant) เช่น กาว ทินเนอร์, ใบกระท่อม (mitragyna), khat
- - - - ทฤษฎีจิตวิเคราะห์ (psychoanalytic theory) กล่าวว่า ผู้ที่มีปัญหากรใช้สารเสพติดจะมีsuperego ที่ช่างลงโทษ (harsh superego) และใช้สารนั้นเป็นหนทางที่จะลดความเครียดจากจิตไร้สํานึก(unconscious system) มีพัฒนาการติดอยู่ที่ระยะ oral stage (oral fixation) โดยใช้สารเสพติดช่วยลดความวิตกกังวล
        
        บุคลิกภาพ บุคลิกภาพที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดพฤติกรรมติดสาร คือ impulsivity, dependency need ที่สูง การควบคุม อารมณ์ที่บกพร่อง กลุ่มอาการ ADHD และบุคลิกภาพแบบ antisocial
- - - - ระยะสองการถอนพิษยา (detoxification) คือ ระยะนี้ใช้เวลาประมาณ 2 - 3 สัปดาห์ โดยเริ่มจากการลดขนาดยาเสพติดลงไปเรื่อย ๆ
        
        ระยะสามการรักษาทางจิตสังคมเพื่อฟื้นฟูสมรรถภาพ (psychosocial rehabilitation)คือ นั้นมีความจําเป็นและได้ผลดีมาก
        
        ระยะสี่การติดตามดูแล (after-care) คือ เป็นระยะที่ผู้ป่วยกลับไปอยู่บ้านในชุมชนตามปกติแต่แพทย์ยังนัดมาเพื่อติดตาม ปีละ 3 - 4 ครั้ง