กลุ่มโรคจากเหตุสะเทือนขวัญและความเครียด (trauma- and stressor - related disorder) เป็นกลุ่ม

โรคพบที่ได้ภายหลังการประสบเหตุการณ์ในชีวิต แบ่งออกเป็นโรคชนิดต่างๆหลากหลายโรคด้วยกัน ตามระยะเวลา

และความรุนแรงของเหตุการณ์ที่มากระทบ ในที่นี้จะขอกล่าวถึงเฉพาะภาวะการปรับตัวผิดปกติ (adjustment

disorder), โรคเครียดแบบเฉียบพลัน (acute stress disorder : ASD) และโรคเครียดหลังผ่านเหตุการณ์สะเทือน

ขวัญ (post-traumatic stress disorder : PDST

เป็นการตอบสนองภายใน 3 เดือนนับเริ่มต้น

ความกดดันที่เกิดขึ้นในชีวิตที่พบได้ในชีวิตประจำวัน เช่น เลิกกับคนรัก, ปัญหาทางธุรกิจ, ปัญหาในชีวิตสมรส หรือ

ความกดดันที่เกิดขึ้นในชีวิตที่เกิดตามพัฒนาการ เช่น การไปโรงเรียน, การแต่งงาน, การคลอดลูก ซึ่งอาจมีด้านเดียว

• ความทรงจำเกี่ยวกับเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่เผชิญหรือถูกคุกคามผุดขึ้นมาซ้ำ ๆโดยไม่ตั้งใจ

• มีการฝันถึงเนื้อหาหรืออารมณ์ที่มีความเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่เผชิญหรือถูก

คุกคาม กรณีเป็นเด็กอาจมีการฝันร้ายโดยจำเนื้อหาไม่ได้

• มีการกระทำหรือมีความรู้สึกเหมือนกับว่าเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่เผชิญหรือถูกคุกคามนั้น

กำลังเกิดขึ้นอีก (flashback) อาการเป็นได้ตั้งแต่ระดับน้อยจนถึงรุนแรงมาก เช่น หลุดโลกจนไม่สามารถรับรู้ถึงสิ่ง

รอบตัวในขณะนั้น กรณีเป็นเด็กอาจมีการแสดงบทบาทเรื่องที่เกี่ยวกับเหตุการณ์นั้นออกมาในการเล่น

• มีความทุกข์ใจอย่างหนักและยาวนานในการตอบสนองต่อสถานการณ์ที่เป็นสัญลักษณ์หรือ

คล้ายเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่เผชิญหรือถูกคุกคามนั้น

• มีปฏิกิริยาการตอบสนองต่อสถานการณ์ที่เป็นสัญลักษณ์หรือคล้ายเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่

เผชิญหรือถูกคุกคามนั้นทั้งภายในและภายนอกทางร่างกายที่เกิดขึ้นชัดเจน

• ไม่สามารถระลึกถึงส่วนสำคัญของเหตุการณ์สะเทือนขวัญนั้น

• มีความเชื่อและความคาดหวังกับตัวเอง คนอื่น และโลกภายนอกในแง่ลบอย่างเกินจริงตลอด

• มีความคิดเกี่ยวกับสาเหตุและผลกระทบของเหตุการณ์สะเทือนขวัญนั้นบิดเบือนไปจากความ

เป็นจริงอย่างต่อเนื่อง ซึ่งส่งผลให้โทษตัวเองหรือผู้อื่น

• มีสภาวะอารมณ์ทางลบอย่างต่อเนื่อง เช่น กลัว โกรธ อาย รู้ผิด

• ความสนใจหรือมีส่วนร่วมในกิจกรรมต่าง ๆ ลดลงอย่างมาก

• รู้สึกแปลกแยกจากผู้อื่น

• ไม่สามารถรู้สึกถึงอารมณ์ทางบวกได้ เช่น ไม่รู้สึกสุข, พอใจ, รัก

• หงุดหงิดและโกรธง่าย

• มีพฤติกรรมบ้าบิ่น หรือทำร้ายตัวเอง

• ระแวดระวังมากไป

• ตกใจมากกว่าปกติ

• ปัญหาด้านสมาธิ

• ปัญหาการนอน เช่น หลับยาก, หลับไม่สนิท, นอนไม่เต็มอิ่ม

• มีความทรงจำซึ่งทำให้เป็นทุกข์เกี่ยวกับเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่เผชิญหรือถูกคุกคามผุด

ขึ้นมาซ้ำ ๆโดยไม่ตั้งใจ กรณีเป็นเด็กอาจมีการเล่นซ้ำ ๆในเรื่องเกี่ยวกับเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่เผชิญนั้น

• มีการฝันถึงเนื้อหาหรืออารมณ์ที่มีความเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่เผชิญหรือถูก

คุกคาม กรณีเป็นเด็กอาจมีการฝันร้ายโดยจำเนื้อหาไม่ได้

• มีการกระทำหรือมีความรู้สึกเหมือนกับว่าเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่เผชิญหรือถูกคุกคามนั้น

กำลังเกิดขึ้นอีก (flashback) อาการเป็นได้ตั้งแต่ระดับน้อยจนถึงรุนแรงมาก เช่น หลุดโลกจนไม่สามารถรับรู้ถึงสิ่ง

รอบตัวในขณะนั้น กรณีเป็นเด็กอาจมีการแสดงบทบาทเรื่องที่เกี่ยวกับเหตุการณ์นั้นออกมาในการเล่น

• มีความทุกข์ใจอย่างหนักและยาวนานในการตอบสนองต่อสถานการณ์ที่เป็นสัญลักษณ์หรือ

คล้ายเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่เผชิญหรือถูกคุกคามนั้น

• มีปฏิกิริยาการตอบสนองต่อสถานการณ์ที่เป็นสัญลักษณ์หรือคล้ายเหตุการณ์สะเทือนขวัญที่

เผชิญหรือถูกคุกคามนั้นทั้งภายในและภายนอกทางร่างกายที่เกิดขึ้นชัดเจน

• ไม่สามารถระลึกถึงส่วนสำคัญของเหตุการณ์สะเทือนขวัญนั้น

• มีความเชื่อและความคาดหวังกับตัวเอง คนอื่น และโลกภายนอกในแง่ลบอย่างเกินจริงตลอด

• มีความคิดเกี่ยวกับสาเหตุและผลกระทบของเหตุการณ์สะเทือนขวัญนั้นบิดเบือนไปจากความ

เป็นจริงอย่างต่อเนื่อง ซึ่งส่งผลให้โทษตัวเองหรือผู้อื่น

• มีสภาวะอารมณ์ทางลบอย่างต่อเนื่อง เช่น กลัว โกรธ อาย รู้ผิด

• ความสนใจหรือมีส่วนร่วมในกิจกรรมต่าง ๆ ลดลงอย่างมาก

• รู้สึกแปลกแยกจากผู้อื่น

• ไม่สามารถรู้สึกถึงอารมณ์ทางบวกได้ เช่น ไม่รู้สึกสุข, พอใจ, รัก