Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 5.9 การพยาบาลบุคคลที่มีความผิดปกติทางอารมณ์ โรคซึมเศร้า กลุ่ม Major…
บทที่ 5.9 การพยาบาลบุคคลที่มีความผิดปกติทางอารมณ์ โรคซึมเศร้า กลุ่ม Major Depressive Disorder
ลักษณะอาการทางคลินิก
อารมณ์ด้าน Neurovegetative
นอนไม่หลับ เบื่ออาหาร น้ำหนักลด อ่อนเพลียทั้งวัน ผู้หญิงอาจมีประจำเดือนผิดปกติไป ผู้ป่วยบางรายอาจนอนหลับหรือกินมากกว่าปกติได้
อารมณ์ด้าน Phychomoter
phychomoter retardation คืออาการเชื่องช้าเฉื่อยชาลง พูดนาน ซึม อยู่เฉยๆ ได้นานๆ
phychomoter agitation คือ อาการกระสับกระส่าย อยู่ เฉยๆไม่ได้ลุกเดินไปมา
อาการด้านอารมณ์
รู้สึกเศร้า หดหู่ สะเทือนใจ ร้องไห้บ่อยผู้ป่วยไทยอาจไม่บอกว่าเศร้า แต่จะบอกว่ารู้สึกเบื่อหน่ายไปหมด โดยอารมณ์เหล่านี้จะเป็นเกือบทั้งวันเป็นติดต่อกันเกือบทุกวันนาน 2 สัปดาห์ขึ้นไป
อารมณ์ด้าน Cognition
สมาธิของผู้ป่วยแย่ลง
เหม่อลอย
หลงลืมง่าย
ความคิดอ่านเชื่องช้า
ลังเลใจ
ไม่มั่นใจตัวเอง
มองโลกและชีวิตของตนเองในแง่ลบ
รู้สึกว่าตนเองไม่มีคุณค่า
ผู้ป่วยอาจจะมีความคิดอยากตาย ไปจนถึงการลงมือฆ่าตัวตายในที่สุด
การวินิจฉัย
B. อาการเหล่านี้ทeให้ผู้ป่วยทุกข์ทรมานหรือทำให้การประกอบอาชีพ การเข้าสังคม หรือหน้าที่ด้านอื่นที่สำคัญ บกพร่องลงอย่างชัดเจน
C. อาการไม่ได้เกิดจากสาเหตุทางกายหรือการใช้สารเสพติด
A :มีอาการต่อไปนี้อย่างน้อย 5 ข้อโดยอย่างน้อย
ต้องมี 1 หรือ 2 หนึ่งข้อ และมีอาการนานไม่น้อยกว่า2 สัปดาห์
1.ซึมเศร้าโดยมีอาการเป็นเกือบทั้งวัน
2.ความสนใจหรือความเพลิดเพลินใจในสิ่งต่างๆลดลงอย่างมาก
3.เบื่ออาหาร น้ำหนักลดหรือกินจุ น้ำหนักเพิ่มขึ้นมากกว่าร้อยละ 5 ใน 1 เดือน
4.นอนไม่หลับหรือนอนมากกว่าปกติ
5.Psychomotor agitation หรือ retardation
6.อ่อนเพลีย ไม่มีแรง
7.รู้สึกตนเองไรค่าหรือรู้สึกผิดอย่างไม่สมเหตุสมเหตุสมผล
8.สมาธิลดลง ลังเลใจ
9.เรื่องการตายหรือการฆ่าตัวตาย
การจำแนกกลุ่มย่อย
Psychotic features
มีอาการหลงผิดหรือประสาทหลอนร่วมด้วยซึ่งบ่งชี้ว่าผู้ป่วยมี อาการรุนแรง
อาการหลงผิดที่พบบ่อยมักจะเกี่ยวข้องกับความรู้สึกผิดหรือ ตนเองไม่มีค่าและสอดคล้องอารมณ์เศร้าของผู้ป่วย(mood-congruent delusion)
Atypical features
มีอาการกินจุนอนมากน้ำหนักเพิ่ม ร่วมกับอ่อนไหวง่ายต่อการ ถูกปฏิเสธและรู้สึกหนักตามแขนขา(leaden paralysis)
ผู้ป่วยกลุ่มAtypical มักเริ่มเป็นโรคขณะที่อายุน้อยกว่ามีโรคอื่นร่วมได้แก่ panic disorder ,substance use disorder, somatization disorder
ผู้ป่วยในกลุ่มนี้จะตอบสนอง ต่อยาแก้ซึมเศร้าในกลุ่ม monoamine oxidese inhibitors (MAOIs)มากกว่ากลุ่ม tricyclic
Melancholic features
มีอาการเบื่อหน่ายอย่างมาก(severe anhedonia)
ตื่นเช้ากว่าปกติ อาการซึมเศร้าเป็นมากช่วงเช้า
น้ำหนักลด
มี psychomotor retardation มาก
รู้สึกผิดอย่างมากและ มักคิดอยากตาย
ลักษณะอาการในกลุ่มนี้สัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงในระบบประสาทอัตโนมัติ และระบบต่อมไร้ท่อ
ตอบสนองดีต่อการรักษาด้วยยาหรือการรักษาด้วยไฟฟ้า (electroconvulsive therapy) บางครั้งเรียกว่า endogenous depression
Catatonic features
มีการเคลื่อนไหวช้าลงอย่างมากแยกตัวสีหน้าเรียบเฉย
Mixed features
ผู้ป่วยมีอาการของ mania หรือ Hypomania ร่วมด้วยอย่างน้อยสามอาการ
แต่ยังไม่เข้าเกณฑ์ในการวินิจฉัย mania หรือHypomania
Peripartum
onset อาการจะเกิดระหว่างการตั้งครรภ์หรือภายใน 4 สัปดาห์หลังคลอด (postpartum)
มักมีอาการวิตกกังวลอย่างมาก อาการ manic อาจมีอาการโรคจิตร่วมด้วยหรือไม่ก็ได้
With anxious distress
ผู้ป่วยมีอาการกังวลตึงเครียดกลัวว่าจะมีเรื่องแย่ๆเกิดขึ้นหรือไม่
สามารถควบคุมตนเองได้ผู้ป่วยกลุ่มนี้จะมีความเสี่ยงสูงต่อการฆ่าตัวตาย
ระดับความรุนแรงของภาวะซึมเศร้า
ระดับมาก/รุนแรง (severe depression)
มีผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตมาก อาจต้องหยุดเรียนหรือหยุดงานเพื่อพักรักษาตัว
ระดับปานกลาง (moderate depression)
มีผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตบ้าง อาจต้องหยุดเรียนหรือหยุดทำงานเป็นระยะ
ระดับเล็กน้อย (mild depression)
บุคคลสามารถ ปฏิบัติกิจกรรม ประจำวันได้ตามปกติหรือใกล้เคียงปกติ ไม่มีผลกระทบต่อการดำเนินชีวิต
ระบาดวิทยา
พบในเพศหญิงมากกว่าเพศชายประมาณ2เท่า เกิดได้ในทุกช่วงอายุแต่เริ่มมี อาการในช่วงอายุ 19 ถึง 44 ปี
ความเสี่ยงต่อการเกิดโรคนี้จะสูงขึ้นในผู้ที่มีประวัติเป็นหม้ายหย่าร้างมีรายได้ต่ำ
พบว่า ผู้ป่วยมักมีโรคทางจิตเวชศาสตร์อื่นร่วมด้วยโดยเฉพาะ substance dependence, panic disorder, generalize anxiety disorder และ personality disorder
สาเหตุ
ปัจจัยด้านจิตสังคม
2) บุคลิกภาพ
เช่น มองตนเองหรือลูกในแง่ลบเห็น แต่ความบกพร่องของตนเองเป็นต้น
3) ปัจจัยตามทฤษฎีจิตวิเคราะห์
เชื่อว่าลูกซึมเศร้าเกิดจากความกลัวหรือความก้าวหน้าร้าว หันเข้าหาตนเอง(aggression turn-inward)
1) เหตุการณ์ในชีวิตและปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม
เช่น การสูญเสียพ่อแม่ก่อนอายุ 11 ปีการ สูญเสียสามีหรือภรรยาการว่างานเป็นต้น
ปัจจัยด้านชีวภาพ
2) การส่งผ่านประสาท
ผู้ป่วยมี norepinephrine serotonin dopamine ต่ำลงและมี ความผิดปกติของ receptor ที่เกี่ยวข้อง เช่น acetylcholine ,gamma- aminobutyric acid (GABA),glutamate และ glycine อาจผิดปกติด้วยเช่นกัน
3) ระบบต่อมไร้ท่อ (Neuroendocrine system)
การทำงานของ Hypothalamic-Pituitary-Adrenal axis (HPA-axis) เพิ่มขึ้น
Growth hormone หลังน้อยกว่าปกติเมื่อถูกกระตุ้นด้วย clondine
Thyroid axis activity ว่าผู้ป่วยร้อยละ5ถึง 10 มีระดับ thyroid stimulating hormone (TSH)สูงขึ้น
1) พันธุกรรม
4) ความผิดปกติทางประสาทสรีรวิทยา (Neurophysiological abnormalities)
เช่น เวลาการนอนโดยรวมลดลงมี ช่วงหลับลึกน้อยลง (decreases slow wave sleep) เข้าสู่การนอนช่วง rapid eye movement (REM) เร็ว ขึ้น และ REM density เพิ่มขึ้น เป็นต้น
การวินิจฉัยแยกโรค
3.โรคจิต เช่น schizophrenia,schizoaffiective disorder,delusional disorder
โรควิตกกังวล
รูปทางอารมณ์อื่นๆ ้เช่น bipolar I disorder,bipolar II disorder และ cyclothymia เป็นต้น
ภาวะการปรับตัวผิดปกติ (Adjustment disorder with depressed mood)
ภาวะซึมเศร้าจากรูปทางกายหรือจากยาและสาร
การดำเนินของโรค
Remission
ช่วงระยะเวลาที่ผู้ป่วยไม่มีอาการเลยหลังจากได้รับการรักษา
แต่ยังไม่ถึง 2 เดือน
Recovery
ช่วงที่ผู้ป่วยไม่มีอาการเลย มากกว่าหรือเท่ากับ 2 เดือน
Response
ช่วงเวลาที่ผู้ป่วยมีอาการดีขึ้น
Relapse
ช่วงที่ผู้ป่วยกลับมีอาการมากขึ้นในช่วงที่มี partial หรือ full remission
Episode
ช่วงเวลาที่ผู้ป่วยมีอาการครบตามเกณฑ์วินิจฉัยของ Depressive manic หรือ Hypomanic episode
Recurrence
ช่วงที่ผู้ป่วยกลับมามีอาการอีก หลังจากที่มี recovery แล้ว นั่นคือ
มีการเกิด episode ใหม่ของโรค
การรักษา
การรักษาด้วยยา
2) การรักษาระยะต่อเนื่อง (Continuation treatment)
การให้การรักษาหลังจาก ระยะเฉียบพลันต่ออีกประมาณ 4-9 เดือน หลังจากผู้ป่วยหายแล้ว โดยให้ยาในขนาดเดียวกับที่ผู้ป่วยได้รับ ในช่วง acute treatment
เป้าหมายของการรักษาในระยะนี้ คือ เพื่อลดความเสี่ยงของการกลับเป็นซ้ า พบว่า หากหยุดการรักษาก่อน ผู้ป่วยมีโอกาสเกิด relapse สูงมาก
3) การป้องกันระยะยาว (Maintenance treatment)
ยังมี depressive symptoms เหลืออยู่
มีประวัติ major depressive episode หลายครั้ง
อาการรุนแรง psychosis พยายามฆ่าตัวตาย
เริ่มเป็นขณะอายุยังน้อย
มีโรคทางจิตเวชอื่นๆ ที่ไม่ใช่โรคทางอารมณ์ร่วมด้วย
มีโรคทางกายเรื้อรัง
มีประวัติโรคจิตเวช โดยเฉพาะ mood disorder ในครอบครัว
มี psychosocial stressors อย่างต่อเนื่อง
มีวิธีคิดในแง่ลบ
มีปัญหาด้านการนอนอย่างต่อเนื่อง
1) การรักษาระยะเฉียบพลัน (Acute treatment)
เป้าหมายเพื่อให้ผู้ป่วยมี remission และสามารถกลับไปใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างปกติ ยาหลักในการรักษาได้แก่ ยาซึมเศร้า
ยาที่ใช้เป็น first-line drug ได้แก่ Fluoxetine เนื่องจากมีผลข้างเคียงต่ำ
ผู้ป่วยที่อาจมีปัญหาเรื่อง drug-interaction เช่น ได้ยาหลายขนานหรือผู้สูงอายุอาจให้ Sertraline ขนาด 50 มก. กินวันละ 1 มื้อหลังอาหารเย็น
ผู้ป่วยมรอาการกระวนกระวาย หรือวิตกกังวลมากร่วมด้วยให้ Diazepam 2 มก. กิน เช้า-เย็น ร่วมด้วยในช่วง 2 สัปดาห์แรก
หากมีอาการนอนไม่หลับอาจให้ Diazepam 2-5 มก. หรือ Amitriptyline 10 มก. กินก่อน นอน
การรักษาด้วยไฟฟ้า (Electroconvulsive therapy : ECT)
ใช้ในผู้ป่วยที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยา หรือมีความ เสี่ยงต่อการฆ่าตัวตายสูง
ได้ผลดีในผู้ป่วยที่อาการรุนแรง เป็นแบบ melancholic หรือมีอาการโรคจิต
หลังจากนั้นควรให้การรักษาด้วยยาต่อหลังจากผู้ป่วยอาการดีขึ้น
จิตบำบัด
3) Short-term psychodynamic psychotherapy
หลักการเช่นเดียวกับ psychodynamic psychotherapy
แต่ระยะเวลานานไม่เกิน 6 เดือน
4) Marital therapy และ Family therapy
ปัญหาความสัมพันธ์ระหว่างคู่ครอง และ ครอบครัวพบได้บ่อยในผู้ป่วยที่เป็นโรคซึมเศร้า ซึ่งอาจส่งผลต่อการดำเนินของโรค ดังนั้นการบ าบัดเพื่อช่วยให้ผู้ป่วย สามารถแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นจะช่วยลดอาการซึมเศร้า และลดความเสี่ยงในการเกิด relapse ได้
2) Interpersonal therapy
เป็นการช่วยแก้ไขปัญหาเรื่องปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้ป่วยกับ ผู้อื่น
มุ่งเน้นปัญหาความสัมพันธ์ในปัจจุบันมากกว่าเรื่องราวการแก้ไขเรื่องราวในอดีตของผู้ป่วย
5) การรักษาอื่นๆ
Sleep deprivation ผู้ป่วยจะมีอาการดีขึ้นในวันรุ่งขึ้นหลังงดการนอน
แต่มักกลับมาเป็นอีกหากให้นอนตามปกติ
light therapy ในผู้ป่วยที่มีลักษณะการป่วยเป็นแบบ seasonal
1) Cognitive behavioral therapy (CBT)
การรักษามุ่งแก้ไขแนวคิดรวมถึงการปรับ พฤติกรรมในแง่ลบของผู้ป่วยให้สอดคล้องกับความจริงมากขึ้น
มีทักษะในการแก้ปัญหาที่ดีขึ้น
การบำบัดชนิดนี้ช่วยป้องกันการกลับเป็นซ้ าในระยะยาวด้วย
:star:
นางสาวธาริณี ไหวพริบ รหัส 180101120