Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 1 การพยาบาลเด็กที่มีปัญหาระบบหายใจ - Coggle Diagram

- - - - 1.มีอาการไม่รุนแรง อาจมีไข้ (แต่ไข้สูงไม่เกิน 38°เซลเซียส) อาจปวดศีรษะ (ไม่มาก) ปวดเมื่อยตัว แสบตา คัดจมูก จาม ไอ เสียงแหบ น้ำมูกไหล อาจมีอ่อนเพลีย (แต่ไม่มาก)
      - 2.บางครั้งอาจมีอาการ เจ็บคอ ปวดท้อง อาเจียน หรือ ท้องเสียได้บ้าง
      - 3.อาการแตกต่างกันได้มากในแต่ละครั้งของการเป็นหวัด แต่โดยทั่วไปอาการไม่มาก
      - 4.ปกติมักหายได้เองภายใน 1 สัปดาห์ หากมีอาการป่วยนานกว่านั้น อาจจะมีภาวะแทรกซ้อนเกิดขึ้นได้ควรพาไปพบพบแพทย์โดยเร็ว
    - - 1.ไข้หวัดในเด็กส่วนใหญ่มีสาเหตุจากการติดเชื้อไวรัส ซึ่งแพร่เชื้อให้คนรอบข้างได้ง่ายผ่านระบบทางเดินหายใจ ซึ่งไวรัสมีหลากหลายชนิด แต่กลุ่มใหญ่ คือ กลุ่ม ไรโนไวรัส (Rhinoviruses) และ โคโรนาไวรัส (Coronaviruses)
      - 2.ติดต่อทางระบบทางเดินหายใจ จากการไอ จาม รับน้ำมูก น้ำลาย หรือสัมผัสเชื้อโรคจากสิ่งต่างๆ รอบตัว เช่น การเล่นกับคนเป็นหวัด โทรศัพท์ จับราวบันได กดปุ่มกดลิฟต์ และ ของเล่น เป็นต้น
  - - - มีสิ่งที่ทำให้เกิดการระคายเคืองภายในลำคอ
      - กล้ามเนื้อตึงในคอ
      - อาการแพ้ หรือเป็นโรคภูมิแพ้
      - กรดไหลย้อน
      - ป่วยด้วยการติดเชื้อบริเวณไซนัสบ่อยๆ
      - มีเนื้องอกบริเวณลำคอ ลิ้น หรือกล่องเสียง
      - อยู่ใกล้ชิดกับผู้ป่วยที่เจ็บคอ คออักเสบ หรือเป็นไข้หวัด
      - สภาพอากาศหนาวเย็น อยู่ในช่วงฤดูฝนหรือฤดูหนาว ซึ่งเอื้อต่อการระบาดของไข้หวัดและไข้หวัดใหญ่
      - อยู่ในสถานรับเลี้ยงเด็กที่มีการแพร่ระบาดของเชื้อ
      - 10.สูบบุหรี่ หรืออยู่ใกล้ผู้ที่สูบบุหรี่แล้วได้รับควันบุหรี่เข้าสู่ร่างกาย
    - - ในรายที่คออักเสบจากเชื้อไวรัส ผู้ป่วยจะมีอาการเจ็บคอเล็กน้อยถึงปานกลาง แต่จะไม่เจ็บตอนกลืน ผนังคอหอยอาจมีลักษณะแดงเพียงเล็กน้อยหรือไม่ชัดเจน ร่วมกับมีอาการหวัด น้ำมูกใสไหล ไอ เสียงแหบ มีไข้ต่ำๆ ปวดศีรษะเล็กน้อย ตาแดง
      - 2.ในรายที่คออักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย ผู้ป่วยจะมีอาการเจ็บคอมากจนกลืนน้ำและอาหารลำบาก ผนังคอหอยหรือเพดานอ่อนมีลักษณะแดงจัดและบวม มีจุดหนองที่คอหอย มักจะไม่มีอาการน้ำมูกไหล ไอ หรือตาแดงแบบการอักเสบจากไวรัส แต่จะมีไข้สูง ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร และอาจพบต่อมน้ำเหลืองโต
    - - การปฏิบัติตนเมื่อคออักเสบ
        
        ควรแยกของใช้ส่วนตัวโดยเฉพาะแก้วน้ำ ช้อน จาน ชามออกจากผู้อื่น และเวลาไอหรือจามควรใช้ผ้าเช็ดหน้าปิดปากและจมูกเสมอ
        
        รักษาสุขอนามัยพื้นฐานให้ดี เพื่อให้ร่างกายแข็งแรง ช่วยลดโอกาสการติดเชื้อรุนแรง และลดการแพร่กระจายเชื้อไปสู่ผู้อื่น
        
        พักผ่อนให้เพียงพอและดื่มน้ำให้มากๆ อย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว เมื่อไม่มีโรคที่ต้องจำกัดน้ำ
        
        รับประทานอาหารอ่อนๆ เช่น ข้าวต้ม โจ๊ก น้ำซุป นม น้ำหวาน เป็นต้นโดยรับประทานครั้งละน้อยๆแต่บ่อยครั้ง
        
        กลั้วคอด้วยน้ำเกลือวันละ 2-3 ครั้ง เพื่อรักษาความสะอาดของช่องปากและเพื่อให้ช่องปากชุ่มชื้น
        
        งดการใช้เสียง งดการสูบบุหรี่และงดการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
        
        ถ้ามีไข้สูงให้ใช้ผ้าชุบน้ำเช็ดตัว หลีกเลี่ยงการอาบน้ำเย็น และรับประทานยาพาราเซตตามอลเป็นครั้งคราวเมื่อมีไข้หรือเจ็บคอมาก
        
        อมยาบรรเทาอาการเจ็บคอ ซึ่งหาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป
        
        ถ้ามีอาการน้ำมูกหรือเสมหะเป็นสีเหลืองเขียว ปวดหู หูอื้อ มีไข้สูง หายใจหอบเหนื่อย หรือมีอาการแทรกซ้อนอื่นๆ หรืออาการคออักเสบเป็นอยู่นานเกิน 7 วัน ให้รีบไปพบแพทย์
        
        ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ และรับประทานยาต่างๆที่แพทย์สั่งให้ครบถ้วน ไม่หยุดยาเองแม้อาการจะดีขึ้น และไปพบแพทย์ตามนัดเสมอ
        
        ควรรีบพบแพทย์ก่อนนัดเมื่ออาการต่างๆเลวลง เช่นยังมีไข้สูง หรือมีอาการเจ็บคออีก
        
        ควรหยุดงาน หยุดเรียน จนกว่าไข้จะลดลงแล้วอย่างน้อย 24 ชั่วโมง
  - - - ปกติแพทย์จะให้การรักษาตามอาการ เช่น ให้ยาบรรเทาอาการเจ็บคอ ยาลดน้ำมูก ลดไข้ ให้ยาต้านจุลชีพ หรือยาแก้อักเสบ เพื่อกำจัดเชื้อต้นเหตุถ้าการอักเสบนั้นเกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ควรรับประทานยาดังกล่าวให้นานพอ 7-10 วัน ซึ่งในปัจจุบันยาในกลุ่มเพนนิซิลินยังใช้ได้ผลดี ยกเว้นเชื้อบางกลุ่มที่พบว่าดื้อยาแล้ว แพทย์จึงจำเป็นต้องใช้ยาปฏิชีวนะที่แรงขึ้น ในรายที่มีอาการมาก ๆ เช่น เจ็บคอมากจนรับประทานอาหารไม่ได้และมีไข้สูง
    - - 1.เป็นภาวะต่อมทอนซิลอักเสบเรื้อรังที่รักษาด้วยยาไม่ได้ผล หรือเกิดการอักเสบปีละหลายครั้งหลายปีติดต่อกัน
      - 2.เมื่อต่อมทอนซิลโตมาก ๆ ทำให้เกิดอุดกั้นทางเดินหายใจ และมีอาการนอนกรน และ/หรือภาวะหยุดหายใจขณะหลับตามมา
      - 3.ผู้ป่วยที่มีต่อมทอนซิลโต และแพทย์สงสัยว่าอาจเป็นมะเร็งของต่อมทอนซิลโดยตรง หรือมีมะเร็งที่ต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ
  - - - สาเหตุหลักเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียนิวโมคอคคัสและเชื้อเอ็นทีเอชไอ ที่พบได้ในลำคอหรือโพรงจมูกของเด็กๆ มักจะเกิดตามหลังจากการติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจส่วนบน ทำให้เชื้อโรคที่อยู่บริเวณโพรงจมูก กระจายเข้าหูชั้นกลางและเกิดการอักเสบได้ ซึ่งพบว่าประมาณร้อยละ 80 ของเด็กอายุน้อยกว่า 3 ปี
    - - ปวดหู ในเด็กเล็กที่พูดยังไม่ได้ อาจ ดึงหู ทุบหู ร้องกวนงอแงผิดปกติ ไข้สูง คลื่นไส้อาเจียน หูอื้อ มีหนองไหลออกจากหู
      - หากรักษาช้า อาจทำให้แก้วหูทะลุ สูญเสียการได้ยินชั่วคราวหรือถาวร อัมพาตของกล้ามเนื้อใบหน้า เยื่อหุ้มสมองอักเสบ และฝีในสมอง
    - - ควรเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างน้อย 6 เดือน เพราะในนมแม่มีภูมิคุ้มกันช่วยลดอัตราการติดเชื้อได้ 3-4 เท่าเมื่อเทียบกับนมผสม
      - ไม่ควรนอนดูดนม เพราะทำให้น้ำนมไหลย้อนเข้าหูชั้นกลาง ควรอุ้มทารกเอียง 45 องศา ขณะให้นม
      - เริ่มฝึกให้ลูกเลิกขวดนมตั้งแต่อายุ 9-12 เดือน อย่างช้าไม่ควรเกินอายุ 18 เดือน
      - หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับควันบุหรี่
      - หลีกเลี่ยงการพาเด็กเล็กโดยเฉพาะต่ำกว่า 2 ขวบไปสถานที่คนหนาแน่น เช่น ห้างสรรพสินค้า ตลาด เพราะเสี่ยงต่อการรับเชื้อ
      - การฉีดวัคซีนสามารถลดโอกาสการเกิดโรคหูชั้นกลางอักเสบได้
  - - - มีอาการคัดจมูก น้ำมูกข้นเขียว ลมหายใจมีกลิ่น ไอแบบมีเสมหะในคอปวดศีรษะและจมูกซึ่งพบน้อยในเด็กเล็ก ตัวร้อนคล้ายมีไข้
    - - หลีกเลี่ยงการป่วยอาการเป็นไข้หวัดหรือคลุกคลีกับเด็กที่ป่วยเป็นไข้หวัด
      - เมื่อป่วยเป็นไข้หวัด
        
        ใช้ยาลดเยื่อบุจมูกบวมหรือยาพ่นจมูก
        
        ห้ามสั่งน้ำมูกแรงๆ หรือถ้าจะสั่งให้ปิดรูจมูกข้างหนึ่งและเปิดอีกข้างไว้
        
        ดื่มน้ำมากๆ ไม่ให้น้ำมูกเหนียว
        
        หลีกเลี่ยงการขึ้นเครื่องบิน ถ้าจำเป็นให้ใช้ยาพ่นจมูกลดเยื่อบุจมูกบวมก่อนที่เคลื่อนบินขึ้นลง
      - ถ้าเป็นหวัดเรื้อรังจากโรคภูมิแพ้ ให้รีบรักษาอย่าให้มีอาการเรื้อรังจะเกิดไซนัสแทรกซ้อนได้
      - หลีกเลี่ยงสิ่งระคายเคืองต่อเยื้อทางเดินหายใจ เช่น ควันบุหรี่ ควันรถยนต์
      - ให้มีการพักผ่อนให้พอเพียงและออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- - - - การรักษา เนื่องจากเกิดจากเชื้อไวรัสเกือบทั้งหมดจึงไม่มียารักษาจำเพาะ ยกเว้นพิสูจน์ได้ว่าเกิดจากเชื้อไวรัสโรคไข้หวัดใหญ่ซึ่งมียาต้านไวรัสไข้หวัดใหญ่รักษาได้ ส่วนยาปฏิชีวนะสำหรับเชื้อแบคทีเรียนั้นมักไม่ค่อยมีประโยชน์เมื่อเป็นการติดเชื้อไวรัส เพราะยาปฏิชีวนะ ฆ่าเชื้อไวรัสไม่ได้
      - การดูแลเด็ก โดยผู้ดูแลควรทำตามคำแนะนำของแพทย์ โดยทั่วไปคือให้เด็กดื่มน้ำอุ่นมากๆ อย่าอยู่ในที่มีอากาศถ่ายเทไม่ดี ปิดปากจมูกเวลาไอหรือจาม ล้างมือบ่อยๆ พักผ่อน มากๆ เมื่อมีไข้หรือไอมากควรหยุดโรงเรียนเพื่อการพักผ่อนและลดโอกาสเกิดโรคแพร่กระจายสู่เด็กคนอื่นๆ
      - การป้องกันโรคหลอดลมอักเสบ
        
        โดยการฉีดวัคซีนป้องกันโรคบางโรคที่มีวัคซีนเช่น โรคหัด โรคไข้หวัดใหญ่ โรคไอกรน
  - - - คือ การอักเสบของหลอดลมฝอยในเด็ก มีลักษณะพิเศษคือการหายใจเสียงวีซ (wheeze) ซึ่งโรคนี้มีความสัมพันธ์กับการเป็นโรคหอบหืดในอนาคต
    - - ไข้
      - ไอ
      - หอบ อกบุ๋ม มีเสียงหวีซ (wheeze)
      - แพทย์ตรวจร่างกาย ฟังปอด ได้ยินเสียง wheeze
      - ปลายมือปลายเท้าเขียว หรือปากเขียว(ในรายที่อาการรุนแรง)
    - - Oxygen support ในรายที่มีภาวะพร่อง oxygen < 95%
      - ยาขยายหลอดลม เช่น nebulized salbutamol
      - ยาลดการบวมของหลอดลม nebulized epinephrine ให้พิจารณาเป็นรายๆไป ไม่แนะนำให้ใช้ในทุกเคส
      - ไม่มีความจำเป็นต้องใช้ยาฆ่าเชื้อ
      - เด็กที่มีภาวะ เสียงหวีดที่เกิดร่วมกับการติดเชื้อไวรัส (Viral induced wheeze) ซ้ำตั้งแต่ 2 ครั้งขึ้นไป ควรได้รับการติดตามการรักษาระยะยาว
      - เป็นซ้ำตั้งแต่ 3 ครั้งขึ้นไป ภายใน 1 ปี และเคยเป็นรุนแรง หรือต้องพ่นยาขยายหลอดลมทุก 1 – 2 เดือน แนะนำให้เริ่มการรักษาแบบโรคหอบหืด
  - - - เด็กที่เป็นโรคนี้ จะมีอาการไข้ ไอมีเสมหะ อาจพบหายใจเหนื่อยหอบ หรือหายใจลำบาก มีปีกจมูกบาน ขณะหายใจมีชายโครง หรือหน้าอกบุ๋ม ปากเขียว หายใจดัง หรือเจ็บหน้าอก
    - - จากอาการและอาการแสดงข้างต้น กุมารแพทย์ตรวจร่างกายอาจพบเสียงผิดปกติในปอด ซึ่งแพทย์อาจพิจารณาส่งตรวจรังสีวินิจฉัยเพื่อดูรอยโรคและความรุนแรงของโรคเพิ่ม รวมถึงการตรวจเลือด และตรวจเสมหะเพื่อหาเชื้อสาเหตุร่วมด้วย
    - - 1.ดื่มน้ำมากๆ หากทานไม่ได้หายใจหอบมากควรให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำ และงดการรับประทานเพื่อป้องกันการสำลัก
      - 2.ให้ออกซิเจน หากเหนื่อยมาก มีอาการปากเขียว หรือมีออกซิเจนในเลือดต่ำ
      - 3.หากมีภาวะหลอดลมตีบ หายใจมีเสียงวี๊ดให้ยาขยายหลอดลม อาจทางการพ่นละอองฝอยหรือรับประทาน
      - 4.ยาละลายเสมหะ กรณีเสมหะเหนียว ทานน้ำได้น้อย ในเด็กไม่ควรได้รับยากดการไอ เพราะอาจทำให้เสมหะไปคั่งในปอดมากขึ้นได้
      - 5.ควรได้รับการบำบัดรักษาที่เหมาะสมโดยทำกายภาพทรวงอก เช่น เคาะปอด
  - - - ไอแบบมีเสียงก้องหรือคล้ายเสียงเห่า ซึ่งจะเกิดเมื่อมีการอักเสบและไอมากขึ้น และมักมีอาการในเวลากลางคืน
      - หายใจเสียงดัง หายใจลำบาก
      - เสียงแหบ
      - มีผื่นขึ้น
      - ตาแดง
      - ต่อมน้ำเหลืองบวม
    - - มักเกิดจากการติดเชื้อไวรัส ซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากเชื้อไวรัสพาราอินฟลูเอนซา (Parainfluenza) โดยเด็กอาจติดเชื้อจากการหายใจสูดเอาละอองที่มีเชื้อไวรัสเข้าไป หรือจากการสัมผัสกับของเล่นเด็กและพื้นผิวของวัตถุต่าง ๆ
    - - ล้างมือให้สะอาด และล้างมือบ่อย ๆ
      - ระวังไม่ให้เด็กอยู่ใกล้ชิดกับผู้ป่วยที่มีการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ
      - ใช้ทิชชู่ปิดปากและจมูกเวลาไอหรือจาม ทิ้งทิชชู่ที่ใช้แล้วทันที แล้วรีบไปล้างมือ
      - พาบุตรหลานไปฉีดวัคซีนสร้างภูมิคุ้มกันเพื่อป้องกันการติดเชื้อ เพราะสามารถป้องกันเชื้อบางชนิดที่เป็นสาเหตุของโรค Croup ได้
  - - - กรรมพันธุ์ พบว่าถ้าผู้ป่วยมีประวัติภูมิแพ้ในครอบครัว โอกาสที่จะเป็นโรคจะมีมากขึ้น
      - สิ่งกระตุ้นต่างๆ โดยการหายใจเข้าไป อาหาร หรือ ยาที่รับประทาน เช่น ฝุ่น, ตัวไรฝุ่น, เกสรดอกไม้ หญ้า, ควันบุหรี่, น้ำมันรถ สารเคมี, มลพิษในอากาศ, เชื้ัอราในอากาศ ,ขนและรังแคสัตว์ เช่น สุนัข แมว, อาหาร เช่น ไข่ นม อาหารทะเล
      - การออกกำลังกายมากๆ
      - การติดเชื้อทางระบบหายใจ
      - การเปลี่ยนแปลงของอากาศ
    - - หายใจลำบาก มีเสียงวี๊ดออกจากปอด
      - เหนื่อยหอบ
      - แน่นหน้าอก
      - ไอ มีเสมหะมาก โดยเฉพาะเวลาออกกำลังกาย หรือ เวลากลางคืน
    - - หายใจเข้าอย่างปกติ และหายใจออกทางปากโดยค่อยๆเป่าลมออกจากปอดทีละน้อยให้นานที่สุดเท่าที่จะทำได้และขณะหายใจออก
      - ดื่มน้ำอุ่นๆมากๆ
      - ถ้ามีอาการหอบช่วงที่กำลังวิ่งเล่น หรือ มีอาการเหนื่อยให้หยุดพักทันที
      - พ่นยา หรือ กินยาแก้หอบตามแพทย์สั่ง ถ้ามียาขยายหลอดลมแบบพ่นชนิดออกฤทธิ์เร็ว
- - - - มีเสมหะเหนียวข้นหรือมีปริมาณมาก เช่น pneumonia, lung abscess , bronchiectasis
      - ใช้เครื่องช่วยหายใจเป็นเวลานาน นอนบนเตียงนานๆ เช่น เด็กที่เป็นสมองพิการ อัมพาต
      - มีภาวะปอดแฟบ (atelectasis) เนื่องจากเสมหะอุดกั้นทางเดินหายใจ
      - พิการแต่กำเนิด เช่น ไส้เลื่อนกะบังลม
      - หลังถอดท่อช่วยหายใจใหม่ๆ เพื่อป้องกันปอดแฟบ
      - ทารกแรกเกิดหรือเด็กเล็กที่มีเสมหะ ไม่สามารถไอเอาเสมหะออกเองได้
      - ทารกที่เป็นโรคปอดเรื้อรัง (bronchopulmonary dysplasia), สูดสำลักน้ำคร่ำ (meconium aspiration)
    - - มีอากาศคั่งในช่องเยื่อหุ้มปอด (tension pneumothorax) ยังไม่ได้รักษา
      - เลือดออกในปอดหรือไอเป็นเลือด (hemoptysis)
      - โรคทางหัวใจและหลอดเลือดที่ยังไม่รักษา เช่น ความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นเร็วผิดปกติ
      - ผ่าตัดเชื่อมต่อหลอดอาหาร หลังผ่าตัดหัวใจ หัวใจ สมอง และผู้มีความดันในกะโหลกศีรษะสูง
      - Pulmonary edema, congestive heart failure, large pleural effusion (น้ำคั่งในช่องเยื่อหุ้มปอดที่เป็นบริเวณกว้าง)
      - Acute asthma หรือหายใจลำบากรุนแรง
      - มีภาวะไหลย้อนของของเหลวจากกระเพาะอาหารไปสู่หลอดอาหาร (gastroesophageal reflux disease: GERD)
      - ทารกแรกเกิดที่มีภาวะความดันในปอดสูง (persistent pulmonary hypertension of newborn: PPHN) ที่เกิดอาการหายใจลำบากรุนแรง
    - - ไม่เคาะหรือสั่นทรวงอกในทารกหรือเด็กที่กระดูกซี่โครงหัก เลือดออกในปอด/ไอเป็นเลือด มีแผลเปิดที่ผนังทรวงอกหรือใส่ท่อระบายจากทรวงอก
      - ขณะไอไม่ควรทำการเคาะปอด นอกจากไม่ได้ผลแล้วยังรบกวนการไอ ทำให้ไอไม่ได้ผล
      - หลีกเลี่ยงการเคาะบริเวณท้อง หลังด้านล่าง กระดูกสันหลัง หัวไหล่ ต้นคอ และทรวงอกเด็กหญิงที่เริ่มเป็นสาว
      - ระหว่างทำควรประเมินการหายใจร่วมกับ SaO2 หากมีภาวะหายใจลำบากมากขึ้น หรือ SaO2ลดลงอย่างรวดเร็ว