Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

มโนทัศน์ของความผิดปกติทางสุขภาพจิตและจิตเวช - Coggle Diagram

- - - - ปัจจัยกระตุ้นให้เกิดอาการ (precipitating factors) สถานการณ์ สิ่งแวดล้อม ภายนอกที่ทำให้บุคคลเริ่มปรากฏความผิดปกติของโรคทาจิตเวชขึ้น
      - ปัจจัยที่ทำให้อาการคงอยู่ (perpetuating factors) สถานการณ์ สิ่งแวดล้อม ความเชื่อทัศนคติหรือพฤติกรรมของบุคคล ที่ทำให้อาการความผิดปกติของโรคทาจิตเวชที่เกิดขึ้นยังไม่หายไป หรือไม่ดีขึ้นเท่าที่ควร
      - ปัจจัยเสี่ยง (predisposing factors) สถานการณ์ สิ่งแวดล้อม หรือสิ่งที่แฝงอยู่ใน ตัวบุคคล ที่น่าจะนำไปสู่การเกิดความผิดปกติของโรคทางจิตเวชก่อนที่จะปรากฏความผิดปกติของจิตเวชขึ้น
      - ปัจจัยปกป้อง (protective factors) สถานการณ์ สิ่งแวดล้อม ความเชื่อทัศนคติ หรือพฤติกรรมของบุคคล ที่ช่วยให้บุคคลปรับตัวต่อสถานการณ์
    - - บุคคลที่เสี่ยง (diathesis) สถานการณ์ความตึงเครียดทาง สิ่งแวดล้อม (stress)
      - diathesis ต่ำ stress สูง ไม่เกิดโรค diathesis สูง stress ต่ำ ไม่เกิดโรค
      - การมียีนส์หรือการรวมกันทางพันธุกรรมที่เฉพาะเจาะจง เกิดจุดอ่อนเสี่ยงเกิดโรค
  - - - ทฤษฎีจิตวิเคราะห์
        
        ปัญหาสุขภาพจิต บุคลิกภาพ และพฤติกรรมที่ผิดปกติของมนุษย์ ที่ไม่สมดุลกัน Id, Ego เนเธฅเธฐ Superego ต้องเข้มแข็ง
      - ทฤษฎีกลุ่มมนุษยนิยม (humanistic theories)
        
        ปัญหาสุขภาพจิต บุคลิกภาพและ พฤติกรรมที่ผิดปกติของมนุษย์มีสาเหตุมาจากความไม่รู้ ไม่เข้าใจปัญหาที่แท้จริงของตนเอง
      - ทฤษฎีกลุ่มพฤติกรรมนิยม
        
        ปัญหาสุขภาพจิต บุคลิกภาพและพฤติกรรมที่ผิดปกติของมนุษย์มีสาเหตุมาจากประสบการณ์ของมนุษย์ที่ผ่านการเรียนรู้การตอบสนองต่อสิ่งเร้าในสภาวะสิ่งแวดล้อมต่าง ๆในช่วงชีวิตที่ผ่านมา
      - ทฤษฎีกลุ่มปัญญานิยม
        
        มองปัญหาสุขภาพจิต บุคลิกภาพ และพฤติกรรมที่ผิดปกติของมนุษย์มีสาเหตุมาจาก ความคิด ความเชื่อที่ผิดปกติหรือไม่สมเหตุสมผลขอมนุษย์
    - - สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ
        
        บริเวณที่ตั้งของที่อยู่อาศัย ลักษณะของชุมชนข้างเคียง ความหนาแน่นของชุมขน
      - ความสัมพันธ์ในครอบครัว
        
        ครอบครัวที่อบอุ่น สมาชิกในครอบครัวก็จะมีความรู้สึกมั่นคง ปลอดภัย และไว้วางใจต่อกัน
      - การศึกษา การขาดการศึกษา การศึกษาในภาวะที่ต้องมีการแข่งขันกันสูง หรือเด็กถูกบังคับ ให้เรียนในสิ่งที่ไม่ชอบ
      - เศรษฐกิจและสังคม ปัญหาทางด้านการเงินหรือความยากจน
      - วัฒนธรรม วัฒนธรรในแต่ละเชื้อชาติที่แตกต่างกันบางอย่างก็ทำให้มนุษย์เกิดความเครียด ขัดแย้ง และความคับข้องใจได
      - การเมือง การเปลี่ยนแปลงผู้นำทางการเมืองการปกครอง
    - - การทำหน้าที่ผิดปกติของสารสื่อประสาท (Neurotransmitter)
        
        ระดับของ serotonin จะมีความสัมพันธ์กับโรคอารมณ์แปรปรวน (mood disorder) โรคย้ำคิดย้ำทำ (obsessive compulsive disorder) และโรคจิตเภท (schizophrenia)
        
        norepinephrine มากเกินไปจะมีส่วนเกี่ยวข้องกับโรควิตกกังวล (anxiety disorder) โรคอารมณ์แปรปรวน (mood disorder) ที่แสดงอาการคลุ้มคลั่งถ้ามี norepinephrine ในระดับน้อยจะสัมพันธ์กับการเกิตภาวะซึมเศร้าได้
        
        dopamine น้อยเกินไปจะสัมพันธ์กับการเกิดโรคซึมเศร้า (depressive illness)
        
        ผู้ป่วยโรคชัก (seizure disorder) และโรควิตกกังวล (anxiety disorder) จะมีปริมาณของ GABA ลดลงกว่าปกติ
        
        ผู้ป่วยมีการสูญเสียเซลส์ประสาท บริเวณฐานสมองส่วนหน้า (base of frontal lobes)จะทำให้ระดับของ acetylcholine ลดลง
      - พันธุกรรม (genetics)
        
        บุตรของผู้ป่วยโรคจิตเภท จะมีอัตราเกิดโรคจิตเภทได้สูงกว่าบุคคลทั่วไป
      - ความผิดปกติที่มีมาแต่กำเนิด (congenital abnormal)
      - ความผิดปกติของโครงสร้างและการทำงานของสมอง
      - ความผิดปกติของฮอร์โมนในร่างกาย (hormonal factor)
      - การสะสมของสารพิษภายในร่างกาย (toxic substance alcoholism)
    - - ปรัชญาชีวิต (Philosophy of Life)
        
        แนวคิดที่สำคัญในดำเนินชีวิต เป็นการให้ความหมายแก่สิ่งที่สำคัญในชีวิต สะท้อนออกมาให้เห็นได้ในพฤติกรรมบางอย่างของมนุษย์
      - สิ่งที่นับถือหรือที่พึ่งทางใจ (concept of deity)
        
        ศาสนา หรือสิ่งที่บุคคลเลื่อมใส ศรัทธา
- - - - 1992 พัฒนาขึ้นโดยองค์การอนามัยโลก (World Health Organization) และได้รับการ ตีพิมพ์ในปีคริสต์ศักราช 1992
      - ใช้ระบบตัวอักษรร่วมกับตัวเลขตั้งแต่ A00 -Z99 โดยความผิดปกติ ทางจิตและพฤติกรรม (mental and behavioral disorders จะเริ่มที่ F00-F99
    - - สร้างโดยสมาคมจิตแพทย์อเมริกัน (American Psychiatric Association หรือ APA) เริ่มใช้ในปีคริสต์ศักราช 1994
      - Axis I: clinical syndromes ข้อวินิจฉัยโรคและอาการทางจิต
      - Axis II: developmental disorders and personality disorders ความผิดปกติด้านพัฒนาการและความบกพร่องทางปัญญาหรือปัญญาอ่อน
      - Axis III: physical conditions ภาวะความเจ็บป่วยทางกายของผู้ป่วยในขณะนั้น
      - Axis IV: severity of psychosocial stressors ปัญหาจากจิตสังคม หรือสิ่งรอบตัวที่มีส่วน สำคัญในการก่อให้เกิดโรคหรือทำให้โรคกำเริบ
      - Axis V: Highest Level of Functioning เป็นการประเมินประสิทธิภาพของการปรับตัวของผู้ป่วย
  - - - ชนิดที่ 1 ความผิดปกติโดยรวมของความคิด (general disturbance in form or process of thinking)
        
        autistic thinking ความคิดหมกนอยู่กับโลกภายในหรือโลกส่วนตัว
        
        illogical thinking การคิดแบบไม่มีหลักตรรกศาสตร์
        
        reality testing ความสามารถในการประเมินและพิจารณา
      - ชนิดที่ 2 ความผิดปกติของกระบวนการคิด (disturbances in form of thought)
        
        circumstantiality ความคิดอ้อมค้อมและมีรายละเอียดมากแต่ยังกลับเข้าสู่ประเด็นได้
        
        flight of ideas ความคิดเปลี่ยนจากประเด็นหนึ่งไปอีกประเด็นหนึ่งอย่างรวดเร็ว
        
        clang association ความคิดเชื่อมโยงกันด้วยคำพ้องเสียง
        
        loosening of association หรือ derailment คิดออกนอกประเด็น
        
        neologism ความคิดเกิดจกการผสมคำหรือวลีขึ้นใหม่ที่ผู้ฟังไมสามารถเข้าใจได้
        
        verbigeration หรือ cataphasia การซ้ำคำหรือวลีที่ไม่มีความหมาย
        
        perseveration ไม่สามารถเปลี่ยนการตอบสนองต่อสิ่งเร้าที่เปลี่ยนไปได้
        
        thought blocking กระบวนการคิดที่สะดุดหยุดกลางคัน
        
        tangentiality ความคิดอยู่ในหัวข้อเรื่องที่สนทนาแต่ก็ไม่ตรงประเด็นนัก
        
        incoherence ความคิดสะเปะสะปะ
      - ชนิดที่ 3 ความผิดปกติของเนื้อหาความคิด (disturbance of content of thought)
        
        delusion อาการหลงผิด มีความเชื่ออย่างผิด ๆ โดยความเชื่อนี้ไม่ได้เกิดจากการมี เชาว์ปัญญาบกพร่องหรือเป็นความเชื่อตามลักษณะสังคมวัฒนรรมของบุคคลนั้น ๆ
        
        obsession การย้ำคิด การความคิดหรือแรงดลใจเกิดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำอีกซึ่งบุคคลนั้นรู้ดี ว่าความคิดย้ำนั้นไม่เป็นความจริงแต่ก็อดคิดไมได้ จึงทำให้เกิดความกังวลขึ้น
        
        overvalued ide ความเชื่อที่บุคคลนั้นให้คำนิยมหรือให้ความสำคัญมาก และอาจไม่สามารถให้เหตุผลได้ว่าทำไมจึเชื่อเช่นนั้น
        
        phobia การกลัวที่ผิดธรรมดา กลัวบางสิ่งบางอย่างหรือสถานการณ์เฉพาะบางอย่าง ซึ่งเป็นความกลัวอย่างไม่มีเหตุผลและกลัวมากเกินไป
        
        poverty of content ความคิดที่มีเนื้อความน้อยแม้จะมีปริมาณความคิดมาก
    - - ความผิดปกติของอารมณ์ที่แสดงออก (disturbance of affect) affect คือ สภาวะ อารมณ์ที่ปรากให้ผู้อื่นสังกตได้ อารมณ์ที่แสดงออก (affect)
      - ความผิดปกติของอารมณ์ (disturbance of mood) mood คือ สภาวะอารมณ์ (emotion) ที่คงอยู่นาน เป็นประสบการณ์ภายในเฉพาะตัวที่มีผลต่อการรับรู้และพฤติกรรมของบุคคลนั้น ตัวอย่างลักษณะของ mood
    - - ชนิดที่ 1 ความผิดปกติของระดับความรู้สึกตัว (disturbance of level of consciousness)
        
        clouding of consciousness ความรู้สึกตัวไม่สมบูรณ์มีการรับรู้และการแสดงผิดปกติ
        
        disorientation ความบกพร่องของการตระหนักรู้
        
        drowsiness ความสามารถในการตระหนักรู้ลดลงเพราะง่วงนอน
        
        somnolence อาการง่วงมากผิดปกติแต่หากได้รับการกระตุ้นก็จะกลับมาตื่นและรู้สึกตัว
        
        coma สภาวะที่ไม่รู้สึกตัว
        
        sundowning ลักษณะที่อาการทางจิต ปัญหาพฤติกรม หรือความรู้สึกตัวเปลี่ยนแปลงไป
        
        stupor ไม่สามารถตระหนักรู้และตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อม
      - ชนิดที่ 2 ความผิดปกติของการคงความใส่ใจ (disturbance of attention)
        
        hypervigilance สนใจและมุ่งความสนใจในสิ่งเร้าทุกอย่าง
        
        trance ความใส่ใจจะถูกรวมไว้ที่จุดเดียว ร่วมกับมีความไม่ต่อเนื่องของระดับความรู้สึกตัว มักพบในการสะกดจิต และ dissociative disorder
        
        distractibility ไม่สามารถพุ่งความสนใจในสิ่งที่สำคัญได้
      - ชนิดที่ 3 ความผิดปกติของการถูกชักจูง (disturbance of suggestibility)
        
        folie a deux ภาวะที่บุคคลสองคนมีความผิดปกติทางจิตร่วมกัน
        
        hypnosis ภาวะที่มีการชักนำให้บุคคลมีระดับความรู้สึกตัวเปลี่ยนแปลงไป
    - - ชนิดที่ 2 การรับรู้ผิดปกติแบบประสาทลวง (illusion)
        
        การรับรู้ที่บิดเบือนไปจากสิ่งที่มา กระตุ้นจริง อาจเกิดจากความผิดพลาดในขั้นตอนของการรับรู้ (perceive) หรือในขั้นตอนตีความ (interpret)
      - ชนิดที่ 3 การรับรู้ผิดปกติที่เป็นปรากฎการณ์ conversion และ dissociation
        
        การรับรู้ผิดปกติแปรสิ่งที่เก็บกดอยู่ในจิตไร้สำนึกให้เป็นอาการทางร่างกาย (conversion)ทำให้ความคิดถูกแยกออกจากอารมณ์และความรู้สึก ส่งผลให้การเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อและประสาทสัมผัสด้านต่าง ๆ ถูกบิดเบือนไป (dissociation)
      - ชนิดที่ 4 ความผิดปกติของการรับรู้ที่เกิดความผิดปกติของพุทธิปัญญา (cognition)
        
        อาการที่ ไม่สามารถจำได้ (recognize) หรือไม่สามารถแปลการรับรู้ (interpretation) สิ่งที่มากระตุ้นได้ เรียกว่า agnosia
      - ชนิดที่1 การรับรู้ผิดปกติแบบประสาทหลอน (hallucination) เป็นการรับรู้แบบผิดพลาด (false)
        
        การรับรู้แบบผิดพลาด (false) คือ มีการรับรู้เกิดขึ้นเองโดยที่จริง ๆ แล้วไม่มีสิ่งเร้าเลย เมื่อรับรู้แล้วอาจจะมีการตีความ (interpret)ตามด้วยอาการหลงผิดด้วยหรือไม่ก็ได้
    - - nonspontaneous speech กรพูดเฉพาะเวลาถูกถามหรือถูกพูดด้วยโดยตรง
      - dysprosody กรพูดแบบไม่มีเสียงขึ้นลงตามลักษณะปกติของการพูด
      - poverty of content of speech กรพูดมีเนื้อความน้อยแม้ปริมาณคำในการพูดเพียงพอ
      - Volubility หรือ logorrhea พูดมากและพูดเร็วอัดกันโดยที่เนื้อหาเชื่อมโยงกันและฟัง เข้าใจได้
      - cluttering พูดเป็นจังหวะติดๆ ขัดๆ
      - dysarthria ความผิดปกติในการเปล่งเสียงพูด
      - poverty of speech การพูดมีปริมาณคำน้อยมาก
      - stuttering พูดติดอ่าง
      - pressure of speech พูดมาก พูดเร็ว และเร่งขึ้นเรื่อย ๆ
    - - recent memory ความจำเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อ 2-3 วันก่อน
      - immediate memory ความจำสิ่งที่เพิ่งรู้มาเมื่อสักด เป็นวลาหลายวินาทีหรือหลายนาที
      - recent past memory ความจำเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อ 2-3 เดือนก่อน
      - remote memory ความจำเหตุการณ์ในอดีตผ่านที่นานแล้ว
      - ส่วนของความผิดปกติของความจำ (disturbance of memory)
        
        amnesia สูญเสียความจำ
        
        paramnesia ความจำเป็นเท็จเนื่องจากมีการบิดเบือนในกระบวนการระลึกความ
    - - aggression การเคลื่อนไหวด้วยความก้าวร้าว
      - abulia การไม่มีเจตจำนง
      - acting out เป็นการกระทำอย่างวู่วาม
      - automatism การเคลื่อนไหวที่เป็นไปตามจิตไร้สำนึก
      - catatonia การเคลื่อนไหวที่ผิดปกติอาจจะเกิดจากโรคทางจิตเวชหรือโรคทางสมอง
      - cataplexy ความตึงตัวของกล้ามเนื้อหายไปอย่างฉับพลัน
      - command automatism หรือ automatic obedience การทำตามคำชักจูงอย่างอัตโนมัติ
      - mutism ไม่พูดหรือพูดไม่ได้
      - motor overactivity การเคลื่อนไหวมากเกินไป
- - - - แจ้งพนักงานเจ้าหน้าที่ เช่น แพทย์ พยาบาล เจ้าหน้าที่สาธารณสุข เป็นตัน พนักงานฝ่าย ปกครอง
    - - สถานพยาบาลของรัฐหรือหรือสถานบำบัดรักษาต้องประเมินอาการและวินิจฉัยเบื้องต้น ภายใน 48 ชั่วโมง นับแต่เวลาที่บุคคลนั้นมาถึงสถานพยาบาลของรัฐหรือสถานบำบัดรักษา โดยมีแพทย์และ พยาบาลอย่างละ 1 คน เป็นผู้ตรวจวินิจฉัยอาการเบื้องต้น
    - - เมื่อพบบุคคลที่มีความผิดปกติทางจิตตามมาตรา 22 (ผู้ที่มีภาวะอันตราย และ/หรือมีความ จำเป็นต้องได้รับการบำบัดรักษา)
    - - ให้บุคคลนั้นต้องเข้ารับการบำบัดรักษาในสถานบำบัดรักษา
      - ให้บุคคลนั้นต้องรับการบำบัดรักษา ณ สถานที่อื่นนอกจากสถานบำบัดรักษาเมื่อบุคคลนั้นไม่มีภาวะอันตราย
  - - - ให้พนักงานสอบสวนหรือศาลส่งผู้ต้องหาหรือจำเลย ไปรับการตรวจที่สถานบำบัดรักษา พร้อมทั้งรายละเอียดพฤติการณ์แห่งคดี
      - มื่อสถานบำบัดรักษารับผู้ต้องหาหรือจำเลยไว้แล้ว ให้จิตแพทย์ตรวจ วินิจฉัยความผิดปกติ และทำความเห็นเพื่อประกอบการพิจารณาของพนักงานสอบสวนหรือศาลว่าผู้ต้องหา หรือจำเลยสามารถสู่คดีได้หรือไม่
      - การตรวจวินิจฉัยของจิตแพทย์ในการพิจารณา และเมื่อบุคคลนั้นพิสูจน์ได้ว่าวิกลจริตจริง บุคคลอื่นที่เกี่ยวข้องอาจขอร้องต่อศาล สั่งให้เป็นคนไร้ ความสามารถได้และตั้งผู้อนุบาลได้
    - - บุคคลวิกลจริตผู้ใด ถ้าภริยาสามีก็ดี ผู้บุพการี คือ บิดา มารดา ปู่ย่า ตายาย ทวด ผู้สืบสันดาน คือ ลูก หลาน เหลน ผู้อนุบาลหรือผู้พิทักษ์หรือพนักงานอัยการ ร้องขอต่อศาล แล้วศาลจะสั่งให้บุคคลผู้นั้นเป็นคนไร้ความสามารถคำสั่งนั้นให้โฆษณาตามในราชกิจจานุเบกษา
    - - บุคคลผู้ซึ่งศาลได้สั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถนั้น ท่านว่าต้องจัดให้อยู่ในความอนุบาล
    - - การใด ๆ อันบุคคลผู้ซึ่งศาลได้สั่งให้เป็นคนไร้ ความสามารถได้ทำลงไป การนั้นท่านว่าเป็นโมฆียะ
    - - การใด ๆ อันบุคคลวิกลจริตได้ทำลง แต่หากศาล ยังมิได้สั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถการนั้น จะเป็นโมฆียะก็ต่อเมื่อพิสูจน์ด้วยว่าได้ทำลงในเวลาซึ่งบุคคลนั้น วิกลจริตอยู่และคู่กรณีอีกฝ่ายหนึ่งได้รู้แล้วด้วยว่าผู้ทำเป็นคนวิกลจริต