Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การเปลี่ยนแปลงของมารดาหลังคลอด - Coggle Diagram

- - - - จะลดขนาดลงในทันทีที่เด็กและรกคลอด
      - หลัง 24 ชั่วโมงไปแล้วระดับของมดลูกจะลอยสูงขึ้นมาอยู่เหนือสะดือ เล็กน้อยและอาจเอียงไปทางขวา (เนื่องจากทางซ้ายมีลำไส้ใหญ่ส่วนซิกมอยด์ขวางอยู่ )
      - มดลูกจะลดขนาดลงสู่อุ้งเชิงกรานเร็วมากประมาณวันละ ½ -1 นิ้วโดยมดลูกจะลดทั้ง น้ำหนักและขนาดเพื่อกลับคืนสู่สภาพปกติเหมือนก่อนตั้งครรภ์เรียกว่า “มดลูกเข้าอู่”(Involution of uterus)
      - อาการปวดมดลูก (Afterpain)
        
        มีสาเหตุจากการหดรัดตัวและคลายตัวของกล้ามเนื้อมดลูกในครรภ์แรกปกติจะไม่มีอาการปวดมดลูกเนื่องจากกล้ามเนื้อมดลูกยังมีความตึงตัวสูง ยกเว้นว่าจะมีการยืดขยายของมดลูกมากเช่นครรภ์แฝดหรือครรภ์แฝดน้ำ เด็กตัวโตอาการปวดมดลูกอาจรุนแรง เมื่อมารดาให้บุตรดูดนมเพราะการดูดนมจะกระตุ้น Posterior pituitary gland หลั่ง ฮอร์โมน Oxytocin ไปกระตุ้นมดลูกให้หดรัดตัว
        
        ระยะเวลาที่เกิดอาการปวดมดลูกปกติจะไม่เกิน 72 ชั่วโมงถ้าอาการปวดมดลูกมีนานเกิน 72 ชั่วโมงหรืออาการเจ็บปวดรุนแรงอาจเกิดจากมีเศษรกค้างหรือมี ก้อนเลือดค้างอยู่
    - - น้ำคาวปลาจะค่อยๆจางลงจนหมดไปภายใน
        7 – 21 วันหลังคลอด
      - น้ำคาวปลาแบ่งเป็น 3 ระยะ
        
        1.Lochia rubra น้ำคาวปลาที่ออกมาในระยะ 1– 3 วันแรกหลังคลอด มีสีแดงคล้ำและข้นประกอบด้วยเลือดเป็นส่วนใหญ่ มีเศษเยื่อหุ้มเด็กเยื่อบุมดลูกไขและขนของเด็กขี้เทา เลือดไม่เป็นก้อน
        
        2.Lochia serosa มีประมาณวันที่ 4 – 9 สีจะจางลงเป็นสีชมพู สีน้ำตาลหรือค่อนข้างเหลืองมีมูกปน มีเม็ดเลือดแดง และเม็ดเลือดขาว เศษเยื่อบุโพรงมดลูก
        
        3.Lochia alba มีประมาณวันที่ 10 หลังคลอด สีเหลืองจางๆหรือสีขาว มีเม็ดเลือดขาว เยื่อบุโพรงมดลูก
    - - 6 สัปดาห์ หลังคลอดเหมือนรอยตะเข็บ หรือรอยแตกด้านนอกไม่กลมเหมือนระยะก่อนคลอด สามารถบอกได้ว่าสตรีรายใดผ่านการคลอดมาแล้ว
      - ประมาณ2-3 วันหลังคลออด ปากมดลูกยังคงยืดขยายได้ง่ายอาจสอดนิ้วเข้าไปได้ 2 นิ้ว
      - ประมาณ 18 ชั่วโมงหลังคลอด ปากมดลูกจะสั้นลง แข็งขึ้นกลับสู่สภาพเดิม
      - ประมาณปลายสัปดาห์ที่1 จะกลับคืนสภาพเิมเกือบสมบูรณ์ แต่จะไม่กลับสภาพเดิมเหมอนก่อนตั้งครรภ์
    - - หัวน้ำนม (colostrum)
        
        เริ่มผลิต 2-3 วันแรกหลังคลอดมีสีเหลืองข้น
        
        จะมีโปรตีน วิตามินที่ละลายในไขมัน เกลือแร่ สังกะสี โซเดียม โพแทสเซียม มากกว่านมแม่ในระยะหลัง
      - น้ำนมระยะปรับเปลี่ยน(transitional milk)
        
        น้ำนมที่ไหลมาระหว่างหัวน้ำนมจนเป็นน้ำนมแม่่ จะเริ่มตั้งแต่วันที่ 7-10 วันหลงคลอด ถึง 2สัปดาห์หลังคลอด
        
        ปริมาณอิมโมโนโกลบูลิน โปรตีน และวิตตามินที่ละลายในไขมันจะลดต่ำลง
        
        ปริมาณของน้ำตาลแลคโตส ไขมัน วิตามินที่ละลายในน้ำ และพลังงานรวมจะเพิ่มขึ้น
      - น้ำนมแม่ (mature milk)
        
        จะเริ่ม 2 สัปดาห์หลังคลอดไปแล้ว มีส่วนประกอบของน้ำมากกว่าร้อยละ 80
    - - มารดาที่ไม่ได้ลี้ยงทารกด้วยนมตนเองจะมีการตกไข่ครั้งแรกเมื่อ สัปดาห์ที่10-11 หลังคลอด เริ่มมีประจำเดือนเมื่อสัปดาห์ที่ 7-9 หลังคลอด
      - มารดาที่เลี้ยงทารกกด้วยนมตนเองนนาน 3 เดือน จะมีการตกไข่เมื่อสัปดาห์ที่ 17 หลังคลอด ถ้าเลลี้ยงด้วยนมตนเองนาน 6 เดือนจะมีการตกไข่เมื่อสัปดาห์ที่ 28 หลังคลอดและจะเริ่มมีประจำเดือนสัปดาห์ที่ 30-36 สัปดาห์ หลังคลอด
    - - การเย็บซ่อมแซมฝีเย็บจะหายเป็นปกติภายใน 5 – 7 วัน
  - - - มีการเคลื่อนไหวของลำไส้ช้า
      - กล้ามเนื้อหน้าท้องหย่อนตัว
      - จากการสูญเสียแรงดันภายในช่องท้อง
  - - - ฝ้าบริเวณใบหน้า (Chloasma gravidarum) จะหายไปแต่สีที่เข้มของลานนมเส้น กลางหน้าท้อง (Linea nigra) และรอยแตกของผิวหนังบริเวณผนังหน้าท้อง
        (Striae gravidarum) จะไม่หายไป แต่สีอาจจางลง
      - มีอาการผิดปกติของหลอดเลือดเช่นอาการร้อนแดงที่ฝ่ามือ (Palmar erythuma) และก้อนเนื้อ งอกที่เหงือกจะลดลงเนื่องจากเอสโตรเจนลดลงอย่างรวดเร็ว
      - ร่างกายจะขับน้ำออก ทางผิวหนังจำนวนมาก (Diaphoresis)
        การขับเหงื่อของร่างกายอาจเกิดขึ้น ในเวลากลางคืน
    - - Reactionary Fever
        
        เกิดจากการขาดน้ำ เสียพลังงานหลังคลอด ในขณะคลอดจะมการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของร่างกายสูงขึ้นเล็กน้อยโดยประมาณ 37.8 องศาเซลเซียสไม่เกิด 38 องศเซลเซียส และลดลงสู่ภาวะปกติ 24 ชั่วโมงหลังคลอด
      - Milk Fever
        
        เกิดจากนมคัด (Breast engorement) พบวันที่ 3-4 วันหลังคลอดอุณหภูมิจะสูงกว่า 38 องศาเซลเซียส จะหายไปใน24ชั่วโมงหรือเมื่อลดการคัดตึงของเต้านม
      - Febile Fever
        
        เกิดจากการติดเชื้อในนระบบใดระบบหนึ่งของร่างกายมารดา อุณหภูมิจะสูงกว่า 38 องศาเซลเซียส ติดต่อกัน 2 วันหรือมากกว่า ไม่นับ24 ชั่วโมงแรกหลังคลอด
  - - - กล้ามเนื้อหน้าท้องจะนุ่มหยุ่นไม่แข็งแรงและจะหนาขึ้นบริเวณกลางท้อง
      - 1 – 2 วันแรกหญิงระยะหลังคลอดมีอาการเมื่อยและปวดกล้ามเนื้อโดยเฉพาะบริเวณแขนขา
        ไหล่และคอ
        
        ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนลดต่ำลงท้าให้
        ความตึงตัวของกล้ามเนื้อเริ่มลดลง
        
        ต้องออกแรงเบ่งขณะคลอดและหลังคลอดรก
    - - หลังคลอด 2 – 3 วันแรกระดับฮอร์โมนรีแลคซินค่อยๆ ลดลงแต่หญิงระยะหลังคลอดยังคงเจ็บปวดบริเวณตะโพกและข้อต่อซึ่งจะขัดขวางการเริ่มเคลื่อนไหว (Ambulation)และการบริหารร่างกาย
      - บริเวณข้อต่อจะแข็งแรงมั่นคงจนเข้าสู่สภาพปกติต้องใช้เวลาประมาณ 6 – 8 สัปดาห์หลังคลอด
      - ช่วงตั้งครรภ์ฮอร์โมน relaxin ทำให้บริเวณข้อต่อต่างๆของร่างกายมีการยืดขยายมี การเคลื่อนไหวของข้อต่อมากเกินไปและมีการเปลี่ยนจุดศูนย์ถ่วงของร่างกายจากมดลูกที่โตขึ้นเป็นผลให้กระ ดูดสันหลังแอ่นและกระดูกเชิงกรานรับน้ำหนักมากขึ้น
  - - - หลังคลอดระดับฮอร์โมนจากรกใน Plasma จะลดลงอย่างรวดเร็ว
        ภายใน24 ชั่วโมงจะตรวจหาระดับ ฮอร์โมน Human ChorionicSomatomammotropin = HCS ไม่ได้
      - ประมาณปลายสัปดาห์แรกหลังคลอดระดับของฮอร์โมนHuman
        Chorionic Gonadotropin = HCG จะลดลงดังนั้นถ้าทดสอบการตั้งครรภ์จากปัสสาวะจะได้ผลลบ
      - ประมาณวันที่ 3 หลังคลอดหลังจากสัปดาห์แรกของการคลอดจะไม่สามารถตรวจพบโปรเจสเตอโรนในซีรัมได้และจะเริ่มมีการผลิตโปรเจสเตอโรนอีกครั้งเมื่อมีการตกไข่ครั้งแรกหลังคลอด
    - - ระยะหลังคลอดมารดาที่ไม่เลี้ยงบุตรด้วยน้้านมตนเอง ระดับโพรแลคทินจะลดลงจนเท่ากับระดับก่อนตั้งครรภ์ภายใน 2สัปดาห์
      - การให้บุตรดูดนมจะท้าให้ความเข้มข้น ของโพรแลคทินเพิ่มขึ้นระดับของโพรแลคทินในซีรัมจะสูงมากน้อยแค่ไหนขึ้นกับจ้านวนครั้งที่ให้บุตรดูดนมใน แต่ละวัน
      - ค่าของโพรแลคทินจะอยู่ในระดับปกติประมาณเดือนที่ 6 ถ้าให้บุตรดูดนมเพียง 1 – 3 ครั้งต่อวันและระดับโพรแลคทินจะยังคงสูงกว่า 1 ปีถ้าให้นมบุตรดูดนมสม่้าเสมอมากกว่า 6 ครั้งต่อวัน
      - ระดับของ FSH และ LH จะต่ำมากในวันที่ 10 – 12 หลังคลอด
    - - อยู่ในระดับต่ำตั้งแต่ระยะตั้งครรภ์ตอนท้ายๆไปจนถึง 1 สัปดาห์หลังคลอดประกอบกับการลดลงอย่างรวดเร็ว ของฮอร์โมนฮิวแมนพลาเซ็นทอลแลคโทเจนฮอร์โมนเอสโตรเจนฮอร์โมนคอร์ติชอลเอนไซม์จากรกและน้ำย่อย Insulinase
  - - - อาจมีค่าความดันโลหิตต่ำได้จากการ เสียเลือดมากกว่าปกติจนทำให้ปริมาณเลือดน้อยเกินไป (Hypovolemia)
        
        จากอิทธิพลของฮอร์โมนเอสโตรเจน
        
        จากการมีการขยายตัวของหลอดเลือด
        
        จากการเสียเลือดปกติแต่ต้องใช้เวลานาน 2 – 3 ชั่วโมงเพื่อปรับปริมาณเลือดในร่างกายให้อยู่ในภาวะสมดุล
        
        มีการลดลงของความดันในช่องท้องเป็นเหตุให้เลือดไปรวมตัวบริเวณ อวัยวะในช่ิงท้อง
      - การเปลี่ยนแปลงของปริมาณเลือดยังมีผลให้ชีพจร ในช่วงสัปดาห์แรกหลังคลอดจะต่ำกว่าค่าเฉลี่ยปกติคือประมาณ 50 – 70 ครั้งต่อนาที
      - การที่อัตราการเต้นของชีพจรลดลงเป็นผลจากภายหลังคลอดรกแล้วเลือดที่เคยไปเลี้ยงรกจะไหลกลับเข้าสู่หัวใจท้าให้หัวใจเต้นช้าลง ซึ่งเป็นกลไกในการปรับตัวต่อการลดลงของแรงดันในระบบไหลเวียนโลหิตในขณะเดียวกันหญิงระยะหลังคลอด ก็จะถ่ายปัสสาวะมากขึ้น (Postpartum diuresis) ท้าให้ปริมาณเลือดและความดันโลหิตต่ำลงเป็นผลให้อัตรา การเต้นของชีพจรค่อยๆเพิ่มขึ้นจนกระทั่งเข้าสู่ระดับปกติภายใน7 – 10 วันหลังคลอด
    - - ปริมาณเลือดจะลดลงทันทีจากการสูญเสียเลือดภายหลังคลอด โดยปริมาณ้ลือดจะลดลงจากระดับ 5-6 ลิตร ในระยะก่อนคลอดจนถึงระดับ 4 ลิตรเท่าคนปกติใน 4 สัปดาห์
      - การไหลเวียนของเลือดใน2-3 วันแรกหลังคลอด จะเพิ่มขึ้นประมาณ 15-30% จากการไหลกลับของเลือด
      - สารที่เป็นองค์ประกอบในการแข็งตัวของเลือด (Clotting Factor) ยังคงมีค่าสูงอยู่และจะลดลงสู่ระดับปกติใน 2 – 3สัปดาห์หลังคลอด
  - - - Glucosuria ที่เกิดขึ้นนระยะตั้งครรภ์จะหายไป
      - Creatinine clearance จะเป็นปกติในปลายสัปดาห์แรกหลังคลอด
      - Blood urea nitrogen จะเพิ่มขึ้นในระยะหลังคลอดเนื่องจากมีการแตกตัวของใยกล้ามเนื้อมดลูก
      - อาจพบ Lactosuria ในมารดาที่เลี้ยงบุตรด้วยนมตนเอง
      - ในระยะตั้งครรภ์อัตราของ Renal plasma flow และ Glumerular filtration จะเพิ่มขึ้น 25-50% และในสัปดาห์แรกหลังคลอดยังคงสูงอยู่
    - - กระเพาะปัสสาวะจะบวม และมักมีอาการบวมและช้ำรอบๆรูเปิดท่อปัสสาวะ
      - ความตึงตัวของกล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะลดลงทำให้ความจุมากขึ้น แต่ความไวต่อแรงกดดันจะลดลง
- - - - สนับสนุนพูดคุยให้กำลังใจ
      - แนะนำเรื่องกานวางแผนครอบครัว
      - สอน สาธิตแนะนำในการดูแลตนเองและทารก
  - - - แนะนำมารดาหลังคลอดสามี และสมาชิกภายในครอบครัวปรับตัวและวางแผนการดำเนินชีวิต
      - ช่วยประสานความสัมพันธ์ของสมาชิกให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้นเห็นอกเห็นใจ ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน
  - - - อธิบายให้สามีและญาติเข้าใจถึงความรู้สึกและการเปลี่ยนแปลงทางด้านอารมณ์ของมารดาหลังคลอด
      - สังเกตุอาการผิดปกติทางด้านจิตใจที่อาจจะเกิดขึัน
      - เปิดโอกาสให้มารดาหลังคลอดได้ระบายความรูู้สึกและรับฟังด้วยความเห็นใจ
      - ตอบสนองความต้องการของมารดาหลังคลอดทางด้านร่างกาย เพื่อลดความไม่สุขสบาย