Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
5.8 ความผิดปกติทางจิตเวชจากการเสพสารเสพติด - Coggle Diagram
5.8 ความผิดปกติทางจิตเวชจากการเสพสารเสพติด
ความหมาย
โรคของการใช้สารเสพติด
(substance use disorder)
พฤติกรรมที่ผิดปกติจากการ
ใช้สารเสพติดอย่างไม่เหมาะสมของผู้เสพสารเสพติด
ภาวะเมาสาร
(substance intoxication)
เกิดการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม
และจิตใจจนเป็นปัญหาทำให้เกิดความบกพร่องในหน้าที่ด้านสังคม
ภาวะถอนสาร
(substance withdrawal)
เกิดจากการหยุดหรือลดปริมาณการ
ใช้สารเสพติดที่เคยใช้ปริมาณมากมาเป็นเวลานาน
โรคทางจิตเวชที่เกิดจากการใช้ติดสารเสพติด(substance induced mental disorder)
โรคทางจิตที่เป็นผลโดยตรงจากการใช้สารเสพติด
ลักษณะอาการและอาการแสดง
1) โรคของการใช้สารเสพติด
(substance use disorder)
การใช้สารแบบมีปัญหา
(substance abuse)
อย่างน้อย 1 ข้อ ในช่วงใดช่วงหนึ่ง
ใน 12 เดือนที่ผ่านมา
มีการใช้สารเสพติดนั้น ๆอย่างต่อเนื่อง
ซึ่งทำให้ไม่สามารถทำงานต่าง ๆ ได้เต็มที่
มีการใช้สารเสพติดนั้น ๆอย่างต่อเนื่อง
ในสถานการณ์ต่าง ๆ ที่จะเป็นอันตรายต่อสุขภาพ
ก่อให้เกิดปัญหาทางกฎหมายจากการใช้สารสารเสพติดนั้น ๆ
มีการใช้สารเสพติดนั้น ๆอย่างต่อเนื่อง
การติดสาร
(substance dependence)
อย่างน้อย 3 ข้อขึ้นไป ช่วงใดช่วงหนึ่ง
ในระยะเวลา 12 เดือนที่ผ่านมา
การดื้อยา (tolerance)
อาการขาดยา (withdrawal)
มักใช้สารเสพติดชนิดนั้น ๆ ในจำนวนที่เพิ่มมากขึ้น
หรือติดต่อกันนานมากกว่าที่คิดไว้
ตั้งใจอยู่เสมอที่จะหยุดหรือลดปริมาณ
การใช้สารเสพติดนั้น ๆแต่ไม่สำเร็จ
เวลาในแต่ละวันหมดไปกับกิจกรรมต่าง ๆ
การใช้สารเสพติดนั้น ๆมีผลทำให้กิจกรรมสำคัญๆ ในด้านสังคม อาชีพ และกิจกรรมส่วนตัวเสื่อมลง
มีการใช้สารเสพติดนั้น ๆต่อไปเรื่อย ๆ
2) ภาวะเมาสาร
(substance intoxication)
มีอาการอย่างน้อย 1 อย่างที่เป็นอาการเมาของสารเสพติดนั้น ๆ ที่เกิดขึ้นทันทีหรือไม่นานหลังจากใช้สารเสพติดนั้น ๆ
3) ภาวะถอนสาร
(substance withdrawal)
อย่างน้อย 2 อย่างๆที่เกิดขึ้นภายใน 2 ถึง 3 ชั่วโมง ถึง 2 ถึง 3 วันหลังหยุดใช้หรือลดปริมาณการใช้สารเสพติดชนิดนั้น ๆจากที่เคยใช้ปริมาณมากมาเป็นเวลานาน
4) โรคทางจิตเวชที่เกิดจากการใช้ติดสารเสพติด(substance induced mental disorder)
กลุ่มที่ 1 สารกระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง
ชนิดรุนแรง
cocaine
amphetamine
met-amphetamine
ชนิดไม่รุนแรงและเป็นที่ยอมรับในสังคม
caffeine
nicotine
กลุ่มที่ 2 กลุ่มนาร์โคติก (narcotic)
morphine
heroin
opium
กลุ่มที่3 กลุ่มกดระบบประสาทส่วนกลาง
ยากลุ่ม barbiturates
ยากลุ่ม benzodiazepines
สุรา (alcohol)
กลุ่มที่ 4 กลุ่มหลอนประสาท
สาร lysergic acid diethylamide (LSD)
ketamine
phencyclidine (PCP)
ยาอี (ecstasy)
mescalin
เห็ดขี้เมา
กลุ่มที่ 5 กลุ่มสารอื่น ๆ
กัญชา
สารระเหย เช่น กาว ทินเนอร์, ใบกระท่อม
khat
สาเหตุของความผิดปกติ
ด้านชีวภาพ
พันธุกรรม
การเปลี่ยนแปลงของระบบประสาทในสมอง
การเปลี่ยนแปลงระดับเมตาบอลิซึม
ปัจจัยทางจิต
มีแรงจูงใจในการอยากลอง
ทฤษฎีจิตวิเคราะห์
บุคลิกภาพ
ปัจจัยทางสังคม
ครอบครัวหรือพ่อและแม่มีการใช้สารเสพติด
สัมพันธภาพในครอบครัวไม่ดีนัก
สังคมมีค่านิยมผิดเกี่ยวกับการใช้สารเสพติด
สังคมสิ่งแวดล้อมที่เป็นวัตถุนิยม
การบำบัดรักษา
ระบบสมัครใจ
ระบบบังคับรักษา
การต้องโทษ (ทัณฑสถานบำบัดพิเศษ)
รูปแบบการบำบัดรักษา
ระยะแรก
(pre-admission)
เตรียมพร้อมสำหรับผู้ป่วยใช้เวลา 1 - 7 วัน
เป็นระยะที่ผู้ป่วยเข้ามารับการรักษาครั้งแรก
ระยะสองการถอนพิษยา
(detoxification)
ประมาณ 2 - 3 สัปดาห์ โดยเริ่ม
จากการลดขนาดยาเสพติดลงไปเรื่อย ๆ
ระยะสามการรักษาทางจิตสังคมเพื่อฟื้นฟูสมรรถภาพ (psychosocial rehabilitation)
มีความจำเป็นและได้ผลดีมาก เช่น
การทำครอบครัวบำบัด หรือ การบำบัดคู่สมรส
ระยะสี่การติดตามดูแล (after-care)
ผู้ป่วยกลับไปอยู่บ้านในชุมชนตามปกติแต่
แพทย์ยังนัดมาเพื่อติดตาม ปีละ 3 - 4 ครั้ง
การพยาบาลบุคคล
1) การประเมินสภาพ
ชนิดของสารเสพติดที่ผู้ป่วยเคยใช้ และ
ใช้ก่อนที่จะมาขอรับการรักษาในครั้งนี้
วิธีที่ผู้ป่วยใช้ในการนำสารเข้าสู่ร่างกาย
ปริมาณสารเสพติดที่ใช้ในแต่ละครั้ง
ระยะเวลา ความถี่ในการใช้สาร และหลังสุดผู้ป่วย
ใช้สารเสพติดเมื่อไหร่
ในสภาพการณ์ใดที่ผู้ป่วยต้องใช้สารเสพติดนั้น ๆ
ขณะเมื่อใช้สารเสพติดต่าง ๆ ผู้ป่วยเคยมีประสบการณ์
ประวัติการเลิกสารเสพติดด้วยตนเองหรือเข้ารับการรักษา
ข้อมูลการตรวจร่างกาย ผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการ
ผลการคัดกรอง/อาการทางจิต
ระดับความรุนแรงของปัญหาที่มีความเกี่ยวข้อง
กับการเสพสารเสพติด
2) การวินิจฉัยทางการพยาบาล
ระยะเตรียมการก่อนบำบัด
(pre-admission)
การวินิจฉัยทางการพยาบาลมักมีความสัมพันธ์
กับความรู้และทัศนคติเกี่ยวกับการติดสารเสพติด
ระยะการถอนพิษยา
(de toxification)
การดูแลตนเองบกพร่อง
มีภาวะเสียงต่อการเกิดอุบัติเหตุ เนื่องจาก
ความรู้สึกและการควบคุมเคลื่อนไหวบกพร่อง
มีภาวะเสี่ยงต่อการเกิดการชัก
การรับรู้บกพร่อง มีหูแว่ว เห็นภาพหลอนแปลภาพผิด
รับสัมผัสผิดปกติ
มีภาวะเสี่ยงต่อการทำร้ายตนเอง
แบบแผนการนอนเปลี่ยนแปลงเนื่องจากระบบประสาทถูกกระตุ้น
มีภาวะเสี่ยงต่อการขาดสารอาหาร น้ำ และอีเลคโทรไลท์
ระยะการฟื้นฟูสภาพ
(rehabilitation)
การวินิจฉัยทางการพยาบาลมักมีความสัมพันธ์กับการรู้จักตนเอง ความเข้มแข็งในจิตใจ ความเชื่อมั่นใน
การกลับไปดำเนินชีวิตในสังคม อย่างปกติและไม่กลับไปเสพซ้ำ
ระยะติดตามดูแล
(after-care)
มักมีความสัมพันธ์กับความรู้ความสามารถในการแก้ไขปัญหา และกำลังใจในการดำเนินชีวิตในสังคม
3) การวางแผนและการปฏิบัติทางการพยาบาล
เป้าหมายในระยะสั้น
ฟื้นฟูสมรรถภาพทั้งทางร่างกาย จิตใจ และ
สังคมให้มีสุขภาพทั้งร่างกายจิตใจและสังคมดีขึ้น
เป้าหมายในระยะยาว
ให้ผู้ป่วยหยุดใช้สารเสพติดและเลิกใช้สารเสพติดได้ถาวร
มักเกี่ยวข้องกับความต้องการเคารพนับถือ (esteem need)
4) การประเมินผลทางการพยาบาล
ประเมินตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว