Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Atáirgeadh gnéasach/ éighnéasach (iomadaí fasúil) i bplandaí, wheat,…
Atáirgeadh gnéasach/ éighnéasach (iomadaí fasúil) i bplandaí
Pailiniú
Míniú:
Aistriú phailin ó antair bláth amháin go antair bláth eile den speiceas céanna
Féin phailiniú
Áistriú phailin ó antair go stiogma bláth den phlanda céanna.
Trasphailiniú
Aistriú phailin ó antair go stiogma bláth de phlanda eile
= níos mó eagsúlacht
Ainmhí phailiniú
- an aistriú de phailin ó ainmhí go bláth
Oriúnaithe do phailiniú ainmhithe
Peitil daite go geal agus boladh láidir
Líon bheag phailin greamaithe
Antair taobh istigh de na pheitil
Stíogma greamaithe taobh istigh den pheitil
Gaoth phailiniú-
an aistriú de phailin trí an gaoth ag seideadh agus ag iompar an phailin go bláth
Oriúnaithe do gaoth-phailiniú
Peitil beag gan dath no neachtair
Líon ard phailin
Antair taobh amuigh den pheitil
-Stíogma móra clumhach taobh amuigh de na pheitil
structhúr
Feidhm na codanna
:
Seipeal= cosaint agus cosc ar triomú
Peiteal= Feithídí a mhelladh chun phailiniú
Staimín= chun gráinní phailin a thairgeadh sna hantair, Déanann gach cionn dhá gaiméití agus déanfadh cionn amháin diobh toirchiú
Antair= táirgiú phailin
Filiméid= an antair a choinneáil in a áit
Cairpéal= chun ubhán a dhéanamh istigh san ubhúlach.
Stiogma- Áit a thiteann an phailin tar éis phailiniú
Stíl= Áit a thaistlíonn phailin síos.
Ubhagán= Áit a fhaightear na ubhúlaigh.
Torthaí
foirmiú síol:
Tiontaíonn an ubhúlach isteach go síolta
Tiontaíonn an ubhagán isteach go toradh
Toradh= ubhagán aibí ina bhfuil dóchúlacht síolta a bheith ann.
Tairgíonn síolta rialaitheoir fás a rialaíonn fás torthaí.
Torthaí gan síol:
Foirmithe i 2 slite
Go ghinéiteach
Go nadúrtha trí teicnící phóiriú
msh oraistí gan síol
Le rialaitheoir fás
Ma spréitear méideanna móra aicsíní ar bhláthanna is féidir le torthaí forbairt gan toirchiú
msh fíonchaora gan síol
Scaipeadh síol
Scaipeadh de dhíth mar
Laghdú iomaíocht ar uisce, solas etc.
Seachan dlús ró-ard phlandaí
Taisteal thar achar fada
Méadaíonn sé seans maireachtáil
Cinéal scaipeadh
Gaoth scaipeadh= siocamar agus fuinseog- torthaí le eití
Uisce scaipeadh= Torthaí eadrom, lan aer, snámhann ar uisce msh cnó cócó duilleog bháite
Ainmhí scaipeadh=
a) torthaí inite
-ainmhithe mhealta ag torthaí dathúla, blasta, boladh laidir
-Gluaiseann síol trí an chóras díleach néamh-dhíleáite msh sú talún
b) torthaí greamaithe
-Torthaí le crúb (hook) a greamaíonn do ainmhí chun iompar thart msh garbhlus
Féin scaipeadh= pléascann roinnt torthaí nuair a thromaíonn siad msh ponairí agus píseanna.
Toirchiú
Miniú:
an comhthathú de gaiméit fireann (n) le gaiméit baineann (n) chun síogóit dioplóideach (2n) a dhéanamh
forbairt an ghráinín phailin:
Táirgíonn an grainín phailin an gaméit fireann
Táirgíonn an saicín suthach an ubhchill agus an dhá núicléis phólacha
Téann an grainín phailin síos an feadáin phailin agus istigh go dtí an saicín suthach
Tá an núicléis tiontaithe go dtí núicleas ghiniúnach
Tarlaíonn miotóis don núicleas ghiniúnach chun 2 gaiméit fireann a dhéanamh
Briseann an féadán núicleas síos
Comhthathann an 1 gaiméit fireann leis an 2 núicleas pholach chun ionspeirm triplóideach a dhéanamh
Comhthathann an gaiméit fireann eile leis an ubh chun síol a dhéanamh
Foirmiú síol:
Fásann an síogót trí mhíotóis arís agus arís chun a suth a foirmiú
Tá an péacán, fréamhán agus an cotailéadóin sa suth.
Deighilteann an núicléas ionspeirmeach trioplóideach arís agus arís chun ionspeirm a dhéanamh a bheis mar stór bia msh gran bhuí
I síolta néamh-ionspeirmeach úsáidtear suas an ionspeirm go luath i bhforbairt an síol agus mar sin is é a cotailéadóin an stór bia msh ponaire
-
Rangú síolta
Rangaithe de réir dhá tréithe
Líon cotailéadóin
= Monacotailéadóin
(cotailéadóin amháin msh gran bhuí)
= Décotailéadóin
(dhá cotailéadóin msh pónaire leathan)
Láithreachas ionspeirme
= i lathair
(síol ionspeirmeach msh gran bhuí)
= as lathair
(síol néamh-ionspeirmeach msh pónaire leathan)
Forbairt an saicín suthaigh
Tosaíonn sé leis an mathairchill meigeaspóir atá suite i cnóitín sa caipéal
Tarlaíonn méóis ar an mathairchill dioplóideach agus cruthaítear 4 cealla haplóideach.
Déantar míotóis a cionn amháin de na cheallaí sin agus cruthaítear cill le dhá núicleas haplóideach.
Briseann na 3 ceallaí eile síos agus ionsúitear iad.
Déantar míotóis arís chun 4 nuicleás haplódeach a cruthú
Agus tarlaíonn míotóis úr amháin eile ar an chill agus tá sé fágtha le 8 núicleas haplóideach
Ag an deireadh téann dhá núicleás go lár an chill agus tugtar núicleás pholach orthu.
Tá an ubhchill suite i lár na trí cealla ar bonn.
suanacht agus péacadh
suanacht
Míniú:
Tréimshe sosa , gan fás i síola ina mbíonn leibhéal íseal gníomhaíocht cealla nó meitibileacht
Buntáistí
Seachaint coinníollacha crua an Gheimreadh
Am don suth a forbairt
Am do scaipeadh na síoltaí
Suanacht sa talmhaíocht agus gairneoireacht:
Bíonn tréimhse fuar de dhíth go minic ag síolta sula phéacann siad
Má tá síolta a chur sa talmhaíocht nó gairneoireacht agus an treimhse suanacht a bhriseadh; cuirtear iad i gcuisneoir roimh iad a chuir san ithir
péacadh
Míniú:
Ath fhás an suth tar éis tréimhse suanachta, má tá coiníollacha cuí i lathair.
Toscanna de dhíth fa choinne péacadh:
Ocsaigin
De dhíth do riospráid aeróbach
Teocht oiriúnach
Do gníomhaíocht optamun na héinsímí.
Uisce
Ghníomhaíonn sé na héinsímí
Mean do na hiomoibrithe ceimiceach
Mean iompar do shubstáintí díleáite.
Díleá:
Den stór bhia san ionspeirm agus sna cotailéadóin.
Riospráid:
Chun ATP a tháirgeadh do chilldheighilt
Críochnaíonn an péacadh nuair atá duilleoga foirmithe agus tosaíonn fotaisintéis
Atáirgeadh éighnéasach (iomadú fásúil):
Sainmhíniú
:
Ní ghintear gaiméití, ní tharlaíonn toirchiú, ní dhéantar síogót.
Níl ach tuismitheoir amháin faoi cheist agus bíonn an sliocht comhionnan leis an tuismitheoir,
Iomadú fásúil:
Cineáil atáirgeadh éighneasach i bplandaí.
Níl baint ag gaméití, bláthanna, torthaí nó síolta leis.
Sliocht táirgithe ag tuismitheoir amháin (comhionann go ghinéiteach leis an tuismitheoir)
Tarlaíonn sé go
nadúrtha
agus is féidir é a dhéanamh go
saorga
chomh maith
msh reathairí, tubair, bleibeanna agus plandóga
NADÚRTHA
Cad a tharlaíonn
:
Faigheann cuid de na plandaí scartha ón tuismitheoir agus deighilteann sé trí mhíotóis chun plandaí úr a dhéanamh
Mar gheall ar seo bíonn an sliocht comhionann go ghinéiteach leis an tuismitheoir.
Is féidir le codanna den mátharphlandan a bheith modhnaithe i dóigh ar leith ionas go dtarlóidh sé seo msh:
1) Gas
2) Fréamh
3) Duilleog
4) Bachlóg
1.Gais mhodhnaithe:
a) reathairí
Ag rith thar dromchla an talamh go cothrománach
Cuireann an bachlóg teirminéalach den reathaire suas péacan úr msh sú talún
b) ar lean
Gas ataithe faoi thalamh
Cuireann bachlóga amach péacan úra msh prataí
2. Fréamhacha modhnaithe
Fréamacha ataithe
Stóráil bia, tagann an planda úr ó taobh bachlóg ag bun an ghais eg. dáilia
3. Duilleoga ataithe
Plandóg= plandaí bheaga a fásann ar taobhanna na duilleoga
Ag méid áirithe, titeann siad as agus fásann siad go phlandaí úra eg. Lile
4. Bleibeanna Modhnaithe
Bleib= gas faoi thalamh
Duilleoga atá ataithe faoi talamh as a chionn eg. oinúin.
Fásann an phríomhbhachlóg isteach go péacáin úr
Fásann na taobh bachlóga istigh go péacan úra.
SAORGA
Úsáidte ag gaibhneoirí chun plandaí a fhás msh
garrthóga, craobhleathú, beangú
agus
bachlú
Gearrthóga:
Gearr píosa as an uillinn agus é a chuir in uisce, ansin san talamh
msh sceach gheal
Beangú:
Píosa den phlanda geartha as agus greamaithe le planda eile msh planda rós dearg beangaithe le planda rós bán- fásfaidh bláthanna dearga agus bán.
Craobhleathú:
Cuid den craobh greamaithe go dtí an talamh agus clúdaithe le ithir- fásfaidh plandaí úra msh sméara dubha
Saothrúcháin fíocháin
Coiníollacha steiriúla
Bailigh fíochán ón phlanda
Cuir an sampla ar fhoinse cothaitheach
Coinníollacha oiriúnach fa choinne fás planda
Fásann an fíochán (callas= grúpa de chealla)
Cuir sa talamh- fásann phlanda
msh. meacan dearg
Níos mó phlandaí níos gaiste na gearrthóga
Úsáideach chun tástáil fa choinn frithseasmhachas do galar éigint
Clónáil:
Sliocht uilig comhionann go ghnéiteach
Déantar clóin trí mhíotóis
