Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Cothú Dhaonna, Meitibileacht Phróitéin, Meitibileacht Carbaigiodráití,…
Cothú Dhaonna
Cineálacha Cothú
Uatrófach
orgánach gur féidir a chuid bia féin a dhéanah ( plandaí glasa, de ghnáth
Heitreatrófach
caithfidh an t-orgánach a chuid bia a fháil óna timpeallacht ( ainmhithe, fungas agus roinnt bhaictéir)
-
-
-
Díleá
-
-
San duine, tá an chóras díleách déanta suas d'fheadán fada ar a dtugtar conair an bhia nó an phútóg, agus na faireoga nasctha leis - faireoga seilleadh, an t-ae, an phaincreas
-
Dileá Chemiceach
1 líotar seilleadh ó na faireoga seilleadg gach lá ( faoin dteanga, sna leicne, cúl an ghial) = uisce, salainn, múcas, agus 2 einsímí - amaláis agus lísisím
-
-
-
-
-
-
AN GHOILE
-
-
-
Tá líneáil an ghoile ( an mhúcósa ) fillte go mór-minic chun na milliúin faireoga gastracha a dhéanamh.
Táirgíonn na faireoga seo réimse tálanna, tugtar sú gastrach orthu uilig le cheile =
Múcas : déanta ag na cuach-cealla atá mar líneáil ar an ngoile.
Cuireann an múcas cosc ar féin-dileá an ghoile
Peipsinigin : déanta ag na cealla síomaigine. Tá peipsinigin neamhghníomhach go dtí go n-athraíonn an aigéíd sa ghoile é go peipsin.
Briseann peipsin proitéiní síos pheiptídí níos lú.
( tugtar próiteáis air= einsím a bhriseann síos próitéin )
RÓL SNÁITHÍN
Ionsúann snáithín uisce, mar sin stéig mór ataíonn an ábhar neamh-díleáite agus spreagann sé seo imfháscadh anseo.
Tugann snáithín cosaint cosaint ó ailse ar coinníonn sé an fuíollábhaar ag gluaiseacht - níl an deis chéanna ag ábhar ailse-chúiseach teagmháil a dheanamh le balla an drólann.
-
An Stéig Bheag
Feidhm : díleá san ionsú cothaithe
- isteach san fhuil agus an córas limfeach
Millte fillte ar an mballa inmheanach ar a dtugtar **villí ( 1 villeas )
- Meadaíonn na filltí seo achar dhromchla ballaí an steig - níos mó cothaithe a ionsú**
-
-
-
-
An Stéig Mhór
-
Déana suas den : drólann, caochán, aipindic, reicteam.
Codanna neamhdhíleáite den bhia ( ceallalós uisce agus baictéir) ón stéig bheag ( an t-iliam ) isteachgo dtí an stéig mhór ( an caochán ar dtús agus ansin isteach go dtí an drólann)
An Drolann
Feadán matánach gan villí. Imfhascadh. Múcas ó bhallaí - cuidíonn sé le gluaiseacht an abhár ann.
-
-
-
Einsímí, substraití agus táírgí sa chóras díleach
-
Meitibileacht Phróitéin
Déantús ( anabalacht ) próitéiní fola,
m.sh: fibrinigin, prótroimbin.
Briseadh síos ( catabalacht ) breis aimínaigéidí go úiré. Tugtar dí-aimíniú ar seo. Úiré go dtí na duan - eisfhearradh
-
-
-
-
-
-
Meitibileacht Lipidí
-
Breis carbaihiodráití athraíte go saill-iompraithe ón t-ae go cealla eile sa chorp, nó stórálta faoin gcraiceann
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-