Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Cothú Daonna, Screenshot 2021-02-23 at 21.09.53, a mbia féin, ó solas,…

- - - - briseadh bia síos (fisiceach & ceimiceach) go píosaí níos lú
    - - glacadh an bhia díleáite isteach san sruth fola
    - - bia isteach sa bhéal
    - - scaoileadh amach abhár neamh-díleáite ón gcorp
  - - - briseann fiacla an bia síos sa bhéal
      - imfhascadh
    - - briseann einsímí, aigéid goile & domlas an bia síos níos lú
    - - fisiciúil
        
        sa bhéal- briste síos go píosaí níos lú-
        fiacla- níos fusa slogaint agus achar
        dromchla níos mó
        
        fiacail
        
        fiaicail leathchúil
        
        meileadh/cogaint
        
        starrfhiacail
        
        gearr+stróic
        
        cúlfiacla
        
        meileadh/cogaint
        
        clárfhiacail
        
        gearradh
      - ceimiciúil
        
        einsímí sa bhéal ag briseadh síos an
        bhia-seile óna faireoga seilleadh-
        amaláis séileach
- - - - luibhiteoir- plandaí
      - feoiliteoir- ainmhithe
      - uiliteoir- plandaí & ainmhí
- - - - matáin ar thaobhanna- crapadh
        rithmiciúil- imfhascadh
      - imfháscadh- brú an bia síos
        an t-easafagas go dtí an ghoile
    - - ligeann an matain iatóra cairdiach
        bia isteach ón t-easafagas-
        ligeann sé scíth+osclaíonn
      - bia 3-4 uair an chloig sa ghoile
      - faireoga gastracha i mballaí an ghoile
        
        táirgeann siad
        
        múcas
        
        cosaint do bhalla an ghoile ó aigéid & ó einsímí
        
        einsímí
        
        próitéáis gastrach (peipsin)
        briseadh pr. go polaipeiptídí
        
        renin- briseadh síos pr. i mbainne
        
        aigéad hiodraclórach (HCI)
        
        pH 1-2- thig leis an einsím
        próitéáis feidhmiú+ maraíonn
        sé baictéar & m.o eile
      - feidhm fisiciúil
        
        crapadh na matáin sa ghoile
        ag maistrigh an bhia leis na
        súanna gastracha- cíoma
        
        Gluaiseann an chíoma tríd an
        t-iatóir píolórach go dtí an
        stéig bheag (dúidéiniam)
      - feidhm ceimiceach
        
        peipsin briseadh síos pr. go polaipeiptídí
    - - tanaí agus 6m ar fhad
      - feidhm
        
        díleá
        
        ionsú cothaithe isteach
        san fhuil & córas limfeach
      - míllte fillte ar an mballa
        inmhéanach- villí
        
        méadaíonn na filltí achar
        dromchla balla an stéig
        
        scaoileadh einsímí
        
        níos mó cothaithe a ionsú
      - codanna
        
        an t-iliam
        
        feidhm
        
        ionsú
        
        ionsú bia díleáite isteach
        san fhuil & córas limfeach
        
        idirleathann glúcós, aimín
        aigéid, vitimíní & mianraí
        isteach san sruth fola
        
        1 more item...
        
        idirleathann aigéidí saillteacha &
        gliocról isteach sna lachtacháin den villí
        agus ansin isteach sa chóras limfeach
        
        1 more item...
        
        tarlaíonn ionsú bia díleáilte sna villí san t-iliam
        
        díleá
        
        tálann se sulaí stéigeach-
        lean an dileá ar aghaidh
        
        éifeachtach ag ionsú mar-
        
        balla cludaithe le villí- achar dromchla mór
        
        ballaí lán soithigh fola & limfe- bia díleáite a iompar amach
        
        fada- bia i dteagmháil le’n balla i bhfad
        
        scannáin tanaí ar líneál an t-iliam- easca idirleathadh
        
        an dúidéineam
        
        feidhmeanna
        
        tálann se sulaí stéigeach
        
        díleá ceimiceach
        
        faigheann sé sulaí ón
        paincreas & ón t-ae
        
        céad pháirt den stéig bheag
    - - tálann sé sulaí paincreatach
        isteach san dúidéineam fríd
        an ducht phaincreatach
        
        seo uisce, décharbonáit shoidiam (neodrú)
        agus einsím- lean an dileá ar aghaidh
        
        einsímí
        
        Liopáis paincreatach – lipidi go haigéidí saillteach agus gliocról
        
        Tripsin - proitéiní go peiptídí
        
        Amaláis paincreatach – stáirse go maltós
    - - feidhmeanna
        
        domlas a tháirgeadh
        
        curtha isteach sa dúidéineam trí ducht an domhlais
        
        feidhm domlas i díleá
        
        briseadh lipidí síos braoiníní lipide- níos fusa don liopáis é a bhriseadh síos
        
        domlas- alcaileach= cuidiú a cíoma aigéideach a neodrú
        
        stórálta sa máilín domhlais
        
        táirgithe ó fuilchealla dearga marbh
        
        déanta de shalainn domhlais
        
        briseadh síos de fuilchealla dearga marbh
        
        díthocsú an fuill- briseadh síos
        substaintí tocsanacha- m.sh drugaí & alcól
        
        stóráil- breis glúcós stórailte mar glicigin,
        mianraí & vitiminí saill-tuaslaghta- m.sh Vit A
        
        dí-aimíniú
        
        breis carb athraithe go saill- iompraithe
        ón t-ae go ceallaí eile sa corp no stórál faoin gcraiceann
    - - déanta suas den
        
        drólann
        
        caochán
        
        aipindic
        
        reicteam
      - ceallalós, uisce agus baictéir (neamhdhíleáite)
        ón t- iliam isteach go dtí an caochán ar dtús
        agus ansin isteach go dtí an drólann
        
        drólann
        
        feadán matánach gan villí
        
        imfháscadh
        
        múcas ó bhallaí- cuidiú le gluaiseacht an abhár ann
        
        baictéar san drólann
        
        táirgeaonn siad Vit K agus B, a ionsúitear isteach sa chorp
        
        Sampla de shiombóis (comharaíocht- táirbheach (buntaiste don bheirt, duine agus baictéir)
        
        cothú baictéar
        
        baictéar
        
        uatrófach
        
        2 more items...
        
        heitreatrófach
        
        2 more items...
      - feidhmeanna
        
        ionsú uisce & mianraí
        
        anois tá an fuíollabhar níos tirime- faecas
        
        amach tríd an t-ánas- eisligeadh
        
        go dtí an reicteam- stóráil
  - - - cosaint ó ailse drólann
      - ionsú uisce- mothú lán
      - ionsú uisce- cosc ar iatacht
      - ionsú uisce- atú- níos
        fusa le imfháscadh