Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 5.10 การพยาบาลบุคคลที่มีความผิดปกติทางอารมณ์ โรคอารมณ์สองขั้ว, :star…
บทที่ 5.10 การพยาบาลบุคคลที่มีความผิดปกติทางอารมณ์ โรคอารมณ์สองขั้ว
ลักษณะอาการทางคลินิก
ด้านความคิด
มีความคิดสร้างสรรค์เชื่อมโยงมากมาย มีโครงการท ากิจการต่างๆ เกินตัว เชื่อมั่นในตนเองมากร่วมกับมีการตัดสินใจที่ไม่เหมาะสม ไม่ยอมรับฟังผู้อื่น เปลี่ยนความสนใจง่ายความคิด แล่นเร็ว (flight of idea)
รายที่อาการรุนแรงอาจมีอาการหลงผิดหรือประสาทหลอน โดยเนื้อหามักเกี่ยวกับ เรื่องของอ านาจวิเศษ ศาสนา หรือบางครั้งอาจมีลักษณะเช่นเดียวกับที่พบในโรคจิตเภท
ด้านพฤติกรรม
รู้สึกคึกคักมีกำลังวังชา ขยันมากกว่าปกติ แต่มักทำได้ไม่ค่อยดี ความต้องการนอนลดลง ชอบพูดคุยทักทายผู้อื่นแม้แต่กับคนแปลกหน้า พูดมาก พูดเร็ว กิจกรรมทางเพศเพิ่มขึ้น ใช้ จ่ายสิ้นเปลือง
ด้านอารมณ์
ผู้ป่วยรู้สึกมีความสุขมาก อารมณ์ดี ไม่สำรวม หากถูกห้ามปรามหรือขัดขวางในสิ่งที่ตนต้องการจะ หงุดหงิดฉุนเฉียว
การวินิจฉัย
Bipolar I disorder ผู้ป่วยมีอาการของ manic episode สลับกับ major depressive episode
Bipolar II disorder ผู้ป่วยมอีาการของ hypomanic episode สลับกับ major depressive episode
การจำแนกกลุ่มย่อย
Mixed features
ผู้ป่วยที่มีอาการอยู่ในช่วง mania หรือ hypomania และจะมีอาการของ major depressive episode ร่วมด้วยอย่างน้อย 3 อาการแต่ยังไม่เข้าเกณฑ์ในการวินิจฉัย major depressive episode
Rapid cycling pattern
ผู้ป่วยจะมีอาการมากกว่า 4 episode ต่อปี พบมากผู้หญิงมากกว่า
ผู้ชาย
With anxious distress
C. อาการรุนแรงจนมีผลเสียต่อการประกอบอาชีพ การเข้าสังคม
หรือสัมพันธภาพกับผู้อื่น
B. มีอาการต่อไปนี้ตั้งแต่ 3 อาการขึ้นไป (ตั้งแต่ 4 อาการ หากเป็นอารมณ์หงุดหงิด)
Inflated self-esteem หรือ grandiosity
ความต้องการนอนลดลง
พูดมากกว่าเคย หรือพูดไม่หยุด
Flight of idea หรือรู้สึกว่าความคิดแล่นเร็ว
วอกแวกง่าย (distractibility)
ประกอบกิจกรรมต่างๆ มากขึ้น หรือมี psychomotor agitation
เข้ายุ่งเกี่ยวกับเรื่องที่ทำให้ตนเองเพลิดเพลินมากเกินควร แต่มักมีผลเสียติดตามมา
A. มี Inflated self-esteem หรือ irritable mood
D. อาการไม่ได้เกิดจากสาเหตุทางกายหรือการใช้สารเสพติด *สำหรับ hypomanic episode มีอาการเหมือน เกณฑ์ข้อ 2 เป็นนานอย่างน้อย 4 วัน อาการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมชัดเจน แต่ไม่รุนแรงจนทำให้มีผลกระทบ มากดังในเกณฑ์ข้อ 3
Psychotic features
ผู้ป่วยที่มีอาการหลงผิดหรือประสาทหลอนร่วมด้วย ซึ่งเป็นอาการที่บ่งชี้ ว่าผู้ป่วยมีอาการรุนแรง และมีการพยากรณ์โรคที่ไม่ดี
ระบาดวิทยา
ความชุกชั่วชีวิต ของ Bipolar spectrum disorder ประมาณร้อยละ 4 อายุที่เริ่มเป็นโรค อาจอยู่ในช่วงวัยเด็ก ไปจนถึงอายุ 50 ปี โดยอายุเฉลี่ยที่เริ่มเป็นโรคคือ 20 ปี
โอกาสเป็นโรคbipolar I disorder ของเพศหญิงเท่ากับชาย เพศหญิงมักมี major depressive episode บ่อยกว่า และได้รับการวินิจฉัยเป็น bipolar II disorder มากกว่าเพศชาย ผู้ป่วยมักมีโรคทางจิตเวช อื่นร่วมด้วย
สาเหตุ
ด้านชีวภาพ
2) ความผิดปกติของสารส่งผ่านประสาท
Norepinephrine, dopamine และ serotonin โดยช่วง depression พบ Norepinephrine และ dopamine ต่ าลง ส่วนช่วงแมเนียจะพบ Norepinephrine และ dopamine สูงขึ้น
3) ระบบ Neuroendocrine
พบความผิดปกติของ HPA axis และ corridor level สูงขึ้นใน ผู้ป่วยโรคอารมณ์สองขั้วที่มีอาการซึมเศร้า
1) พันธุกรรม
ด้านจิตสังคม
ปัจจัยด้านจิตสังคมเป็นสาเหตุของการเกิดโรคอารมณ์สองขั้วนั้น เหมือนกับโรคซึมเศร้า ในทาง psychodynamic นั้นมองว่าการเกิดแมเนียเป็นกลไกป้องกันตน ที่ใช้เพื่อเผชิญกับภาวะซึมเศร้า
การวินิจฉัยแยกโรค
โรคจิต
โรคจิตเภท schizoaffective disorder โดยผู้ป่วยที่มีอาการแมเนีย ร่วมกับอาการโรค จิต จะมีอาการกำเริบในช่วงเวลาอันสั้น
ช่วงเริ่มมีอาการของแมเนียอาจยังไม่พบอาการหลงผิด หรือว่า ประสาทหลอน
ส่วนผู้ป่วยที่เป็น schizoaffectiveนั้น ก็จะมีช่วงที่มีอาการโรคจิตโดยที่ไม่มีอาการทางอารมณ์ ร่วมด้วย
Personality disorder
ผู้ป่วยที่มีบุคลิกภาพผิดปกติแบบ borderline histrionic บางครั้งอาจมี อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่ายๆไม่คงที่ ขาดความยับยั้งชั่งใจคล้ายกับอาการที่พบในช่วงแมเนียได้
Mood disorder
จากโรคทางกาย หรือจากยาและสาร ท าให้เกิดอาการแมเนียลักษณะอาการ ทางคลินิก ไม่ต่างจากโรคอารมณ์สองขั้วโดยเฉพาะในผู้สูงอายุ
การดำเนินโรค
Mood episode ครั้งแรกมักเป็น depressive episode อาการครั้งแรก มักเกิดในช่วงอายุ 15-24 ปี ผู้ป่วยที่เริ่มป่วยด้วย manic episode มีโอกาสที่จะป่วยซ้ ามากกว่าร้อยละ 90 และโดยรวมแล้วโรคอารมณ์ สองขั้วมีโอกาสป่วยซ้ำสูงกว่าโรคซึมเศร้า
ผู้ป่วยที่มี Mood episode good time line เกิดซ้ าหลายๆ ครั้ง พบว่าจะยิ่งมีระยะเวลาที่อารมณ์ ปกติ(euthymic state) ลดลงตามจำนวน episode ที่เพิ่มขึ้นและพบว่าการเกิดอาการครั้งแรกๆ มักสัมพันธ์ กับความรุนแรงของความกดดันมีชีวิตของผู้ป่วยแต่ครั้งหลังๆ จะไม่ค่อยสัมพันธ์กับความกดดันภายนอกพบว่า manic episode หากไม่ได้รับการรักษาระยะเวลาที่เป็นโดยเฉลี่ยจะนานประมาณ 3 เดือน
การรักษา
การรักษาด้วยยา
ยาที่ใช้รักษาผู้ป่วยโรคอารมณ์สองขั้ว ได้แก่ ลิเธียม ยากันชัก เช่น divalproate,carbamazepine และsecond-generation antipsychotics (SGA
1) การรักษาระยะเฉียบพลัน (Acute treatment )
เป็นการรักษาเพื่อลดอาการของผู้ป่วย และควบคุมอาการของผู้ป่วยให้ดีขึ้นโดยเร็วที่สุด ซึ่งมักอยู่ในช่วง 3-8 สัปดาห์หลังจากที่ผู้ป่วยเริ่มการรักษา
3) การป้องกันระยะยาว (Maintenance treatment)
เป้าหมายของการรักษาเพื่อ ป้องกันการ recurrence ช่วยให้ผู้ป่วยกลับไปใช้ชีวิตประจ าวันได้อย่างเป็นปกติให้มากที่สุด
2) การรักษาระยะต่อเนื่อง (Continuatior treatment)
หลังจากที่อาการดีขึ้นแล้ว ผู้ป่วยบางรายอาจจะยังเหลืออาการอยู่บ้าง (subsyndromal) โดยในระยะนี้จะเป็นการให้ยาเดิมที่ผู้ป่วยได้รับ ในระยะ acute phase ต่อหรืออาจปรับลดยาลง เพื่อลดผลข้างเคียงของยา
การรักษาด้วยไฟฟ้า (Electroconvulsive therapy: ECT)
ในกรณีที่ผู้ป่วยไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยา ไม่สามารถทนต่อผลข้างเคียง ของยาได้ หรือกรณีที่ผู้ป่วยมีความเสี่ยงสูงต่อการฆ่าตัวตาย และต้องการควบคุมอาการของผู้ป่วยให้สงบได้ โดยเร็ว
การรับไว้รักษาในโรงพยาบาล
ผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรง เช่น ก้าวร้าว ท าลายข้าวของ มีอาการโรคจิตหรือไม่พักผ่อน รบกวนคนใน ครอบครัวหรือผู้อื่น ญาติควบคุมพฤติกรรมไม่ได้ เป็นต้น
การรักษาด้านจิตสังคม (Psychosocial intervention)
2) Cognitive-behavior therapy
มุ่งเน้นที่ การปรับเปลี่ยนความคิด และพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมของผู้ป่วย
3) Interpersonal and social rhythm Therapy
เน้นการช่วยให้ผู้ป่วย ตระหนักและแก้ไขกิจกรรมในชีวิตประจ าวัน หรือปัญหาความสัมพันธ์กับผู้อื่น ที่ส่งผลต่อการนอนของผู้ป่วย เพื่อช่วยให้การนอนกลับมาเป็นปกติ
1) Psychoeducation
การให้ความรู้กับผู้ป่วยและครอบครัวเกี่ยวกับโรค ปัจจัยเสี่ยงในการ เกิดโรค การดำเนินโรค การรักษา รวมถึงการป้องกันการกลับเป็นซ้ำ
4) Family intervention หรือ Family focus-therapy
การให้ความรู้แก่ผู้ป่วยและ ครอบครัว ส่งเสริมให้มีการสื่อสารกันในครอบครัว และช่วยให้ผู้ป่วยกับครอบครัวมีวิธีจัดการปัญหาที่เกิดขึ้น ภายในครอบครัวได้ดีขึ้น
:star:
นางสาวธาริณี ไหวพริบ รหัส 180101120