Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

An Córas Eisfhearrtha, Eisfhearradh: An bealach ina bhfaigheann an choirp…

- - - - Níos mó i rith lá - solas
        
        Fótaisintéis (breis ocsaigin ó fótaisintéis)
    - - Níos mó i rith oíche - easpa solas - ní déanann planda méid céanna fótaisintéis
        
        Riospráid
  - - - Sciathchill
        
        2 sciathchealla - osclaíonn + druideann an poll
      - Núicléas (sa sciathchill)
      - Cill Deirmeach
      - Folúisín (sa sciathchill)
      - Clóraplast (sa sciathchill)
      - Balla eismhéanach tanaí (thart ar an taobh amuigh den sciathchill)
      - Balla inmhéanach tiubh (taobh istigh balla eismhéanach tanaí)
    - - Spás aer - féidir aer idirleathadh isteach
      - Fíochán deirmeach
      - Cill marbh, folamh
      - Fódfhíochán
- - - - Muna bhfuil duáin obair i gceart (cliseadh duánach - kidney failure) féidir leis leibhéal fuíollshubstaintí / tocsainí sa fuil éirigh níos airde + dáinséarach
        
        2 Chinéalacha
        
        Haema-scagdhealú
        
        2 snáthaid (needle) curtha I do lámh/sciathán - glacann snathaid amháin do fhuil -> measaín scagdhealaithe, agus an cinn eile an fuil glanta ón measaín ar ais isteach sa fuil
        
        Measaín scagdhealaithe déanta de scannáin agus leacht (scagdhealáit). Scagann na scannáin fuíollshubstaintí as an fuil agus isteach chuig an dealáit.
        
        Pumpáiltear an dealáit as an measaín (ina bhfuil fuíollshubstaintí) agus cuirtear an fuil glad ar ais isteach sa fuil.
        
        Scagdhealú peireatoinéam
        
        Tá mála ina bhfuil scagdhealáit + mála eile folamh chun fuíollshubstaintí a bhailiú. Mála scagdhealáit ceangailte le cataitéar an abdóman.
        
        Cúpla uair níos moille tá an scagdhealáit glactha amach as an cataitéar + isteach sa mála folamh chun na fuíollshubstaintí a bhailiú. Tá próiséas eile ina úsáidtear measaín nuair atá tú i do chodladh.
        
        Nuair scagdhealáit in sa cataitéar gluaiseann fuíollshubstaintí agus breis uisce atá san fuil trí an cataitéar ón fuil isteach sa scagdhealáit.
- - - - Ionsúitear breis uisce/ Rialaíonn go cruinn méid uisce ar ais
        
        Gluaiseann uisce ón lúp i dtreo timpeallacht salannach sa fíochán mheideall trí osmóis (tiúchán uisce níos airde sa lúp ná sa mheideall). Buaileann lena ríbeadáin taobh leis agus athionsaítear ais sa fuil.
      - Feadán íslithe + ardaithe
    - - Ionsúitear breis uisce
      - Táladh
        
        Substaintí ón fuil -> feadán aimhneasach cosúil amóinia/ ianacha hidrigine agus photaisiam
    - - Athionsaítear substaintí úsáideacha trí idirleathadh, osmóis agus iompar ghníomhach
        
        Athionsaítear..
        
        Uisce (cuid is mó)
        
        Salann (cuid is mó)
        
        Aimínaigéid (uilig)
        
        Úiré (píosa beag)
        
        Glúcós (uilig)
        
        Má glúcós sa fual - contúirteach (b'fhéidir diabéitéis ag dunie sin)
    - - Bailíonn fual ar fad agus cuireann ar aghaidh peilbheas duánach a téann chuig úiréadar
    - - Thart ar an glomarúlach. Bailíonn scagachán glomarúlach + ar aghaidh feadán neasach comhchasta
    - - Fuileadáin caol + fuil faoi brú ard (scagtar scagachán glomarúlach as) scagadh faoi bhrú - pressure filtration
        
        Fuilchealla + Próiéiní Plasma ( m.sh Próitéin fuilteachtadh - blood-clotting)
        
        Ró-mhór chun bheith scagtha as fuilplasma
        
        Má tá próitéin sa fual - mícheart - ba chóir de bheith ró-mhór chun a bheith scagtha as plasma
        
        Téann ar aghaidh chuig artairín eisiomprach
        
        Scagachán Glomarúlach (scagtha as plasma an fuil) bailithe ag Capsúl Bhowman
        
        Uisce
        
        Úiré
        
        Aimínaigéid
        
        Salann
        
        Glúcós
        
        Vitimíní
    - - Fuil ó artaire duánach -> glomarúlach
    - - Fuil isteach sa neafrón
- - - - Hormóin - ceimicí taistealaíonn sa fuil. Déanta i bhfaireog. Faireog san intinn - faireog phiotútach, tábhachtach; rialú faireog eile + scaoileadh ADH
        
        Samplaí eile - inslin, téististéarón
        
        Caisearbháin fualach - cúisíonn tú dul chuig leithris
        
        Rialaíonn ADH méid uisce cuireann tú ais sa fuil/ fanann sa chorp
    - - Dóigh déantar rialú hormónach ar méid fual déanta
  - - - Méid ceart salann agus uisce san aiste bia
        
        Níl ADH de dhíth
        
        Toirt normalch fual
        
        Leibhéal normalch salann sa fual
        
        Gan éifeacht ar méid úiré sa fual
    - - Níl go leor uisce ólta, cur allais mar gheall ar aclaíocht/ lá te
        
        ADH de dhíth
        
        Toirt beag fual
        
        Leibhéal ard salann sa fual
        
        Gan éifeacht ar méid úiré sa fual
    - - Mar gheall easpa salann san aiste bia nó barraíocht uisce agat
        
        Níl ADH de dhíth
        
        Toirt mór fual
        
        Leibhéal íseal salann sa fual
        
        Gan éifeacht ar méid úiré sa fual
    - - Aiste bia ina bhfuil a lán próitéin
        
        Gan éifeacht ar leibhéal ADH sa fuil
        
        Gan éifeacht ar toirt fual
        
        Gan éifeacht ar leibhéal salann sa fual
        
        Leibhéal ard úiré sa fual
- - - - Úiré déanta san ae trí díaimíniú - breis aimínaigéid féidir tocsach
        
        Aimínaigéid -> úiré -> isteach dtí fuil -> scagtar as fuil sna duain -> amach mar fual
- - - - Brú ard + brútar móilíní beaga/ scagachán glomarúlach isteach go Chapsúl Bhowman
        
        Gluaiseann scagachán trí chapsúl Bhowman isteach feadán neasach áit athionsaítear substaintí úsáideacha trí idirleathadh, osmóis agus iompar gníomhach
        
        Ionsútar breis uisce isteach fuil ó Lúp Henle agus an fheadán aimhneasach comhchasta
        
        Gluaiseann an cuid eile (sé sin an fual) isteach san peilbheas, an t-úiréadar agus ansin sa lamhnán fa choinne stóráil + cur amach
- - - - Ansin fleasc aoluisce (tastáil - coimheastóir). Níl aon athrú dath agus cruthaíonn seo nach bhfuil CO2 san aer
        
        Ansin i bhfleasc le planda atá clúdaithe ag páipéar dubh (riospráid sa dorchadas + níos mó CO2 eisfhearrtha) - piocann an aer suas CO2 eisfhearrtha ag phlanda
        
        Ansin go fleasc aoluisce arís. Athraíonn dath aoluisce go bán bainniúil - Tá CO2 i láthair