Τέλος της περιόδου της βασιλείας μετά από εξέγερση των πατρικίων

Εγκαθίδρυση καινούργιου πολιτεύματος που ονομάστηκε res publica (= δημοκρατία)
στην ουσία ήταν αριστοκρατικό ∙ στην εξουσία οι πατρίκιοι

Βασιλεία
(753 π.Χ. - 510 π.Χ.)

Res publica :
509 π.Χ. έως το 27 π.Χ

Ο όρος περιγράφει τους πολιτικούς θεσμούς του κράτους, αλλά ένα ευρύτερο σύνολο κοινωνικών θεσμών που ρυθμίζουν τη λειτουργία του, δηλαδή:

τον τρόπο δόμησης του πολιτεύματος με τις σύνθετες κοινωνικές διαβαθμίσεις

τους θεσμούς της ρωμαϊκής οικογένειας, της familia

τους θρησκευτικούς θεσμούς και

Περίοδος Δύο αιώνες εσωτερικών και εξωτερικών ζυμώσεων για τη Ρώμη

Πολιτική οργάνωση

Κοινωνική συγκρότηση

α) Πατρίκιοι: Ρωμαίοι μέλη των παλιών μεγάλων οικογενειών, που συγκροτούν τα ρωμαϊκά γένη (Οικογένειες +άμεσα μέλη+ παρακλάδια). Ονομάζονται Πατρίκιοι γιατί κατάγονται από τον ίδιο πατέρα, τον οποίο αναγνωρίζουν ως αρχηγό.

β) Πελάτες: Υπήκοοι και προστατευόμενοι των πατρικίων. Καταγωγή προϊταλική (Λίγουρες). Σταδιακή συγχώνευση με τους Πατρικίους

Αρχικά

https://el.wikipedia.org/wiki/Res_publica

Συγκρούσεις - αποτέλεσμα τις πρώτες υπερπόντιες κατακτήσεις των Ρωμαίων και εσωτερικές διενέξεις

Συγκλητικοί απέκτησαν μεγάλο πλούτο χάρη στις κατακτηθείσες περιοχές - στρατιώτες, που ήταν στην πλειοψηφία τους μικρογαιοκτήμονες,- δεν μπορούσαν να φροντίσουν τη γη τους

Γεννημένοι Ελεύθεροι πολίτες (cives)

Απελεύθεροι πολίτες (liberti)

Ο καθορισμός των μελών των τάξεων αυτών γινόταν περιοδικά από τους Τιμητές (censors), σύμφωνα με την προσωπική περιουσία.

Η πλουσιότερη τάξη ήταν αυτή των Συγκλητικών, η οποία κυριαρχούσε στην πολιτική σκηνή και διοικούσε τον στρατό.

Ακολουθούσαν οι ιππείς (equites), τάξη την οποία συγκροτούσαν αρχικά αυτοί, που μπορούσαν να συντηρήσουν ένα πολεμικό άλογο και οι οποίοι σχημάτισαν τελικά μια ισχυρή τάξη εμπόρων.

Αποσχίσεις στη Ρωμαϊκή ιστορία Secessio plebis https://el.wikipedia.org/wiki/Secessio_plebis

Δήμαρχοι – αρχές του 5ου αι.

Καταγραφή εθιμικού δικαίου (Δωδεκάδελτος) – μέσα 5ου αι. /450 π.Χ.

μεικτοί γάμοι (μεταξύ πατρικίων – πληβείων) 287 π.Χ.

Κατάκτηση πολιτικής ισότητας μετά από έναν αιώνα:

Res publica → πολιτική οργάνωση

Kυβερνητικά όργανα-Αξιώματα

Συνελεύσεις του ρωμαϊκού λαού (comitia). *

Σύγκλητος (senatus).

Imperium (ανώτατη εξουσία):

Ύπατοι

Potestas (ισχύς στα πλαίσια των καθηκόντων τους)

Είναι οι ανώτατοι άρχοντες του ρωμαϊκού λαού. - Χαράσσουν την κυβερνητική πολιτική σε συνεργασία με τη σύγκλητο. - Εκλέγονται από τη λοχίτιδα συνέλευση (από το 443). Η φρατρική συνέλευση τους δίνει τυπικά το imperium – auspicium. Ο λαός δεν μπορεί να τους παύσει. Συλλογικότητα (τεκμαίρεται η ομοφωνία). Ο ύπατος περιορίζεται μόνο από το veto του άλλου υπάτου και από την intercessio ενός δημάρχου.

Οι άρχοντες στη Res publica: Χαρακτηριστικά

• Από το 509: ορισμός από τους εν ενεργεία υπάτους με τη συναίνεση της Συγκλήτου.-Επιλογή από την παλιά αριστοκρατία των πατρικίων

• Από το 443: εκλογή από τη Λοχίτιδα Συνέλευση

• Οι υποψήφιοι προτείνονται από τους εν ενεργεία υπάτους. (Ο κάθε ύπατος προτείνει από 2 ονόματα υποψηφίων. / Αργότερα, μπορούν και οι ενδιαφερόμενοι να δηλώσουν υποψηφιότητα. / Οι ύπατοι όμως έχουν την εξουσία να διαγράψουν όποιους υποψηφίους απορρίπτουν.)

Ανώτατη εξουσία, πολιτική - στρατιωτική: (Imperium domi (εξουσία διακυβέρνησης στο εσωτερικό της πόλης). - Imperium militiae (αρχηγία του στρατού).

Δικαίωμα σύμπραξης με τη Σύγκλητο. - Δικαίωμα σύγκλησης των συνελεύσεων. - Αστική δικαιοδοσία απονομής χάριτος. - Iurisdictio (δικαιοπλαστική εξουσία-δηλαδή προσαρμοστική).

το 366 π.Χ. (πληβείος αποκτά το δικαίωμα να εκλέγεται ύπατος)

δικτάτωρ (dictator), -Έκτακτο αξίωμα. - δεν εκλεγόταν από λαϊκή συνέλευση αλλά διοριζόταν από τους υπάτους σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης και σπουδαίας απειλής (εξωτερικής ή εσωτερικής) για το κράτος· -Διάρκεια μέχρι 6 μήνες.

Είχε απόλυτη εξουσία και όλοι οι άρχοντες τελούσαν υπό τις διαταγές του, ενώ η εξουσία του έληγε είτε με τη συμπλήρωση του σκοπού του, που δεν μπορούσε να υπερβαίνει το εξάμηνο, είτε με τη λήξη της θητείας των υπάτων, που τον είχαν διορίσει

• Το αξίωμα δημιουργείται το 366 (αστυδίκης: Praetor Urbanus).

Δικαίωμα σύμπραξης με τη σύγκλητο. - Δικαίωμα σύγκλησης των συνελεύσεων- Κύρια αρμοδιότητα: απονομή δικαιοσύνης. - ο δικαίωμα δικαιοδοσίας και το δικαίωμα απεριόριστου καταναγκασμού, που έφθανε μέχρι και την επιβολή θανατικής ποινής

. Οι Πραίτορες κυβερνούσαν την πόλη όταν οι Ύπατοι εξέρχονταν από αυτή κυρίως σε πόλεμο, αναπληρώνοντας αυτούς σε όλα τους τα καθήκοντα.

242 π.Χ. 2η θέση πραίτορα που ονομάστηκε ξενοδίκης ο οποίος είχε δικαιοδοσία επί των ξένων κατοίκων της πόλης σε αντίθεση μ΄ εκείνον τον "κατά πόλη" πραίτορα που λέγονταν "αστυδίκης" και που εφάρμοζε το Ρωμαϊκό Δίκαιο στους Ρωμαίους

Το 224 π.Χ. - Προστέθηκαν ακόμη δύο πραίτορες επιφορτισμένοι με τη διοίκηση της Σικελίας και της Σαρδηνίας και αργότερα το 197 π.Χ. ακόμα δύο για τις επαρχίες της Ισπανίας.

Επί Δικτάτορα Σύλλα οι πραίτορες έφθασαν τους 8 και επί Ιουλίου Καίσαρα τους 16 . Όταν τότε ο πραίτορας αναλάμβανε την Αρχή εξέδιδε ανακοίνωση που περιείχε τις αρχές με τις οποίες έμελλε να κυβερνήσει. Η ανακοίνωση αυτή αποτελούσε μορφή διατάγματος του οποίου και απαγορευόταν η αθέτηση (edictum).

Ήταν ανώτεροι άρχοντες (magistratus maiores), δύο στον αριθμό, χωρίς ωστόσο να έχουν imperium παρά μόνο την censoria potestas (οριοθετημένη κηνσορική εξουσία).

Εκλέγονταν για 18 μήνες από την συνέλευση της comitia centuriata (λοχίτιδα εκκλησία), την ανώτατη συνέλευση των Ρωμαίων πολιτών, κάθε πενταετία στην "τιμητική περίοδο".

Κήνσορες μπορούσαν να γίνουν Ρωμαίοι πολίτες, αρχικά πατρίκιοι και μετά τη Lex Publilia Philonis (339 π.Χ.) και πληβείοι.

Συντάσσουν τους καταλόγους των Ρωμαίων πολιτών βάσει της κτηματικής τους περιουσίας και μετέπειτα βάσει της αποτίμησης αυτής σε ασάρια. -τίμηση των πολιτών

Συντάσσουν τους Συγκλητικούς καταλόγους, έχοντας εξουσία να σημειώνουν στο περιθώριο αυτών επίμεμπτες πράξεις μελών της συγκλήτου με αποτέλεσμα τα τελευταία να κηρύσσονται έκπτωτα από το ισόβιο αξίωμα του συγκλητικού.

Η καταχώρηση των Ρωμαίων πολιτών σε φορολογικούς και άλλους ειδικούς καταλόγους (ορφανών, ιππέων κλπ)

Η συμπλήρωση του συγκλητικού καταλόγου βάσει της διαδικασίας της lectio senatus

Η εκμίσθωση των δημόσιων προσόδων της Ρώμης

Διοικητική δικαιοδοσία για εκδίκαση αυτών των διαφορώ

δηλαδή όριζαν ποιοι από τους άρχοντες είχαν το δικαίωμα να εισέλθουν στη σύγκλητο

Ιεραρχία αξιωμάτων (cursus honorum)

• Το 180 π.Χ. με τη Lex Villia Annalis καθιερώθηκε η σειρά των αξιωμάτων και το όριο ηλικίας για την ανάληψή τους: Δήμαρχος (27 ετών) - Ταμίας (30 ετών) - Αγορανόμος (36 ετών) -Πραίτωρ (40 ετών)- Ύπατος (42 ετών)

Η αρχή των αγορανόμων προέρχεται από τους 2 αγορανόμους των πληβείων (aediles plebis, 493).

Η ονομασία των τελευταίων προήλθε από τα καθήκοντά τους ως φροντιστές του ναού (Αedes) της θεάς Κέρες (Ceres=θεά γεωργίας

Στο πρώιμο στάδιο μετά την θεσμοθέτησή τους (446 π.Χ.) τους βρίσκουμε να τηρούν αρχεία senatus – consulta (έγγραφα συμβουλευτικού τύπου προς την Γερουσία) τα οποία είχαν απορριφθεί ή αναβληθεί και των plebiscite (νόμοι που αφορούσαν στους Πληβείους).

Οι Αίδιλες ήσαν υπεύθυνοι για την μέριμνα των δρόμων και των πεζοδρομίων, τον καθαρισμό και αποστράγγιση των φρεατίων και φυσικά την φροντίδα των υπονόμων. Προΐστανται του γραφείου διανομής σιτηρών μεταξύ των πληβείων, αλλά η εν λόγω διανομή στη Ρώμη δεν πρέπει να συγχέεται με την αγορά ή προμήθεια, διαδικασίες τις οποίες υλοποιούσαν οι Ύπατοι, οι Πραίτορες και οι Praefectus Annonae (Αξιωματούχοι Αγοράς).

Οι Aediles Curules, ήσαν δύο σε αριθμό και αρχικά επιλέγονταν μόνο από τους Πατρικίους, αργότερα εναλλάξ μεταξύ Πατρικίων και Πληβείων και τελικά μεταξύ των δύο τάξεων.

Ο θεσμός καθιερώθηκε το 365 π.Χ -•
Το 266 ιδρύεται η αρχή των 2 Αγορανόμων της πόλεως (aediles curules).

Οι Αίδιλες είχαν διάφορους αξιωματούχους υπό τις διαταγές τους, όπως Praecones (εκφωνητές) Scribae (συμβολαιογράφοι) και Viatores (κλητήρες).

Έκτοτε επιλέγονταν ετησίως τέσσερις αξιωματούχοι, δύο Πατρίκιοι και δύο Πλήβειοι.

Οι Curule Aediles είχαν την εξουσία να θεσπίζουν και να δημοσιεύουν διατάγματα (Jus Edicendi) και οι κανόνες που περιλαμβάνονταν σε αυτά ίσχυαν για όλους. Επειδή τα εν λόγω διατάγματα βασίζονταν στην εξουσία τους ως επιθεωρητές των αγορών αφορούσαν κυρίως στους κανόνες αγοραπωλησίας και συμβάσεις διαπραγμάτευσης και πώλησης. Τα άτομα τόσο των Πληβείων όσο και των Ανώτερων Αιδίλων θεωρούνταν ιερά.

Αστική δικαστική δικαιοδοσία για διαφορές στην αγορά, διατήρηση δημόσιας τάξης, επισιτισμός. -
Εκδίδουν Ήδικτο κάθε χρόνο, στην έναρξη της θητείας τους.

καθένας από τους δύο Υπάτους διόριζε έναν ως θεματοφύλακα του δημόσιου ταμείου.

Μετά το 447 Π.Χ., εκλέγονταν κάθε χρόνο από τη φυλετική συνέλευση.

Αργότερα αποφασίστηκε ότι οι Πληβείοι μπορούσαν να κατέχουν το αξίωμα και ο αριθμός αυξήθηκε σε τέσσερις

Στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία,- εποπτεύουν το κρατικό ταμείο και διενεργούσαν ελέγχους

Εμφανίζονται στις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα - δεν διαθέτουν ούτε απόλυτη εξουσία (imperium) ούτε εξουσία (potestas) - Προέρχονται από τους πληβείους . Αρχικά ήταν 2 μετά 10

Δημαρχική εξουσία, με την οποία εξασφαλίζεται η προστασία των πληβείων απέναντι στη δύναμη των αρχόντων. Το κυριότερο χαρακτηριστικό της δημαρχικής εξουσίας είναι το δικαίωμα της αρνησικυρίας (veto). μπορούσαν είτε να παρακωλύουν από πριν είτε να ανατρέπουν εκ των υστέρων τις αποφάσεις ή τις πράξεις των αρχόντων

Το πρόσωπό τους αναγνωριζόταν ως ιερό και η εξουσία τους ως απαραβίαστη, - μόνο κάποιος άλλος δήμαρχος μπορούσε να ανατρέψει απόφαση δημάρχου.

Ταμίες πόλεως: Διαχείριση δημόσιου θησαυροφυλακίου - Στρατιωτικοί ταμίες: οικονομικά στρατού. - Ταμίες επαρχιών: οικονομικά επαρχίας.

Συλλογικό όργανο της ρωμαϊκής πολιτείας (προσομοιάζει στο συμβούλιο των αρχηγών των γενών της περιόδου της βασιλείας)

Επιλογή μελών : αρχικά από τους ύπατους και αργότερα από τους τιμητές - Συγκλητικοί, επίσης, δεν μπορούσαν να αναδειχθούν οι απελεύθεροι Ρωμαίοι πολίτες Το ισόβιο αξίωμα του συγκλητικού ήταν ασυμβίβαστο με το επάγγελμα του εμπόρου ή με ταπεινές δραστηριότητες (π.χ. μονομάχος, ηθοποιός κ.λπ.).

300 ισόβια μέλη, όλοι πρώην ανώτατοι άρχοντες .
Αρμοδιότητες της Συγκλήτου όπως:

Ρωμαϊκές λαϊκές συνελεύσεις και συμβούλια των πληβείων

Comitia curiata (φρατρική συνέλευση)
συνεδρίαση εντός της Ρώμης (στο Καπιτώλιο) Ανάγει την αρχή της στην περίοδο πριν από την ετρουσκική μοναρχία. Την περίοδο, όμως, της Δημοκρατίας έχει αποδυναμωθεί,

Σύνθεση : 30 φράτρες (curiae) τριάντα ραβδούχους ως αντιπροσώπους των τριάντα φρατρών του ρωμαϊκού λαού

Αρμοδιότητες : Ψήφιση φρατρικού νόμου (παρέχει το imperium στους cum imperio άρχοντες) - δημόσια διαθήκη - εισποίηση υπό την προεδρία του μεγίστου αρχιερέα. Με την πάροδο των ετών και τη μείωση της συμμετοχής του λαού, η φρατρική συνέλευση κατέληξε να συνέρχεται με τριάντα ραβδούχους ως αντιπροσώ- πους των τριάντα φρατρών του ρωμαϊκού λαού.

Comitia centuriata (λοχίτιδα συνέλευση)
συνεδρίαση εκτός Ρώμης

Σύνθεση : 193 λόχοι (centuriae)

Comitia tributa (φυλετική συνέλευση)
συνεδρίαση εκτός Ρώμης για εκλογή αρχόντων και εντός για τα υπόλοιπα

Σύνθεση : 35 φυλές (tribus): 4 αστικές και 31 αγροτικές

Concilia plebis (συμβούλια των πληβείων)
συνεδρίαση εντός Ρώμης

Σύνθεση : φυλές των πληβείων

Ανώτερος άρχων της πολυθεϊστικής θρησκείας. Αρχιερέας του αρχαίου ρωμαϊκού Συλλόγου των Ποντιφήκων (Collegium Pontificum). Ήταν ο πιο σημαντικός θρησκευτικός τίτλος της αρχαίας Ρωμαϊκής θρησκείας, σταδιακά όμως περιέλαβε περισσότερες πολιτικές και διοικητικές αρμοδιότητες.

Αρχικά θρησκευτικό αξίωμα , και τίτλος προσιτός μόνο στους πατρικίους, πράγμα που άλλαξε το 254 π.Χ. με την ανάδειξη ενός πληβείου στην θέση αυτή.

ο Ποντίφηκας διόριζε τα υπόλοιπα μέλη της κολλεγίας, της οποίας τα μέλη επίσης ονομάζονταν Ποντίφηκες

Ο Ποντίφηκας δεν περιοριζόταν στον ιερατικό του ρόλο. Κατείχε, εκτός της θρησκευτικής, και πολιτική δύναμη χωρίς να είναι σίγουρο ποια από τις δύο κρινόταν ως ισχυρότερη. Η κατοχή της θέσης δεν απαγόρευε την κατοχή δικαστικής η στρατιωτικής θέσης στον κάτοχο της.

Εγκατασταθείς στο παλαιό Βασιλικό Ανάκτορο «Curia Regia» στην Ιερά Οδό ασκούσε την εποπτεία επί παντός ιερού θέματος.

Ανθύπατος

Ο κυβερνήτης κάποιας επαρχίας της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας (έπαρχος), εάν είχε τοποθετηθεί εκεί αμέσως μετά τη θητεία του ως υπάτου στην πόλη της Ρώμης. Ετυμολογικά, το συνθετικό «αντί-» δεν σημαίνει ότι ήταν κατώτερος του υπάτου, αλλά ότι είχε αντίστοιχες αρμοδιότητες.

κυβερνήτης μιας επαρχίας, δηλαδή ενός ρωμαϊκού εδάφους έξω από την ιταλική χερσόνησο.

διορίζονταν ουσιαστικά από τη Σύγκλητο με την τυπική σύμφωνη γνώμη των λαϊκών συνελεύσεων

Ένας νέος έπαρχος ήταν απερχόμενος ύπατος ή πραίτορας στην πόλη της Ρώμης, οπότε ονομαζόταν επίσης proconsul (ανθύπατος) ή propraetor (αντιστράτηγος).

Ανθύπατος

Ο κυβερνήτης κάποιας επαρχίας της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας (έπαρχος), εάν είχε τοποθετηθεί εκεί αμέσως μετά τη θητεία του ως υπάτου στην πόλη της Ρώμης. Ετυμολογικά, το συνθετικό «αντί-» δεν σημαίνει ότι ήταν κατώτερος του υπάτου, αλλά ότι είχε αντίστοιχες αρμοδιότητες.

υψηλόβαθμος αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού

Προερχόμενος από την τάξη των συγκλητικών,

Νέοι άντρες της τάξης των Ιππέων συχνά υπηρετούσαν ως χιλίαρχοι, ως σκαλοπάτι στην πορεία τους για τη Σύγκλητο[1].

Οι χιλίαρχοι ήταν άντρες Συγκλητικού επιπέδου και διορίζονταν από τη Σύγκλητο. Για να αποκτήσει κανείς το βαθμό του χιλίαρχου το μόνο που χρειαζόταν ήταν να προέρχεται από την αριστοκρατία.