Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 13 การพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาของ ระบบทางเดินปัสสาวะ…
บทที่ 13 การพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาของ
ระบบทางเดินปัสสาวะ ระยะเฉียบพลันและเรื้อรัง
หน้าที่
ขับของเสียออกจากร่างกาย
ปรับความสมดุลของน้ำ เกลือแร่ ความเป็นกรดด่าง
ควบคุมความดันโลหิต
ขับสารต่างๆ
สร้างฮอร์โมน Erythropoietin กระตุ้นไขกระดูกสร้างเม็ดเลือด
การซักประวัติและการประเมินภาวะสุขภาพ
การซักประวัติในระบบทางเดินปัสสาวะ
อายุ
การรับประทานอาหารและน้ำ
ประวัติการใช้ยา Phenolphthalein BSP ทำให้ปัสสาวะ
สีชมพูหรือแดง
ประวัติโรคประจำตัว
การดำเนินชีวิตประจำวัน
ความกดดันทางด้านจิตใจ
การออกกำลังกาย
การประเมินภาวะสุขภาพในระบบทางเดินปัสสาวะ
ปวดหลังบริเวณ Costovertebral angle
ปวดบริเวณ Lower quadrant ร้าวไปที่ขาหนีบ
มักเกิดจากการอุดตันของท่อไต
ความผิดปกติในการขับถ่ายปัสสาวะ
ความผิดปกติเกี่ยวกับลักษณะปัสสาวะ ปัสสาวะเป็นเลือด (Hematuria)
ปัสสาวะเป็นหนอง
ความผิดปกติเกี่ยวกับจำนวนปัสสาวะ
อาการบวม (Edema)
ก้อนในท้อง (Mass)
การตรวจร่างกาย
การตรวจไต
Costrovertebral angle tenderness
เกิดจากกรวยไตอักเสบหรือมีการอักเสบของเนื้อไต
การตรวจกระเพาะปัสสาวะ
การตรวจรูเปิดของท่อปัสสาวะ
การตรวจพิเศษ
การส่องกล้องตรวจท่อปัสสาวะและกระเพาะปัสสาวะ (Cystourethroscopy)
Renal Biopsy คือ การตัดชิ้นเนื้อที่ไต
Intravenous pyelography (IVP) เป็นการตรวจ
วิเคราะห์ขั้นแรก
Computerized tomography of the
kidney (CT of the kidney)
Renal angiography คือ การถ่ายภาพ
หลอดเลือดของไต
การติดเชื้อของกระเพาะปัสสาวะ (cystitis)
การอักเสบของผนังกระเพาะปัสสาวะ
สาเหตุ
การมีก้อนนิ่ว
การคาสายสวนปัสสาวะ
การมีเพศสัมพันธุ์
การฉายรังสี
ภาวะแทรกซ้อน
ต่อมลูกหมากอักเสบ
กรวยไตอักเสบ
นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ
อาการและอาการแสดง
ปัสสาวะขุ่น หรือสีโคล่าหรือสีแดง
มีอาการไข้สูง อ่อนล้า
การพยาบาล
ให้ความรู้ในเรื่องการปฏิบัติตนเพื่อป้องกันการติดเชื้อ
ให้ยาแก้ปวด
หลีกเลี่ยงการสวนปัสสาวะ
ให้ผู้ป่วย สวมเสื้อผ้า , กางเกงที่โปร่ง
งดเว้นเครื่องดื่มที่มี caffeine , แอลกอฮอล์
การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
Urinary Tract Infection (UTI)
การติดเชื้อที่ไต กระเพาะปัสสาวะ หรือท่อปัสสาวะ
และสามารถแพร่กระจายไปยังส่วนอื่นได
แบบซับซ้อน
มีการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะส่วนบน มีการติดเชื้อ
ทางเดินปัสสาวะซ้ำ ได้รับการรักษาด้วยยาไม่ได้ผล
มีอาการปัสสาวะเป็นเลือด
1.การติดเชื้อย้อนกลับขึ้นไปจากท่อปัสสาวะ
2.เชื้อโรคกระจายตัวมาทางกระแสเลือด
3.เชื้อโรคกระจายมาทางกระแสน้ำเหลือง
อาการ
ขึ้นกับตำแหน่งของการติดเชื้อ
แบ่งอาการออกตามตำแหน่งที่มีการติดเชื้อ
เป็น upper เจ็บชายโครง ร่วมกับมีไข้หรือไม่ก็ได้และ
lower อาการปัสสาวะบ่อย แสบขัด หรือ
มีปัสสาวะเป็นเลือด
ภาวะแทรกซ้อน
การติดเชื้อใหม่ การติดเชื้อเป็นๆ หายๆ
กรวยไตอักเสบเรื้อรัง หรือลุกลาม
ปัจจัยเสี่ยง
นิ่วหรือการอุดกั้นทางเดินปัสสาวะ
Vesico-ureteral reflux (VUR)
Incomplete emptying of bladder
เบาหวาน
อายุ
พฤติกรรม
Catheterization โอกาสติดเชื้อจะเพิ่มขึ้น
การสูบบุหรี่
การตรวจวินิจฉัยโรค
1.การซักประวัติ ผู้ป่วยมักมีไข้ ปวดท้อง ปวดหลัง
ปัสสาวะบ่อย เป็นหนอง
2.การตรวจร่างกาย จากการสัญญาณชีพจะพบว่ามีไข้
ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อทั่วตัว
3.การตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการ
4.การตรวจทางรังสี เช่น KUB,IVP หรือ RP
การวินิจฉัย
ตรวจพบแบคทีเรียในปัสสาวะ และการเพาะเชื้อให้ผลบวก
แนวทางการรักษาการ
การให้ยาปฏิชีวนะโดยชนิด ขนาดยา และระยะเวลา
ยาแก้ปวด ยาลดไข้
ยาบรรเทาอาการอาการคลื่นไส้อาเจียน
การติดเชื้อซ้ำ (recurrent UTI)
Reinfection คือ การติดเชื้อซ้ำมักเป็นเชื้อตัวใหม
Relapse คือ การติดเชื้อเดิมภายในเวลาไม่เกิน 2 สัปดาห์
การพยาบาล
1.บรรเทาความเจ็บปวดและดูแลความไม่สุขสบายของผู้ป่วย
อาการปัสสาวะแสบขัดจะเป็นมากขึ้นในขณะถ่ายปัสสาวะใกล้จะสุด
ดูแลให้ผู้ป่วยได้ดื่มน้ าและรับประทานอาหารพอเพียง
ป้องกันและประเมินภาวะช็อกจากการติดเชื้อ
ติดตามประเมินผลการรักษาและหน้าที่ของไต
คำแนะนำที่ช่วยป้องกันการติดเชื้อซ้ำ
ให้ดื่มน้ ามากๆ
ปัสสาวะทุก 2-3 ชั่วโมง
หลีกเลี่ยงการใช้ diaphragm
การอุดกั้นของระบบทางเดินปัสสาวะ
ขัดขวางการไหลของปัสสาวะ อาจเกิดขึ้นได้ตั้งแต่บริเวณไต
ท่อไตกระเพาะปัสสาวะ และท่อปัสสาวะ
Partial obstruction อุดกั้นเพียงบางส่วน
Complete obstruction อุดกั้นอย่างสมบูรณ์
การอุดกั้นทางเดินปัสสาวะส่วนบน
อุดกั้นตั้งแต่ รูเปิดของท่อไตในกระเพาะปัสสาวะขึ้นไปถึงไต
เกิดข้างเดียวหรือ 2 ข้างก็ได้ สาเหตุที่พบบ่อย คือ นิ่วและเนื้องอก
การอุดกั้นทางเดินปัสสาวะส่วนล่าง หมายถึง อุดกั้นตั้งแต่
คอกระเพาะปัสสาวะ ถึงรูเปิดของท่อปัสสาวะ
การอุดกั้นในระยะแรกโดยไม่เสียหน้าที่
เรียกว่า Compensatory hypertrophy
ถ้าการทำงานทดแทนเสียไป กล้ามเนื้อจะอ่อนแอโป่งพองและบางลง
เรียกว่า Decompensatory
หลักการรักษา
แก้ไขปัญหาปัสสาวะคั่งเฉียบพลัน
ระบายน้ าปัสสาวะเหนือต าแหน่งที่มีการอุดกั้น
ขจัดการติดเชื้อ
นิ่วระบบทางเดินปัสสาวะ
staghorn calculus
ความผิดปกติในการท างานของต่อม พาราไทรอยด์
ซึ่งหลั่งฮอร์โมนที่ควบคุมสารแคลเซียมออกมามากกว่าปกติ
การอักเสบติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
ชนิดของนิ่ว
แคลเซียมออกซาเลท ในผู้ป่วยที่รับประทานผัก
ใบเขียว ยอดผัก
แคลเซียมฟอสเฟต
แมกนีเซียม แอมโมเนียมฟอสเฟต
พยาธิสรีรวิทยา
การทำหน้าที่ของไตลดลง
การระคายเคืองเฉพาะที่
การติดเชื้อที่เกิดขึ้นร่วมกับนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ
นิ่วในไต
(renal calculi, RC)
มีขนาดเล็ก ประมาณ 4 – 5 มม.
จะเคลื่อนที่ตามแรงบีบตัวไล่ปัสสาวะจากไตผ่านท่อไต และลงสู่กระเพาะปัสสาวะได้
นิ่วก้อนใหญ่หรือเป็นแบบชนิดกิ่ง (staghorn calculus)
ไม่มีการเคลื่อนที่
จะไม่เกิดการอุดตันในทันที
อาการ
อาการปวดมากจนดิ้น (colicky pain)
ปวดที่สีข้างหรือด้านหลัง
ปัสสาวะเป็นเลือด
นิ่วในหลอดไต (ureteric calculi, UC)
เกิดการอุดกั้นที่สำคัญ 3 ตำแหน่ง คือ
ตรงรอยต่อของกรวยไตกับท่อไต
บริเวณที่ท่อไตพาดผ่านเส้นเลือดไอลิแอค
รูเปิดของท่อไตเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะ
นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ (vesical calculi, VC)
ส่วนมากเกิดการอุดกั้นที่คอปัสสาวะ
ปัสสาวะสีเหลืองเข้มปัสสาวะเป็นเลือด ปัสสาวะขุ่น
มีแบคทีเรีย หนองและตกตะกอนแขวนลอย (Crystals)
การตรวจวินิจฉัย
ตรวจพบระดับแมกนีเซียมฟอสเฟต สูงกว่าปกติ
ตรวจหาพาราไทรอยด์ฮอร์โมน อาจสูงกว่าปกติ
KUB (Kidney, Ureters, Bladder) ดูว่านิ่ว
อยู่บริเวณใด
IVP (Intraveneous pyelography) เป็นการตรวจ
โดยฉีดสารทึบรังสีเข้าเส้นเลือดด าแล้วถ่ายภาพรังสี
การรักษา
การผ่าตัดกรวยไตเอานิ่วในไตออก (pyelolithotomy)
การผ่าตัดเข้าไปที่ไตโดยเปิดเข้าทางสีข้างเข้าไปที่ไต
การผ่าตัดไตออกเมื่อมีการอุดตันอยู่นานจนไต
ข้างนั้นใช้การไม่ได้แล้ว
การผ่าตัดเปิดเข้าไปทางสีข้างหรือหน้าท้อง
ส่วนล่างไปถึงหลอดไตเปิดหลอดไต
การผ่าเหนือหัวเหน่าเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ
แล้วเอานิ่วออก
การผ่าเข้าไปที่ท่อปัสสาวะ แล้วเอานิ่วออก
ใช้กล้องส่องผ่านกระเพาะปัสสาวะ
การสอดกล้องเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ
การเจาะผ่านผิวหนังเข้าสู่ไตเปิดแผลเล็ก ๆ บริเวณสีข้าง
ใส่ท่อเล็กๆ ที่ติดกล้องส่องผ่านเข้าไปเพื่อขบนิ่วให้แตก
ESWL การสลายนิ่ว อาศัยคลื่นเสียงความถี่สูงวิ่งผ่านน้ำ
เล็งเข้าที่นิ่วคลื่นจะกระทบนิ่วแตกละเอียดและเศษนิ่ว
หลุดออกมาทางปัสสาวะ
ก้อนนิ่วถูกทำให้แตกเป็นเศษเล็ก ๆ โดยการใช้เลเซอร์
ภาวะแทรกซ้อนหลังการผ่าตัด
การตกเลือด
การอุดกั้นทางเดินปัสสาวะจากเศษนิ่ว
การติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ
หลักการ
การเตรียมผู้ป่วยทั้งทางด้านร่างกายและจิตใจ
อธิบายและให้ข้อมูลเกี่ยวกับการรักษา pre-post op
ดูแลให้ผู้ป่วยได้รับการระบายปัสสาวะทางสายยางต่าง ๆ
ดูแลและป้องกันภาวะตกเลือดหลังผ่าตัด
บันทึกจ านวนสารน้ าที่ได้รับและที่ขับออกจากร่างกาย
ในแต่ละวัน
การดูแลเกี่ยวกับบาดแผล
การลดความเจ็บปวดหลังผ่าตัดและอาการปวดจาก
การมีปัสสาวะคั่งค้าง
ประโยชน์ของเครื่องสลายนิ่ว
ใช้สลายนิ่วขนาดไม่เกิน 2 เซนติเมตร
สามารถกำจัดนิ่วในไต โดยไม่ต้องผ่าตัดและไม่มีรอยแผลเป็น
หลักการพยาบาล ข้อจำกัดในการสลายนิ่ว...
นิ่วไม่ควรมีขนาดโตเกินไป โดยรวมแล้วนิ่วในไตไม่ควรโตเกิน 2.5 ซ.ม.
นิ่วในท่อไตไม่ควรโตเกิน 1-1.5 ซ.ม.
นิ่วเขากวาง (staghorn) เพราะนิ่วชนิดนี้ใหญ่มาก ต้องทำ
การสลายหลายครั้งซึ่งจะทำให้ไตช้ำได้
ข้อห้ามในการสลายนิ่ว
ผู้ป่วยที่กำลังตั้งครรภ์
ผู้ป่วยที่มีเส้นเลือดแดงในช่องท้องโป่งพอง
การเตรียมตัวก่อนเข้ารับการตรวจ
งดน้ำ งดอาหาร กาแฟ ชา ช็อคโกแลต น้ำอัดลม ก่อนเข้ารับการตรวจ
อย่างน้อย 8 ชั่วโมง
คัดกรองคนไข้โดยแพทย์
อาการภายหลังทำการสลายนิ่ว
สลายนิ่วแล้วนิ่วที่แตกเป็นก้อนเล็กๆ จะออกมาปนกับน ้าปัสสาวะซึ่งอาจมี
เลือดปนออกมาด้วย ปัสสาวะจะเป็นลักษณะนี้อยู่ประมาณ 2-3 วัน หลังทำ
ปวด คลื่นไส้ อาเจียน มีไข้
การรักษา
ระยะเฝ้ารอเพื่อให้ก้อนนิ่วหลุดออกมาเองในกรณีที่ก้อนนิ่วมีขนาดเล็ก
บรรเทาอาการปวด
กระตุ้นให้ดื่มน้ าให้เพียงพอประมาณ 3,000 ซีซีต่อวัน
งดอาหารที่ส่งเสริมให้เกิดนิ่ว
นอกจากนี้อาจใช้หญ้าหนวดแมว หรือกระเจี๊ยบแดง เพราะมีฤทธิ์เป็นด่าง
ตัวอย่างข้อวินิจฉัย
ไม่สุขสบายเนื่องจากเจ็บปวดจากการมี
นิ่วอุดกั้นระบบทางเดินปัสสาวะ
เสี่ยงต่อการมีเลือดออก การอุดกั้น และติดเชื้อ
ในระบบทางเดินปัสสาวะ
ตรวจดูว่ามีท่อสายยางต่อออกมาจากที่ใด จำนวนกี่ท่อ ในระยะแรกอาจจะมีเลือดปนออกมา
ระวังไม่ให้สายพับงอ หมั่นบีบรูดคลึงสายยางบ่อยๆ
ไม่สุขสบายเนื่องจากอาการปวดแผล
แนะน าวิธีการช่วยลดอาการปวดแผล
ดูแลแผลผ่าตัด
ดูแลให้ได้รับสารน้ าสารอาหารให้เพียงพอ
ดูแลการขับถ่ายปัสสาวะ สังเกต จำนวน ลักษณะ
