Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ผู้ที่มีความวิตกกังวล / เครียด - Coggle Diagram
ผู้ที่มีความวิตกกังวล / เครียด
ความวิตกกังวล
สภาวะทางอารมณ์ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนว่ามีการกระตุ้นที่มาก รู้สึกเหมือนถูกคุกคาม ตกอยู่ในอันตราย ไม่มั่นคงปลอดภัย ทำให้เกิดความหวาดหวั่นตึงเครียดไม่เป็นสุข
ระดับความวิตกกังวล
ความวิตกกังวลระดับต่ำ
(Mild anxiety)
วิตกกังวลเล็กน้อย กระตุ้นให้บุคคลมีความตื่นตัว เตรียมพร้อมที่จะรับรู้ กระฉับกระเฉง มีความคิดในทางที่เหมาะสม
ประสาทสัมผัสทั้ง 5 ตื่นตัว มีความแข็งแรง
ความวิตกกังวลในระดับปานกลาง
(Moderate anxiety)
มีความตื่นตัวมากขึ้น เนื่องจากระบบประสาท sympathetic ทำงาน จะลุกลี้ลุกลน การรับรู้จะถูกจำกัดให้แคบลง
อาจมีการปรับตัวแบบสูงหรือมีความมั่นใจตนเองลดลง
มีพลังงานเกิดขึ้นมากกว่าคนที่มีความวิตกกังวลน้อย
อยู่นิ่งเฉยไม่ได้ ต้องทำการอย่างใดอย่างหนึ่งเพื่อขจัดพลังงานส่วนเกินออกไปก่อนจึงจะมีสมาธิ
ประสาทสัมผัสทั้ง 5 ตื่นตัว แต่แคบลง
ความวิตกกังวลในระดับรุนแรง
(Severe anxiety)
ลุกลี้ลุกลน กระสับกระส่าย พูดรัวและเร็วขึ้น บางคนอาจจะพูดติดอ่าง การรับรู้ การมีสติลดลง มีการตอบสนองแบบสูงหรือหนี การรับรู้สภาพแวดล้อมผิดๆไปจากความเป็นจริง สติปัญญาที่จะแก้ไขปัญหาลดลง ไม่รับรู้กาลเวลาและสถานที่
ระบบประสาทอัตโนมัติ ซิมพาเทติกเพิ่ม hyperventilation กลัว เรียนรู้แก้ไขปัญหาไม่ได้
ความวิตกกังวลในระดับรุนแรงที่สุด
(Panic anxiety)
ไม่สามารถควบคุมตนเองได้ ทำกิจกรรมต่างๆอย่างไม่มีจุดหมาย
พฤติกรรมด้านคำพูด กิริยาต่างๆ จะถดถอย
ไม่สามารถตัดสินใจ แก้ปัญหาได้
มีอาการอ่อนเพลีย การแสดงออกทางคำพูดจะพูดด้วยน้ำเสียงสูง เสียงสั่น พูดน้อย พูดวกวน
การพยาบาล
Mild
ตระหนักรู้ว่า anxiety
Moderate
ตระหนักรู้ว่า anxiety
ถาม : คุณรู้สึกกังวลไหม
สังเกต : ดูท่าทางคุณกังวล
ค้นหาสาเหตุ : คุณไม่สบายใจเรื่องอะไร
สำรวจว่าก่อนหน้าเผชิญความเครียดได้เหมาะสมหรือไม่
กระตุ้นให้เผชิญความเครียดเหมาะสม
กระตู้นให้ทำกิจกรรมที่ออกแรงปดปล่อยพลังงานส่วนเกิน
เทคนิคผ่อนคลาย
Severe / Panic anxiety
สัมพันธภาพ เป็นผู้รับฟังที่ดี ให้โอกาสระบายความรู้สึกไม่สบายใจ เพื่อให้ลดลงมาสู่ moderate
ปกป้องอันตรายโดยลดสิ่งกระตุ้น / ถ้ากลัวมาก อยู่เป็นเพื่อน / ไม่เผชิญสิ่งที่กลัว
ให้ความจริงกรณีการรับรู้บิดเบือน
ให้ความมั่นใจ อยู่ที่นี่ ปลอดภัย
การวินิจฉัยทางการพยาบาล
วิตกกังวล เนื่องจากไม่สามารถควบคุมหรือแก้ไขปัญหาได้
เผชิญปัญหาไม่เหมาะสม เนื่องจากรู้สึกเป็นห่วง กังวล
กระบวนการคิดเปลี่ยนแปลง เนื่องจากวิตกกังวลระดับรุนแรง
สร้างสัมพันธภาพเชิงวิชาชีพ เพื่อให้รู้สึกไว้วางใจ มั่นคง ปลอดภัย
ส่งเสริมให้ควบคุม หรือลดความวิตกกังวลโดยการฝึกผ่อนคลาย
ดูแลให้ได้รับยา sedative
ช่วยเหลือให้ผู้ป่วยได้เผชิญกับปัญหาอย่างเหมาะสม
จัดกิจกรรมลดความวิตกกังวล
ความเครียด
กรมสุขภาพจิต
: เป็นอาการที่ร่างกายและจิตใจเกิดการตื่นตัวเตรียมรับกับเหตุการณ์ใด เหตุการณ์หนึ่ง ซึ่งบุคคลคิดว่าไม่น่าพอใจ หรือเป็นเรื่องที่เกินกำลังความสามารถและทรัพยากรที่จะแก้ไข ทำให้เกิดความผิดปกติทางร่างกายและจิตใจ
Selye
: เป็นกลุ่มอาการที่ร่างกายมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อสิ่งที่มาคุกตาม โดยสิ่งนั้นเป็นสิ่งที่ไม่พึงประสงค์ มีต้นเหตุมาจากสถานการณ์หรือเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องทั้งร่างกาย จิตใจ สิ่งแวดล้อม และสังคมที่บุคคลประเมินแล้วว่าเป็นอันตรายต่อตนเอง
สาเหตุ
จากภายนอกตัวบุคคล
สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ
สังคมและสัมพันธภาพกับคนอื่นๆ
สภาวการณ์และเหตุการณ์อื่นๆ
จากภายในตัวบุคคล
ระดับพัฒนาการ
เนื่องจากความไม่สมดุลกันระหว่างความคาดหวังของคนแวดล้อมกับความสามารถของบุคคล
การรับรู้ และการแปลเหตุการณ์
เหตุการณ์ที่ก่อให้เกิดอารมณ์กลัว โกรธ เกลียด กังวล ตื่นเต้น ถือเป็นเหตุการณ์ที่ก่อให้เกิดความเครียด ทำให้ร่างกายถูกกระตุ้นและมีการสนองตอบทางด้านสรีรวิทยา
สิ่งที่คุกคามต่อภาพพจน์ของบุคคล สูญเสียเอกลักษณ์ความเป็นหญิงจากการผ่าตัดเต้านม การตัดมดลูก
ความเจ็บปวด
การเคลื่อนไหวไม่ได้
การสูญเสียและการเปลี่ยนแปลง สูญเสียบุคคลที่รัก
ผลกระทบของความเครียด
ด้านร่างกาย
ร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนที่เรียกว่า คอร์ติซอล และ อะดรีนาลีนออกมา เพื่อทำให้ร่างกายมี BP สูง และ หัวใจเต้นเร็ว เพื่อเตรียมพร้อมให้ร่างกายแข็งแรง มีพลังงานพร้อมที่จะกระทำการ
หากร่างกายไม่ได้ใช้พลังงานเหล่านั้น ฮอร์โมนที่หลั่งออกมาจะหมุนเวียนเข้ากระแสเลือด อวัยวะต่างๆจะทำงานผิดปกติบ่อยขึ้น จนกลายเป็นโรคเรื้อรัง เช่น HT โรคหัวใจ เบาหวาน
Selye (เซลเย่) กล่าวว่า โดยทั่วไปในสภาพปกติ ไม่มีความเครียด อวัยวะในร่างกายจำทำงานในสภาพสมดุล แต่เมื่อมีสิ่งคุกคาม จะทำให้สมดุลเปลี่ยนแปลง เกิดการเปลี่ยนแปลงของสรีระวิทยา และชีวเคมีของร่างกาย เกิดเป็นพฤติกรรมปรับตัวที่เรียกว่า
กลุ่มอาการปรับตัวทั่วไป
(General adaptation syndrome)
แยกออกได้ 3 ระยะ
ระยะเตือน (Alarm reaction)
เป็นปฏิกิริยาตอบสนองของบุคคลต่อสิ่งเร้าหรือตัวกระตุ้น ที่ก่อให้เกิดภาวะเครียดในระยะแรก จะเกิดขึ้นเพียงระยะเวลาสั้นๆ
ตั้งแต่ไม่ถึงนาทีถึง 48 ชั่วโมง
อาการที่แสดงออกเป็นผลจากการเปลี่ยนแปลงของระบบประสาทอัตโนมัติซมพาเทติคและต่อมพิทูอิทารีส่วนหน้า เช่น หัวใจเต้นเร็ว แรง ความดันโลหิตสูง หายใจเร็ว มีการคลื่นไส้ อาเจียน ม่านตาขยาย เหงื่อออกมากผิดปกติ กล้ามเนื้อมาผิดปกติ กล้ามเนื้อเกร็ง
ระยะที่เริ่มรู้ว่ามีสิ่งคุกคามต่อตัวคน ร่างกายจะทำการปรับตัวโดยผลิตฮอร์โมนออกมา เพื่อรักษาสมดุลเอาไว้
ระยะต่อต้าน (Stage of resistance)
ปรับตัวอย่างเต็มที่ต่อตัวกระตุ้นที่เกิดความเครียดและผลที่ตามมาคือ อาการจะดีขึ้นหรือหายไป โดยการต่อสู้หรือถอยหนีจากตัวกระตุ้น
ระยะที่ร่างกายปรับตัวเพื่อต่อสู้กับสิ่งคุกคามโดยใช้กลวิธีต่างๆ เพื่อใช้ชีวิตอยู่รอดและไม่รู้สึกว่าเกิดความเครียดจนทนไม่ได้
ระยะหมดกำลัง (The stage of exhaustion)
ความสามารถในการปรับตัวของสิ่งมีชีวิตต้องมีจุดจบ หากไม่สามารถขจัดออกไปได้ หรือไม่ได้รับการช่วยเหลือ ประคับประคองจากภายนอกอย่างเพียงพอ กลไกการปรับตัวจะล้มเหลว เกิดโรค และเสียชีวิตได้ในที่สุด
เป็นระยะที่ไม่สามารถปรับตัวได้ จะเกิดความเครียดสูงหรือเกิดความเครียดว่ามีการเปลี่ยนแปลงในร่างกาย
เกิดความผิดปกติทางร่างกาย ที่เรียกว่า
อาการไซโคโซมาติค (Phychosomatic disorder)
เป็นอาการป่วยที่มีสาเหตุมาจากปัญหาทางอารมณ์ แต่อาการปรากฎทางกาย เช่น ใจสั่น หอบ ท้องอืด นอนไม่หลับ อ่อนเพลีย ปัสสาวะบ่อย ท้องผูก ประจำเดือนไม่มาตามปกติ HT แผลในกระเพาะอาหาร
เกิดความผิดปกติทางจิตใจ ได้แก่ กลัวโดยไร้เหตุผล ขาดความเชื่อมั่นในตนเอง วิตกกังวล คิดมาก คิดฟุ้งซ่าน หลงลืมง่าย ไม่สมาธิ หงุดหงิด โกรธง่าย ใจน้อย เบื่อหน่าย ซึมเศร้า เหงา ว้าเหว่ สิ้นหวัง หมดความรู้สึก สนุกสนาน
เกิดความผิดปกติทางพฤติกรรม ได้แก่ มีการรับประทานอาหารเพิ่มขึ้นหรือลดลง สูบบุหรี่ ดื่มสุรามากขึ้น
ใช้สารเสพติด ยานอนหลับ จู้จี้ขี้บ่น ชวนทะเลาะ มีเรื่องขัดแย้งกับผู้อื่น ดึงผม กัดเล็บ กัดฟันเงียบขรึม เก็บตัว
ระดับความเครียด
ความเครียดระดับต่ำ (Mild stress)
เกิดขึ้นและหมดไปในระยะเวลาอันสั้นเพียงนาทีหรือชั่วโมง เกี่ยวข้องกับสาเหตุหรือเหตุการณ์เล็กน้อยในชีวิตประจำวัน เช่น การจราจรติดขัด ผิดนัด
ความเครียดระดับปานกลาง (Moderate stress)
อยู่นานเป็นชั่วโมงหรือเป็นวัน ส่งผลกระทบต่อตัวบุคคลมากกว่าสาเหตุในระดับแรก เช่น ความเครียดจากงานหนัก
ความเครียดระดับสูง (Severe stress)
มีอาการนานเป็นสัปดาห์ หรืออาจเป็นเดือนหรือปี ซึ่งเกิดจากสาเหตุรุนแรงสาเหตุเดียว หรือหลายสาเหตุ เช่น สูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก สูญเสียอวัยวะร่างกาย
พยาบาลจะต้องช่วยเหลือบุคคลที่มีความเครียดให้มีการเผชิญความเครียดในทางสร้างสรรค์
ส่งเสริมศักยภาพของบุคคลในการจัดการสิ่งกระตุ้น
เป้าหมายสั้น ปรับตัวปกติในปัจจุบัน อาการน้อยลง
เป้าหมายยาว ใช้ศักยภาพที่มีให้เป็นประโยชน์สูงสุด
ปรับตัวต่อความเครียด ประคับประคองให้สามารถดำรงชีวิตประจำวันได้
วิธีคลายเครียด
เมื่อมนุษย์เกิดความเครียดจะพยายามหาวิธีคลายความเครียด ซึ่งใช้วิธีใด สถานที่ใดก็ได้ ขอเพียงไม่สร้างปัญหาเพิ่ม ไม่สร้างความเดือดร้อนให้แก่ผู้อื่น
บทบาทพยาบาล
พยาบาลช่วยดึงเอาแหล่งประโยชน์ทั้งภายในและภายนอกของบุคคลที่ประสบภาวะเครียดมาใช้ให้เป็นประโยชน์ เรียกว่า
mobilize internal / external resource
ช่วยให้บุคคลสามารถเสริมสร้างความสามารถใหม่ให้เขาหาทางเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมภายนอกหรือเปลี่ยนแปลงตัวเองเพื่อให้ลดความเครียดทางอารมณ์ แสวงหาความพึงพอใจใหม่ เพื่อชดเชยสิ่งที่สูญเสียไป
ความเครียดของบางคนเกิดจาก การรับรู้ที่ผิดจากความเป็นจริง แปลผิดๆ หรือตีความหมายเหตุการณ์ไปในทางที่ไม่ดีแล้วตนเองเกิดรู้สึกไม่สบายใจ ในกรณีนี้พยาบาลต้องช่วยบุคคลให้มองเหตุการณ์ใหม่ มองหลายๆแง่ หลายๆมุม
ถ้าความเครียดเกิดจากปัจจัยในตัวบุคคลเอง พยาบาลช่วยบุคคลให้มีความรู้ในเรื่องบุคลิกภาพ สอนให้รู้จักผ่อนคลายความเครียดด้วยวิธีต่างๆ
ถ้าความเครียดเกิดจากกลไกการแก้ไขภาวะเครียด (coping mechanism) พยาบาลช่วยบุคคลให้ตระหนักถึงกลไกการแก้ไขปัญหาที่เขากำลังใช้อยู่และช่วยให้เขามีความรู้ในกลไกอื่นๆ ที่เขาอาจจะใช้ได้ ช่วยให้เขาตระหนักถึงแหล่งประโยชน์อื่นๆ ที่ช่วยประคับประคองเขาในภาวะความเครียด
การวินิจฉัยทางการพยาบาล
อารมณ์แปรปรวน ไม่อยู่ในภาวะสมดุลเนื่องจากเกิดภาวะสูญเสีย
ความดันโลหิตสูงเนื่องจากมีการสูญเสียการทำหน้าที่ของร่างกาย
เกิดโรคอ้วนเนื่องจากรับประทานมาก เพื่อลดการซึมเศร้า
กิจกรรมการพยาบาล
เน้นการช่วยเหลือสนับสนุนให้ปรับตัวได้
การสนับสนุนให้รับรู้ความจริง
การให้ความรู้ และเป็นที่ปรึกษา
การประเมิน / วินิจฉัยความเครียด : การสัมภาษณื สังเกต หรือใช้แบบวัด
ฝึกคิดในทางบวก
ฝึกเทคนิคผ่อนคลาย
ขั้นตอนสู่การควบคุมความเครียด
คิดในแง่ดี
มีปัญหาเล่าสู่กันฟัง
สร้างความรักความอบอุ่นในครอบครัว
รักษาสุขภาพกายและจิตใจให้แข็งแกร่ง
ฝึกเทคนิคคลายเครียดวิธีต่างๆ
วางแผนการบริหารจัดการเวลา
จัดการสิ่งที่จัดการได้ก่อน
เลือกสิ่งที่เป็นไปได้จริง
ตัดสินใจอย่างฉลาด