Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Behavioral science s in Health Promotion and Health Education, จัดทำโดย…

- - - - แนวคิดตามทฤษฎีการเรียนรู้ทางสังคมปัญญา
        
        แนวคิดของการเรียนรู้โดยการสังเกต
        
        แนวคิดของการกำกับตนเอง
        
        แนวคิดของการรับรู้ความสามารถตนเอง
        
        การเรียนรู้จากการประสบความสำเร็จด้วยตนเอง (Mastery learning)
        
        การเรียนรู้จากการใช้ตัวแบบ (Vicarious learning)
        
        การชักจูงด้วยวาจา (Verbal persuasion)
        
        การกระตุ้นทางอารมณ์ (Emotional arousal)
      - SCT มองพฤติกรรมบุคคลเกิดขึ้นและเปลี่ยนแปลงโดยถูกกำหนดจากปัจจัยทางสภาพแวดล้อม (Environment factor s) และปัจจัยภายในตัวบุคคล (personal factors) ในลักษณะแบบการกำหนดซึ่งกันและกัน กล่าวคือ บุคคลสามรถปรับสิ่งแวดล้อมได้เท่ากับสิ่งแวดล้อมปรับบุคคล
    - - ประเภทของแรงสนับสนุน
        
        1.แรงสนับสนุนทางอารมณ์ (Emotional Support)
        เช่น การให้ความพอใจ การยอมรับ นับถือ การแสดงความห่วงใย
        
        2.แรงสนับสนุนด้านการให้การประเมินผล (Appraisal Support)
        เช่น การให้ข้อมูลป้อนกลับ (Feedback) การเห็นพ้องหรือให้รับรอง(Affiliateion) ผลของการปฏิบัติหรือการบอกให้ทราบผลของผู้รับการปฏิบัติพฤติกรรมนั้น
        
        3.การให้แรงสนับสนุนทางด้านข้อมูลข่าวสาร (Information Support)
        เช่น การให้คำแนะนำ การตักเตือน การให้คำปรึกษา และการให้ข่าวสารรูปแบบต่างๆ
        
        4.การให้แรงสนับสนุนทางด้านเครื่องมือ (Instrumental Support)
        เช่น แรงงาน เงิน เวลา เป็นต้น
      - เครือข่ายสัหรือแรงสนับสนุนทางสังคม ได้แก่ กลุ่มครอบครัว เพื่อนสนิท เพื่อนร่วมงาน เพื่อนบ้าน ที่มีลักษณะ 3 ประการ คือ
        
        1. มีโครงสร้าง เช่น จำนวนคนที่รู้จักมักคุ้น
        
        2. มีปฏิสัมพันธ์ เช่น การแบ่งปันความช่วยเหลือ
        
        3.มีหน้าที่ เช่น ให้แรงสนับสนุนทางสังคมพันธะสัญญต่อกันและให้ความรู้สึกที่มีคุณค่าทางสังคม
- - - - เป็นคำย่อมาจาก Predisposing , Reinforcing and Enabling Causes in Educational Diagnosis and Evaluation. เป็นกระบวนการวิเคราะห์ เพื่อการวางแผนการดำเนินงานสุขศึกษา มีแนวคิดว่าพฤติกรรมบุคคลมีสาเหตุมาจากหลายปัจจัย (Multiple Factors) ดังนั้น จะต้องมีการวิเคราะห์ถึงปัจจัยสำคัญๆ ที่มีผลต่อพฤติกรรมนั้นๆ
      - การวิเคราะห์ประกอบด้วยขั้นตอนต่างๆ ๗ ขั้นตอน
        
        1.การวิเคราะห์ทางสังคม (Social Diagnosis) : เป็นการพิจารณาและวิเคราะห์ “คุณภาพชีวิต”
        
        2.การวิเคราะห์ทางระบาดวิทยา (Epidemiologyical Diagnosis) : วิเคราะห์ว่ามีปัญหาสุขภาพอะไรบ้าง
        
        3.การวิเคราะห์ทางพฤติกรรม (Behavioural Diagnosis) : พฤติกรรมบุคคล
        
        4.การวิเคราะห์ทางการศึกษา (Educational Diagnosis) : วิเคราะห์เพื่อหาปัจจัยต่างๆ ได้แก่ ปัจจัยนำ ปัจจัยเอื้อ และปัจจัยเสริม
        
        5.การเลือกกลยุทธ์ทางการศึกษา (Sele of educational al Strategies) : เลือกกลยุทธ์และเทคนิคในการดำเนินงานด้านสุขศึกษา
        
        6.การวิเคราะห์ทางการบริหาร(Administrative Diagnosis) : เช่น งบประมาณ ระยะเวลา ความสามารถของผู้ดำเนินงาน ตลอดจนทรัพยากรด้านอื่นๆ
        
        7.การประเมินผล ( Evaluation)
    - - Individual : ปัจจัยภายในตัวบุคคล เช่น ความรู้ ทัศนคติ ทักษะ
      - Interpersonal : ปัจจัยระหว่างบุคคล
      - Organizational : ปัจจัยด้านองค์กร
      - Community : ปัจจัยด้านชุมชน
      - Public policy : ปัจจัยด้านนโยบายสาธารณะ
      - การดำเนินงานสุขศึกษาและส่งเสริมสุขภาพ ไม่ใช่เป็นแค่การจัดกิจกรรมทางการศึกษาอย่างเดียว แต่จะต้องเกี่ยวข้องกับการชี้แนะสาธารณะ
        ความพยายามที่จะเปลี่ยนแปลงองค์กร การพัฒนานโยบายการสนับสนุนด้านงบประมาณ การเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อม ซึ่งต้องอาศัยกลวิธีที่หลากหลาย
- - - - Health knowledge : ความรู้ด้านสุขภาพ
      - Healt practice : การปฏิบัติด้านสุขภาพ
      - Health attitude : เจตคติด้านสุขภาพ
      - การเรียนรู้ตามทฤษฎีของ Bloom (Bloom's Taxonomy)
        แบ่งเป็น 6 ระดับ
        
        ความรู้ที่เกิดจากความจำ (knowledge) ซึ่งเป็นระดับล่างสุด
        
        ความเข้าใจ (Comprehend)
        
        การประยุกต์ (Application)
        
        การวิเคราะห์ (Analysis) สามารถแก้ปัญหา ตรวจสอบได้
        
        การสังเคราะห์ (Synthesis) สามารถนำส่วนต่างๆ มาประกอบเป็นรูปแบบใหม่ได้ให้แตกต่างจากรูปเดิม เน้นโครงสร้างใหม่
        
        การประเมินค่า (Evaluation) วัดได้ และตัดสินได้ว่าอะไรถูกหรือผิด ประกอบการตัดสินใจบนพื้นฐานของเหตุผลและเกณฑ์ที่แน่ชัด
      - การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ซึ่งเป็นผลมาจากประสบการณ์ที่คนเรามีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม ซึ่งในการเรียนรู้ที่เกิดขึ้น ได้มีการศึกษาค้นคว้าด้านความรู้ที่เกี่ยวข้องกับการเรียนรู้ จนเกิดเป็นทฤษฎีการเรียนรู้
        (วารินทร์ รัศมีพรหม. 2542 : 152)
    - - Perceived benefits การรับรู้ถึงประโยชน์ของการรักษาและป้องกันโรค หมายถึง การที่บุคคลแสวงหาวิธีการปฏิบัติให้หายจากโรคหรือป้องกันไม่ให้เกิดโรคโดยการปฏิบัตินั้นต้องมีความเชื่อว่าเป็นการกระทำที่ดีมีประโยชน์และเหมาะสมที่จะทำให้หายหรือไม่เป็นโรคนั้นๆ
      - Pereived barriers การรับรู้ต่ออุปสรรคของการปฏิบัติ หมายถึง การคาดการณ์ล่วงหน้าของบุคคลต่อการปฏิบัติพฤติกรรมที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพอนามัยของบุคคลในทางลบ ซึ่งอาจได้แก่ ค่าใช้จ่าย หรือผลที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติกิจกรรมบางอย่าง เช่น การตรวจเลือดหรือการตรวจพิเศษทำให้เกิดความไม่สุขสบาย
      - Self-efficacy เพิ่มองค์ประกอบความสามารถของตนเอง
      - Cue to action สิ่งชักนำให้เกิดการปฏิบัติเป็นเหตุการณ์หรือสิ่งที่มากระตุ้นบุคคลให้เกิดพฤติกรรมที่ต้องการออกมา
      - Pereived severity การรับรู้ความรุนแรงของโรค เป็นความคิดความเชื่อที่บุคคลประเมินความรุนแรงของโรคที่มีต่อตนในด้านความเจ็บป่วย พิการ หรือ เสียชีวิต
      - Pereived susceptibility : การรับรู้โอกาสเสี่ยงที่จะเกิดโรค เป็นความคิดความเชื่อส่วนบุคคลว่าตนมีโอกาสที่จะเกิดโรคนั้นๆ
      - เป็นโมเดลแรกๆที่พัฒนามาจากพฤติกรรมศาสตร์ เพื่อที่จะศึกษาปัญหาสุขภาพ โดยมีสมมติฐานว่า เมื่อบุคคลเกิดความกลัวรับรู้ภาวะคุมคามที่จะถึงตัวบุคคล บุคคลจะปฏิบัติตามคำแนะนำเพื่อป้องกันโรคและจัดการกับปัญหาโดยคำนึงถึงประโยชน์ของตน
    - - 1. การประเมินอันตรายต่อสุขภาพ (Threat appraisal)
        
        การรับรู้ความรุนแรงของโรค(Noxiousness)
        
        การรับรู้โอกาสเสี่ยงของการเกิดโรค(Perceived probability)
      - 2. การประเมินการเผชิญปัญหา (Coping appraisal)
        
        ความคาดหวังในประสิทธิผลของการตอบสนอง (Response efficacy)
        
        ความคาดหวังในความสามารถของตน(Self – efficacy)
      - ทฤษฎีนี้เกิดขึ้นจากความพยายามที่จะทำความเข้าใจในกฎเกณฑ์ของการกระตุ้นให้เกิดความกลัว โดยเน้นการประเมินการรับรู้ด้านข้อมูลข่าวสารที่เป็นความรู้ หรือประสบการณ์และการให้สิ่งสำคัญกับสิ่งที่มาคุกคาม และขบวนการของบุคคลเพื่อใช้ขบคิดแก้ปัญหาในสิ่งที่กำลังคุกคามอยู่นั้น ซึ่งเป็นผลให้ความน่าจะเป็นของการเพิ่มหรือลดลงของการตอบสนองของบุคคลต่อสิ่งที่มาคุกคามทางสุขภาพ
    - - การเปลี่ยนแปลงความเชื่อจะส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของบุคคล โดยบุคคลจะคำนึงถึงเหตุผลก่อน ถ้าบุคคลมีความเห็นว่าเป็นสิ่งท่ีควรกระทำบุคคลจะแสดงพฤติกรรม
      - ทัศนคติต่อพฤติกรรม (Attitude), ——-> เจตนาแสดง พฤติกรรม (Behavioral intention) ———> พฤติกรรม (Behavioral)
        การคล้อยตามกลุ่มอ้างอิง
        (Subjective Norm)
    - - พฤติกรรม(Behavior)ที่ถูกแสดงออกมาน้ันเป็น ผลมาจากเจตนา(Intention) ซึ่งมีปัจจัย 3 ประการ ที่มีอิทธิพลต่อการก่อให้เกิด
        เจตนา ได้แก่ ทัศนคติต่อพฤติกรรม (Attitude Toward the Behavior) การคล้อยตามกลุ่มอ้างอิง (Subjective Norm) และการรับรู้ความสามารถในการควบคุมพฤติกรรม (Perceived Behavioral Control)
    - - หลักขั้นตอนการเปลี่ยนแปลง (Stage of Change)
        
        (1) ขั้นยังไม่สนใจ (Precontemplate) มองยังไงก็ยังไม่เห็นวี่แววว่าจะเอาจริง อย่างน้อยก็ยังไม่เอาจริงใน 6 เดือนข้างหน้านี้ คนมักจะติดอยู่ที่ขั้นนี้นาน ส่วนใหญ่เป็นเพราะได้รับข้อมูลไม่ครบถ้วนถ่องแท้อีกส่วนหนึ่งเป็นเพราะเคยลองมาแล้วไม่สำเร็จเลยไม่เชื่อว่าตนเองจะทำได้ เรียกว่ามีวิกฤติความเชื่อถือตนเอง จึงใช้วิธีหันหลังให้ ไม่สนใจ ไม่ทำ
        
        (2) ขั้นสนใจแต่รอฤกษ์ (Contemplate) สนใจที่จะทำแล้ว แต่ยังรั้งรออยู่บ้าง ประมาณว่าในหกเดือนข้างหน้านี้คงจะได้ลงมือทำแน่
        
        (3) ขั้นตัดสินใจทำ (Preparation) ตั้งใจเอาจริงแน่นอน วางแผนเป็นตุเป็นตะแล้ว ประมาณว่าไม่เกินหนึ่งเดือนข้างหน้าที่คงได้ลงมือทำจริง
        
        (4) ขั้นลงมือทำ (Action) คือลงมือทำไปแล้ว แต่ยังต่อเนื่องมาได้ไม่เกินหกเดือน
        
        (5) ขั้นทำได้ยืด (Maintenance) ทำได้แล้ว ต่อเนื่องเกิน 6 เดือน
        แต่ยังไม่เกิน 5 ปี ยังพยายามทำอยู่ มีความเสี่ยงจะกลับไปใช้นิสัยเดิมอยู่เหมือนกัน แต่ก็พยายามที่จะไม่กลับไป
      - กระบวนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม (Processes of change)
        
        กระบวนการใช้ความรู้สึกนึกคิดหรือประสบการณ์
        (Cognitive/ Experiential processes)
        
        การเพิ่มความตระหนักรู้
        
        การกระตุ้นให้รู้สึกกลัว หรือสะเทือนใจ
        
        การประเมินสิ่งแวดล้อม
        
        การประเมินตนเอง
        
        การประกาศเจตนารมณ์ให้สังคมรับรู้
        
        กระบวนการทางพฤติกรรม (Behavioral processes)
        
        การใช้เทคนิคการหาสิ่งทดแทน
        
        การได้รับความช่วยเหลือสนับสนุน
        
        การใช้เทคนิคการให้รางวัลตนเอง
        
        เทคนิคการให้คำมั้นสัญญากับตนเอง
        
        การควบคุมสิ่งเร้า
    - - ทักษะด้านปัญญาหรือสังคมที่จะไปกำหนดแรงจูงใจหรือความสามารถของบุคคลในการเข้าถึงข้อมูล เข้าใจข้อมูลที่ได้รับ และสามารถที่จะใช้ข้อมูลข่าวสารที่ได้รับมาในการส่งเสริม และธำรงรักษาซึ่งสุขภาพที่ดี
      - แนวคิดความรอบรู้ด้านสุขภาพ
        
        But bean (2008)
        
        1) การเข้าถึงข้อมูลสุขภาพและบริการสุขภาพ (Access)
        
        2) ความรู้ ความเข้าใจ (Cognitive)
        
        3) ทักษะการสื่อสาร (Communication Skill)
        
        4) ทักษะการตัดสินใจ (Decision Skill)
        
        5) การจัดการตนเอง (Self-Management)
        
        6) การรู้เท่าทันสื่อ (Media Literacy)
      - Health Literacy มี 3 ระดับ
        
        ความรอบรู้ด้านสุขภาพระดับพื้นฐาน ( Function al health literacy) คือใช้ความรู้และใช้ทักษะทางปัญญา (cognitive skill) ในชีวิตประจำวัน เช่นรู้ว่าอะไรคือความเสี่ยง และจะหลีกเลี่ยงความเสี่ยงอย่างไร จะไปรับบริการสาธารณสุขที่ไหน อย่างไร เท่านั้น ซึ่งคนที่มีพื้นฐานด้านการอ่านออกเขียนได้ ก็สามารถที่จะอ่านฉลากยาได้ อ่านเอกสารแนะนำการปฏิบัติตัวและอ่านใบนัดการติดตามการรักษาของแพทย์ได้ ความรอบรู้ในระดับนี้เกิดประโยชน์ในระดับบุคคล
        
        ความรู้ด้านสุขภาพระดับสื่อสาร/โต้ตอบ (Interactive/communicative Health literacy) ใช้ทักษะด้านปัญญาที่สูงกว่าระดับพื้นฐาน ร่วมกับการใช้ทักษะทางด้านสังคม (Social skill) เมื่อเจอสถานการณ์ใหม่ ก็สามารถที่จะวิเคราะห์/สังเคราะห์ความรู้ใหม่ เพื่อใช้ในการจัดการปัญหาใหม่ได้
        
        ความรู้ด้านสุขภาพระดับวิจารณญาณ (Critical Health Literacy) ใช้ทักษะด้านปัญญาที่สูงและซับซ้อนขึ้น ร่วมกับทักษะด้านสังคม โดยสามารถเห็นความเชื่อมโยงของปัจจัยทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมที่เป็นตัวกำหนดสุขภาพ สามารถใช้ทักษะทางสังคมเพื่อทำการเคลื่อนไหวทางสังคมจนเกิด Social Action & Influence ในการปรับปรุงปัจจัยกำหนดสุขภาพ ซึ่งผลการปรับปรุงทั้งส่วนบุคคลและปัจจัยกำหนดสุขภาพ จะส่งผลกระทบทั้งสุขภาพส่วนบุคคลและสุขภาพของชุมชน