การช่วยเหลือดูแลผู้สูงอายุ
ในชุมชนที่ไม่รุนแรง
และไม่ซับซ้อน

ผู้สูงอายุ

ไม่ลืม

สถานการณ์การ
พลัดตกหกล้ม

โรคในกลุ่มสมองเสื่อม
ที่พบบ่อยคืออัลไซเมอร์

ปัญหาสุภาพที่
พบบ่อยในผู้สูงอายุ

อาการที่พบบ่อย
ในผู้สูงอายุ

สังคม
ผู้สูงอายุ

โรคสมองเสื่อม

ความหมาย

คือ บุคคลที่มีอายุเกิน 60 ปีบริบูรณ์ขึ้นไป

ประเทศไทยเริ่มเข้าสู่"สังคมผู้สูงอายุ"
ในปีพศ 2548เนื่องจาก มีผู้สูงอายุ
สูงถึงร้อยละ 10 ของประชากร

โรคเบาหวาน โรคหัวใจ
โรคความดันโลหิตสูง

เสียความทรงจำ
อาการสับสน กระดูกพรุน

ปัญหาการได้ยิน

ปัญหาการมองเห็น

ปัญหาการนอนไม่หลับ

ปัญหาการกลั้นการขับถ่ายไม่อยู่

ปัญหาการทรงตัวและหกล้ม

ปัญหาภาวะทุพโภชนาการ

การป้องกัน
ภาวะสมองเสื่อม

สาเหตุของ
ภาวะสมองเสื่อม

อาการ
และแสดง

การรักษา

อาการเตือนของ
ภาวะสมองเสื่อม

การตัดสินใจแย่ลง

มีปัญหาเกี่ยวกับ
ความคิดรวบยอด

สับสนวันเวลา
และสถานที่

เก็บสิ่งของผิดที่

มีปัญหาในการใช้ภาษา

อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย

ทำกิจวัตรประจำวันที่
คุ้นเคยด้วยความยาก

บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง

สูญเสียความจำโดย
เฉพาะเรื่องที่พึ่งเกิด

ชอบเก็บตัวขาดความ
กระตือรือร้นในชีวิตฟ

ไม่มีสัญญาณเบื้องต้นที่พบได้ในระยะแรก

เช่น เรื่องชนิดของอาหารที่เพิ่งรับประทาน

ใช้เวลานานในการทำกิจวัตรประจำวัน

เช่น ลืมขั้นตอนการทำอาหาร

รู้สึกยากลำบากในการทำงานที่คุ้นเคย

เช่น ลืมคำศัพท์ง่ายๆใช้คำศัพท์ผิดความหมาย

สับสนเรื่องสถานที่ ไม่รู้ว่าจะไปในสถานที่แห่งนั้นอย่างไร

เช่น ลืมสถานที่กลับบ้านกันเองไม่ถูก

รู้สึกยากลำบากที่จะเข้าใจในภาพที่เห็น

เช่น เปิดพัดลมทั้งที่รู้สึกเย็น

รู้สึกมีปัญหาในการพูดหรือเขียนที่เหมาะสม

เช่น ไม่เข้าใจค่าของตัวเลข

ไม่สามารถย้อนนึกกลับไปได้ว่า
วางสิ่งของเหล่านั้นไว้ที่ใด

เช่น เก็บเตารีดในตู้เย็น

มีอารมณ์หงุดหงิดง่าย เมื่ออยู่ในสถานการณ์ที่ไม่คุ้นเคย

เช่น จากนั่งสงบเปลี่ยนมาเป็นร้องไห้และกลายเป็นโมโห

มักจะไม่ทราบว่าจะทำอย่างไรกับตนเอง

เช่น กลายเป็นคนช่างสงสัย สับสน หวาดระแวง

มีการแยกตัวออกจากงานที่ทำ และลดการเข้าสังคม

เช่น นั่งหรือนอนทั้งวัน ไม่อยากออกไปไหน

โรคสมองเสื่อมชนิดที่
ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้

โรคสมองเสื่อม
ชนิดสามารถรักษาได้

เกิดความผิดปกติของ
เซลล์ประสาทในสมอง

ยังไม่ทราบสาเหตุที่ชัดเจน

ปัจจัยเสี่ยง

ภาวะขาดสารอาหาร
โดยเฉพาะวิตามินบี 1

โรคติดเชื้อในสมอง

ความแปรปรวนของระบบในร่างกาย

โรคเกี่ยวกับหลอดเลือดสมอง

ปัจจัยเสี่ยงที่
ป้องกันและแก้ไขได้

ปัจจัยเสี่ยงที่
แก้ไขไม่ได้

ระดับความดันโลหิต
สูง-ต่ำกว่าปกติ

ขาดการออกกำลังกาย

ความอ้วน

ภาวะไขมันในเส้นเลือดสูง

การสูบบุหรี่

หลอดเลือดแดงในสมองแข็ง

โรคเบาหวาน

การดื่มแอลกอฮอล์

การได้รับอุบัติเหตุที่ศีรษะ


ระดับโฮโมซีสทีนในเลือดสูง

การผ่าเหล่าของยีนเฉพาะ

ประวัติครอบครัว

การทำกิจกรรมออกกำลังกายสม่ำเสมอ

หลีกเลี่ยงการใช้ยาที่ไม่จำเป็นหรือ
ใช้ยาต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานและ
กิจกรรมที่ทำให้สมองถูกกระทบกระเทือน

รับประทานอาหารบำรุงสมอง

ควบคุมปัจจัยเสี่ยงต่อการ
เกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด

ระยะรุนแรง เสียความทรงจำอย่างมาก

ระยะทาง ความจำเสียอย่างเห็นได้ชัด

ระยะเริ่มต้น มีอาการหลงลืมไม่มาก

การรักษา
โดยไม่ใช้ยา

การใช้
ยารักษา

การใช้เทคนิคการผ่อนคลาย

กิจกรรมบำบัด

การระลึกถึงความหลัง

การนวด

การฝึกความจำ

การใช้แสงสว่าง

การทำการกระตุ้นสมอง

การออกกำลังกาย

การเปลี่ยนแปลง
ความคิดหรือพฤติกรรม

เพศชายมีอัตราการเสียชีวิต
มากกว่าเพศหญิง 3 เท่า

ผู้สูงอายุในประเทศไทย
เสียชีวิตด้วยการพลัดตกหกล้ม
ร้อยละ 60 ต่อปี

การจัดสิ่งแวดล้อม
ที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุ

การเสียชีวิตเป็นอันดับ 2
ของการบาดเจ็บโดยไม่ตั้งใจ

การออกกำลังกาย
ป้องกันการหกล้ม

สาเหตุของการ
พลัดตกหกล้ม

สื่งแวดล้อม

ตัวผู้สูงอายุ

พื้นและบันไดลื่น เปียก
พื้นต่างระดับไม่เรียบ

ร่างกายและความสามารถที่ลดลง

มีพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม

อาการมึนงง เวียนศีรษะ

การออกกำลังกายที่
เหมาะสมกับผู้สูงอายุ

2 ควรสำหรับการ
ออกกำลังกาย

5 ไม่สำหรับการ
ออกกำลังกาย

ถีบจักรยาน

ออกกำลังกายในน้ำ

การเดิน

ว่ายน้ำ

รำมวยจีน

ควรออกกำลังกายจากน้อยไปมาก

ควรอบอุ่นร่างกายก่อนออกกําลังกาย

ไม่บริหารกายในท่าความเร็วสูง

ไม่ออกกำลังกายใน
ที่มีอากาศร้อนอบอ้าว

ไม่ออกแรงกระทำต่อข้อมากๆ

ไม่ออกกำลังกายเมื่อ
อ่อนเพลียหรือไม่สบาย

ไม่ออกแรง เกร็ง เบ่ง

การจัดสภาพ
แวดล้อมบันได

การจัดสภาพ
แวดล้อมในห้องนอน

ข้าวเครื่องใช้

การจัดสภาพ
แวดล้อมภายในบ้าน

การจัดสภาพ
แวดล้อมในห้องน้ำ

เป็นอาการที่มีสาเหตุมาจาก
ความผิดปกติของสมองด้าน
การคิดและสติปัญญา

ผู้สูงอายุจะมีปัญหาด้านการคิด
การตัดสินใจ การเคลื่อนไหว
รวมไปถึงด้านพฤติกรรมและอารมณ์

ภายในห้องน้ำควรมีราวยึดเกาะ

พื้นห้องน้ำควรปูด้วยวัสดุเนื้อหยาบ

ไม่ควรห่างจากห้องนอนเกิน 9 ฟุต

อุปกรณ์ภาย
ในห้องน้ำ

โถส้วมควรเป็นแบบโถนั่งราบ ดีกว่านั่งยอง

ควรมีกระดิ่งและไม่ควรใส่กลอนประตู

ควรใช้ฝักบัวอาบน้ำแทนการใช้ขันตักน้ำ

ควรมีแสงสว่างเพียงพอเพื่อให้มองเห็นภายใน

ควรถูกสบู่ติดกับเชือก

สีผนังกับสีพื้นควรเป็นสีที่ตัดกัน

ควรมีเก้าอี้ไว้สำหรับนั่งอาบน้ำ

แก้วน้ำ ชาม ควรเป็นแบบที่มีหูจับ

ผ้าปูโต๊ะ ควรเป็นสีที่ต่างจากแก้วน้ำ จาน ชาม

รองเท้าที่เหมาะสมควรเป็นรองเท้าหุ้มส้น

ไม้เท้าควรมียางกันลื่น

เสื้อผ้าไม่ควรคับหรือหลวมจนเกินไป

ขอบบันไดแต่ละขั้นควรติดกันลื่น

แสงสว่างบริเวณบันไดควรเพียงพอ

ความสูงของแต่ละ
ขั้นไม่ควรเกิน : 6 นิ้ว

ไม่วางสิ่งของใดๆ ตามขั้นบันได

ราวบันไดควรมีรูปร่างเป็นทรงกลม

ไม่ควรถือของทั้งสองมือขณะขึ้นบันได

ควรเก็บสายไฟให้เรียบร้อย

สีของผนังควรเป็นสีที่อ่อน

พื้นห้องไม่ควรขัดจนเป็นมัน

สีห้องควรแตกต่างจากสีพื้น

เก้าอี้ผู้สูงอายุควรมีพนักพิง

ตู้เสื้อผ้าไม่ควรสูงจนต้องปีน

แสงสว่างในห้องควรเพียงพอ

ในห้องนอนไม่ควรมีโทรทัศน์

ประตูที่เป็นกระจกใส
ควรติดเครื่องหมายไว้

ฝาผนังอาจติดรูปภาพ
ที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ

สิ่งของที่ไม่จำเป็นไม่
ควรวางไว้ในห้องนอน

เตียงนอน

ความสูงเหมาะสมกับผู้ป่วยพอดี

ควรอยู่ในตำแหน่งที่ไปถึงง่าย

ควรมีโต๊ะข้างเตียงไว้สำหรับวางสิ่งของ

วิธีสร้างสภาพแวดล้อมทางสังคม เพื่อดูแลผู้สูงอายุให้มีสุขภาพที่ดี

สารอาหาร
บำรุงสมอง

อาหารบำรุง
สมองสำหรับผู้สูงอายุ

ความจำ

เกมฝึกสมอง

การออกกำลัง
กายเพิ่มความจำ

ไม่ซึมเศร้า

ฝึกสมาธิควบคุม
อารมณ์และจิตใจ

การแสดงการชื่นชม

ฝึกให้รางวัลแก่ตนเอง

การฝึกสมาธิ ไทเกก

ขยันดื่มน้ำมากๆ

นอนให้เพียงพอ

บริหารสมอง
และสติปัญญา

พัฒนาความจำ

ช่วยให้ผ่อนคลาย

ทำให้สมองแข็งแรงทำงานอย่างสมดุล

รู้สึกสงบทั้งร่างกายและจิตใจ

ช่วยให้ทักษะการอ่าน เขียน พูด ดีขึ้น

ท่าบริหารร่างกายเช่น โยคะ รำมวยจีน

เพิ่งเดินถอยหลัง หาพื้นที่โล่งกว้าง

การออกกำลังกายแบบแอโรบิก

ความจำชั่วคราว

ความจำถาวร

โคลีน

สารต้าน
อนุมูลอิสระ

ธาตุเหล็ก

น้ำมันปลา

ลดสูบบุหรี่

วิตามินบี

ไข่

กระเทียม

ผักสีเขียว สีแดง

เนื้อ

ธัญพืช

น้ำนมถั่วเหลือง

ข้าวโอ๊ต

ข้าวกล้อง

ท่าจีบแอล มือขวาทำมือเป็นรูปจีบ
มือซ้ายทำเป็นรูปแอล แล้วทำสลับกัน

ท่าโป้งก้อย
มือขวาชูนิ้วโป้งมือซ้าย
ชูนิ้วก้อย แล้วทำสลับกัน

ประโยชน์ของ
เกมฝึกสมอง

กระตุ้นสมองส่วนการ
คิดคำนวณกะระยะ

เพื่อป้องกันกล้ามเนื้อ
หัวไหล่เกิดความติดยึด

เพื่อกระตุ้นการสั่งการของ
สมองให้สมดุลทั้งสองซีก

ภาวะซึมเศร้า

เป็นภาวะที่พบได้บ่อย
ในผู้ที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง

ภาวะซึมเศร้ามีโอกาส
พัฒนาทำให้เกิดโรคซึมเศร้า

แบบประเมิน9Q

ภาวะจิตใจที่หม่นหมอง หดหู่

กินข้าวอร่อย

นอนไม่หลับ

คำแนะเมื่อผู้สูง
อายุมีภาวะซึมเศร้า

5 วิธีสร้าง
สิ่งแวดล้อม

สร้างความรู้สึกมี
คุณค่าให้แก่ผู้สูงอายุ

หางานอดิเรกที่เหมาะ
สมให้ผู้สูงอายุทำ

มันพาผู้สูงอายุเข้าวัด
ทำบุญ สวดมนต์ไหว้พระ

ส่งเสริมกิจกรรม
ผู้สูงอายุในชุมชน

สร้างภูมิทัศน์ในบ้าน

พูดคุยกับคนที่ไว้ใจ

ผ่อนคลายความเครียดด้วยวิธีต่างๆ

วางเป้าหมายการทำงานที่เหมาะสม

มองโลกในแง่ดีอย่าด่วนตัดสินใจ

มีเรื่องการดื่มสุราหรือแอลกอฮอล์

ปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงของชีวิต

ทำกิจกรรมร่วมกับผู้อื่น พบปะเพื่อนฝูง

พบแพทย์เมื่อมีปัญหาทางจิตใจ

หลีกเลี่ยงการอยู่คนเดียวเมื่อมีอารมณ์เศร้า

ทำกิจกรรมหรืองานอดิเรกที่ชอบ

ออกกำลังกาย

องค์ประกอบ

อาหารที่เหมาะ
สมกับผู้สูงอายุ

หลีกเลี่ยงอาหารไขมันสูง

ดื่มน้ำสะอาดให้เพียงพอ

ดื่มนม และถั่วเป็นประจำ

กินอาหารสะอาดปลอดภัย

กินปลา ไข่ เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน

งดสูบบุหรี่ และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

กินพืชผัก ผลไม้ตามฤดูกาล

กินข้าวเป็นหลักเน้นข้าวกล้อง

อาหารให้หลากหลาย

ไม่มีแผลในช่องปาก

รับรสชาติได้ดี

เคี้ยวอาหารได้ดี

กลืนได้ดีไม่ติดคอ

โรคที่มีผลต่อการ
นอนของผู้สูงอายุ

วิธีหลับ

สาเหตุการ
นอนไม่หลับ

Medication

ผลจากการเปลี่ยนแปลงทางฮอร์โมน

Working condition

นอนไม่หลับจากการเปลี่ยนเวลานอน

Jet Lag

ปัจจัยกระตุ้นให้นอนไม่หลับ

สาเหตุทางด้านจิตเช่นโรคซึมเศร้า

ข้ออักเสบ

กระดูกพรุน

โรคกระเพาะอาหาร

โรคมะเร็ง

โรคพาร์กินสัน

โรคสมองเสื่อม

โรคอัลไซเมอร์

ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่

โรคหัวใจ

โรคถุงลมปอดโป่งพอง

ปรับห้องนอนให้หน่อยผม

เตียงนอนมีไว้สำหรับนอนหลับเท่านั้น

พยายามจัดเวลาสำหรับการพักผ่อน

เมื่อเอนตัวลงนอนแล้ว ควรหยุด
อุปนิสัยบางอย่างที่เกิดจากความเคยชิน

ไม่ควรทำกิจกรรมที่ทำให้จิตใจ
ได้รับการกระตุ้นก่อนนอน

ไม่ควรดื่มน้ำปริมาณมากๆ ในช่วงอาหารเย็น

หลีกเลี่ยงการกินอาหารเย็น

อยากดูนาฬิกาบ่อยๆ

สูบบุหรี่และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

การตื่นนอนควรถึงนอนกรนเวลา

อย่านอนตอนกลางวัน

ห้องนอนเป็นเวลา 30 นาทีแล้วยังไม่หลับไม่ควรฝืน

หาคู่นอนมีอาการนอนกรน ควรใช้ที่อุดหู

ออกกำลังกายเป็นประจำ

ที่นอนไม่ควรนุ่มหรือแข็งมากเกินไป

ถ้าจับจมูกจับหูมือขวาจับปลายจมูก
มือซ้ายจับหูขวา แล้วจับสลับข้าง