ปัญหาสิ่งปฏิกูล
(Excreta or Human Wastes)

ความหมาย

อุจจาระหรือปัสสาวะและหมายความรวมถึงสิ่งใด
ซึ่งเป็นสิ่งโสโครกหรือมีกลิ่นเหม็น

การขับถ่ายจากร่างกายของมนุษย์


น้ำโสโครกซึ่งเป็นสิ่งน่ารังเกียจและเป็นอันตรายต่อสุขภาพ

ส่วนประกอบและปริมาณของสิ่งปฏิกูลในแต่ละคนแต่ละชุมชน

การบริโภคอาหาร

การใช้น้ำ

สุขภาพและการชำระล้างหลังขับถ่าย

อุจจาระมีสารอินทรีย์อยู่ประมาณร้อยละ 20

ในปัสสาวะมีอยู่ประมาณร้อยละ2.5

มีส่วนประกอบของสารอนินทรีย์

ไนโตรเจน

ฟอสฟอรัส

โพแทสเซียมและอื่นๆ

ปัญหาสิ่งปฏิกูลและผลกระทบต่อสุขภาพชุมชน

click to edit

  1. เป็นแหล่งแพร่พันธุ์ของจุลินทรีย์​และแมลงนำโรค โดยเฉพาะแมลงวัน เป็นต้น
  1. ก่อให้เกิดความน่ารังกียจและเหตุรำคาญเนื่องจากกลิ่น
  1. เกิด​ปัญหามลพิษ​ทางดิน และน้ำเนื่องจากการปนเปื้อน
  1. สูญเสียเศรษฐกิจ เนื่องมาจากการเจ็บป่วยและ
    การจัดการกับมลพิษทางดินและน้ำ
    รวมทั้งแหล่งอาหารในน้ำเมื่อเกิด
    ภาวะโรคระบาดทำให้การบริโภคไ
    ปและการส่งออกลดลง

การกำจัดสิ่งปฏิกูล
ในชุมชน

อัตราส่วนที่นั่งส้วมต่อจำนวนผู้ใช้คือ1:5-6

ข้อกำหนดที่สำคัญในการกำจัดสิ่งขับถ่ายของร่างกายโดยใช้ส้วมที่ถูกต้อง 7 ประการ

1) ไม่ก่อให้เกิดการปนเปื้อนต่อดิน

2) ไม่ทำให้เกิดการปนเปื้อนต่อน้ำผิวดิน

สร้างส้วมที่ผิดหลักสุขาภิบาล

ยกพื้นสูงโดยไม่มีบ่อหรือหลุมเก็บกักที่เรียกว่า "ถ่าน" ทำให้สิ่งขับถ่ายกองทับถมอยู่บนพื้นดิน

การปล่อยสิ่งขับถ่ายให้ราดหรือขังบนพื้นดินขณะที่ยังไม่สลายตัวอย่างสมบูรณ์

การติดตั้งส้วมชนิดที่ชะล้างและ
ขับเคลื่อนสู่พื้นดินโดยตรง

รถไฟ

ส้วมที่ปล่อยสิ่งขับถ่ายลงน้ำโดยตรง

เรือ

แพ

3) ไม่ทำให้เกิดการปนเปื้อนต่อน้ำใต้ดิน

ในชุมชนบางแห่งน้ำใต้ดินอยู่
ไม่ลึกจากระดับผิวดินมากนัก

click to edit

พื้นที่ลาดแถบเชิงเขา

พื้นที่ในหุบเขาที่ราบชายฝั่งทะเล

กรุงเทพมหานคร

ก้นหลุมส้วมจึงควรสูงจากระดับน้ำใต้ดินกว่า 3 เมตร

4) การป้องกันแมลงและสัตว์หลุมสวมหรือที่กักสิ่งปฏิกูลต้องสามารถป้องกันไม่ให้แมลงและสัตว์เข้าถึงได้

5) การป้องกันกลิ่นและความน่ารังเกียจ เนื่องจากสิ่งปฏิกูลเป็นอินทรีย์วัตถุที่ย่อยสลายได้ด้วยจุลินทย์ตามธรรมชาติ ทำให้เกิดกลิ่นเหม็น ส้วมที่ดีต้องมีระบบท่อระบายอากาศออกจากภายในหลุมส้วม

6) ห้ามนำอุจาระสดหรือสลายตัวไม่สมบูรณ์ใช้ทำปุ๋ย เนื่องจากจุลินทรีย์และพยาธิยังไม่ตายทำให้เกิดการแพร่กระจายโดยปนเปื้อนอยู่กับดิน ติดไปกับแมลงวัน พืชผัก และถูกชะล้างลงแหล่งน้ำ

7) ควรเป็นส้วมที่ใช้ง่าย
ดูแลรักษาง่ายและราคาไม่แพง

ส้วมราดน้ำคอห่านชนิดนั่งยองๆ ใช้น้ำขับเคลื่อนสิ่งขับถ่ายจากโถส้วมครั้งละประมาณ 1 ลิตร

สวมชักโครกใช้น้ำครั้งละประมาณ 8-16 ลิตร

ระบบการจัดการขับถ่ายแบ่งเป็น 2 ระบบ

  1. ระบบไม่ใช่น้ำขับคลื่อน

click to edit

ส้วมหลุม (Pi Privy)

ส้วมหลุมตัน (Vaul Privy)

ส้วมถังเท (Box and can of Bucket Privy)

ส้วมเคมี (Chemical Privy)

click to edit

หลุมและพื้นส้วมซึ่งเจาะร่องสำหรับถ่ายลงหลุมส้วมโดยตรง

พื้นส้วมควรยกให้สูงกว่าระดับผิวดิน ไม่น้อยกว่า 30 ซม

ถมดินรอบๆปากหลุมให้เป็นคันดินอัดแน่น ไม่น้อยกว่า 50 ซม.

ช่องสำหรับถ่ายควรมีฝาปิดมิดชิด

หลุมส้วมปัจจุบันนิยมใช้วงของชีเมนต์รูปสี่เหลี่ยมขนาด 0.8x0.8เมตร
หรือรูปทรงกระบอกขนาดรัศมีสูง 0.4 เมตรมีท่อระบายอากาศออกจากหลุมส้วม

ข้อดี

ราคาไม่แพง

ไม่ต้องอาศัยน้ำเป็นตัวขับเคลื่อน

ใช้วัสดุในท้องถิ่นได้

การสร้างทำไม่ยาก

ข้อเสีย

click to edit

รักษาความสะอาดลำบาก

มักมีกลิ่นเหม็นรบกวน

สร้างไว้ในอาคารที่พักไม่ได้แมลงและสัตว์อาจรบกวน​

ส้วมหลุมเจาะ

มีลักษณะเช่นเดียวกับส้วมหลุมธรรมดา
แตกต่างกันตรงวิธีขุดและขนาดหลุมเท่านั้น

เจาะลึกประมาณ 15-35 ฟุต (4-10เมตร) เส้นผ่าศูนย์กลาง 10-18 นิ้ว ความจุน้อย อายุการใช้งานไม่เกิน 2 ปื

ข้อดี

click to edit

การใช้สะดวก

ไม่มีกลิ่นรบกวน

ป้องกันแมลงได้

ข้อเสีย

click to edit

การขุดเจาะต้องใช้ครื่องจักรกล

หลุมส้วมมีรูแคบส่วนบนมักปนเปื้อนด้วยอุจจาระปัสสาวะ

แมลงวันลงไปได้

click to edit

เป็นส้วมหลุมแต่ใช้ถังเป็นภาชนะสำหรับเก็บกักสิ่งปฏิกูล

เหมาะสำหรับบ้านริมน้ำหรือใกล้แหล่งน้ำ เรือ แพ

ทั้งนี้ชุมชนต้องจัดเตรียมให้มีบริการดูดถ่ายเมื่อเต็มถัง

click to edit

เป็นส้วมที่ใช้ภาชนะคล้ายถังเป็นที่รองรับสิ่งขับถ่ายแทนหลุม

วัตถุประสงค์เพื่อกำจัดได้วันละ1ครั้ง

มีการถ่ายเทอากาศได้ดี นิยมใช้ในการตั้งค่ายพักแรมชั่วคราว

เป็นส้วมที่ใช้น้ำยาเคมีเป็นตัวทำลาย
เชื้อโรคที่ปนออกมากับสิ่งขับถ่าย

click to edit

โซดาไฟละลายน้ำให้มีความเข้มข้น 2 1/2: 3 เปอร์เซ็นต์

ใช้น้ำยาเคมีใส่ไว้อย่างน้อยประมาณ10-20 เปอร์เซ็นต์ของความจุถัง

หลังจากอุจจาระจะต้องราดน้ำยาเคมีด้วยทุกครั้ง

เหมาะกับยานพาหนะ เช่น เครื่องบิน รถไฟ รถทัวร์ เรือโดยสารทางไกล

ส้วมหลุมตื้นหรือส้วมสนาม

click to edit

เป็นการขุดหลุมลงชั้นตื้นของผิวดิน มักจะขุดลึกประมาณ40-60 เชนติมตร (34 นิ้ว) ขนาดปากหลุมกว้าง 30 x 30 เซนติเมตร

ส้วมชนิดนี้สร้างไว้ชั่วคราวเท่านั้น เช่น ค่ายทหารชั่วคราว ค่ายลูกเสือ

ผู้ใช้ส้วมต้องเอาพลั่วตักดินกลบอุจจาระทุกครั้งที่

  1. ระบบใช้น้ำขับเคลื่อน

ส้วมซึม(Cesspool Latrinc)

ลักษณะของส้วม

click to edit

เป็นถังตกตะกอนถังหนึ่งและถังสาหรับซึมอีกถังหนึ่ง

ถังทำด้วยคอนกรีตเส้นผ่าศูนย์กลางขนาดประมาณ80-100 เซนติมตร ลึก1.5-2 เมตร

ปฏิกิริยาของการย่อยแบคทีเรียจะเกิดขึ้นในถังแรก

ส่วนตะกอนจะตกลงไปรวมอยู่ที่ก้นถัง ส่วนที่เป็นน้ำจะไหลไปสู่ถังที่2 ทางท่อกระบาย
ซึ่งมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4 นิ้วเชื่อมถังที่ 1 และถังที่ 2 เข้าด้วยกัน

ประกอบไปด้วยถังเก็บอุจจาระ2 ถัง

มีวัตถุประสงค์เพื่อจะปล่อยให้น้ำซึมออกจาก
หลุมสัวมเข้าสู่ชั้นดินรอบๆหลุม

ส้วมถังเกรอะ(Septic Tank)

click to edit

มีวัตถุประสงค์เพื่อเก็บกักสิ่งขับถ่ายไว้ในถังส้วมที่สร้างด้วยวัสดุ

ป้องกันน้ำซึมเข้าออกเพื่อให้เกิดการย่อยสลายดี
แล้วจึงปล่อยส่วนที่เป็นของเหลวออกไปตามท่อสำหรับระบายออกจากถังเกรอะ

โดยเฉพาะ​ของหลวที่ระบายออกนั้นจะปล่อยให้กิดการดูดซึมอยู่ในชั้นดินใกล้ผิวดิน

จึงจัดไว้สำหรับการดูดซึมของเหลวจากถังเกรอะโดยเฉพาะ เรียกว่า"สนามดูดซึมหรือพื้นที่ดูดซึม"

ส้วมถังเกรอะแบบเติมอากาศ
(Acrobic Septie Tak)

click to edit

ส้วมชนิดนี้จะใช้จุลินทรีย์ชนิดอาศัยออกซิเจนอิสระเป็นแหล่งพลังงานในการเจริญพันธุ์

ดังนั้นถังเก็บกักสิ่งขับถ่ายต้องมีการเติมอากาศในถังตลอดเวลา

ซึ่งปัจจุบันส้วมถังเกรอะแบบเติมอากาศมีจำหน่ายเป็นชุดสำเร็จรูป

ส้วมใช้ร่วมกับระบบการ
กำจัดน้ำโสโครก

click to edit

เป็นการเชื่อมระบบการกำจัดสิ่งขับถ่ายของร่างกายจากอาคารที่พักอาศัย
ที่ทำการ โรงงานอุตสาหกรรม​ต่อเข้ากับระบบท่อรับน้ำเสีย
น้ำโสโครกโดยตรง และนำไปกำจัดร่วมกัน ณโรงงานบำบัด

ส้วมชนิดนี้มีการใช้ในต่างประเทศ

สำหรับประเทศไทยใช้เฉพาะบางกลุ่มกิจรรม

อาคารสงคราะห์

อาคารชุด

โรงงานบางแห่ง


โรงพยาบาล


สนามบิน


ฐานทัพ เป็นต้น