ปัญหาสิ่งปฏิกูล
(Excreta or Human Wastes)
ความหมาย
อุจจาระหรือปัสสาวะและหมายความรวมถึงสิ่งใด
ซึ่งเป็นสิ่งโสโครกหรือมีกลิ่นเหม็น
การขับถ่ายจากร่างกายของมนุษย์
น้ำโสโครกซึ่งเป็นสิ่งน่ารังเกียจและเป็นอันตรายต่อสุขภาพ
ส่วนประกอบและปริมาณของสิ่งปฏิกูลในแต่ละคนแต่ละชุมชน
การบริโภคอาหาร
การใช้น้ำ
สุขภาพและการชำระล้างหลังขับถ่าย
อุจจาระมีสารอินทรีย์อยู่ประมาณร้อยละ 20
ในปัสสาวะมีอยู่ประมาณร้อยละ2.5
มีส่วนประกอบของสารอนินทรีย์
ไนโตรเจน
ฟอสฟอรัส
โพแทสเซียมและอื่นๆ
ปัญหาสิ่งปฏิกูลและผลกระทบต่อสุขภาพชุมชน
click to edit
- เป็นแหล่งแพร่พันธุ์ของจุลินทรีย์และแมลงนำโรค โดยเฉพาะแมลงวัน เป็นต้น
- ก่อให้เกิดความน่ารังกียจและเหตุรำคาญเนื่องจากกลิ่น
- เกิดปัญหามลพิษทางดิน และน้ำเนื่องจากการปนเปื้อน
- สูญเสียเศรษฐกิจ เนื่องมาจากการเจ็บป่วยและ
การจัดการกับมลพิษทางดินและน้ำ
รวมทั้งแหล่งอาหารในน้ำเมื่อเกิด
ภาวะโรคระบาดทำให้การบริโภคไ
ปและการส่งออกลดลง
การกำจัดสิ่งปฏิกูล
ในชุมชน
อัตราส่วนที่นั่งส้วมต่อจำนวนผู้ใช้คือ1:5-6
ข้อกำหนดที่สำคัญในการกำจัดสิ่งขับถ่ายของร่างกายโดยใช้ส้วมที่ถูกต้อง 7 ประการ
1) ไม่ก่อให้เกิดการปนเปื้อนต่อดิน
2) ไม่ทำให้เกิดการปนเปื้อนต่อน้ำผิวดิน
สร้างส้วมที่ผิดหลักสุขาภิบาล
ยกพื้นสูงโดยไม่มีบ่อหรือหลุมเก็บกักที่เรียกว่า "ถ่าน" ทำให้สิ่งขับถ่ายกองทับถมอยู่บนพื้นดิน
การปล่อยสิ่งขับถ่ายให้ราดหรือขังบนพื้นดินขณะที่ยังไม่สลายตัวอย่างสมบูรณ์
การติดตั้งส้วมชนิดที่ชะล้างและ
ขับเคลื่อนสู่พื้นดินโดยตรง
รถไฟ
ส้วมที่ปล่อยสิ่งขับถ่ายลงน้ำโดยตรง
เรือ
แพ
3) ไม่ทำให้เกิดการปนเปื้อนต่อน้ำใต้ดิน
ในชุมชนบางแห่งน้ำใต้ดินอยู่
ไม่ลึกจากระดับผิวดินมากนัก
click to edit
พื้นที่ลาดแถบเชิงเขา
พื้นที่ในหุบเขาที่ราบชายฝั่งทะเล
กรุงเทพมหานคร
ก้นหลุมส้วมจึงควรสูงจากระดับน้ำใต้ดินกว่า 3 เมตร
4) การป้องกันแมลงและสัตว์หลุมสวมหรือที่กักสิ่งปฏิกูลต้องสามารถป้องกันไม่ให้แมลงและสัตว์เข้าถึงได้
5) การป้องกันกลิ่นและความน่ารังเกียจ เนื่องจากสิ่งปฏิกูลเป็นอินทรีย์วัตถุที่ย่อยสลายได้ด้วยจุลินทย์ตามธรรมชาติ ทำให้เกิดกลิ่นเหม็น ส้วมที่ดีต้องมีระบบท่อระบายอากาศออกจากภายในหลุมส้วม
6) ห้ามนำอุจาระสดหรือสลายตัวไม่สมบูรณ์ใช้ทำปุ๋ย เนื่องจากจุลินทรีย์และพยาธิยังไม่ตายทำให้เกิดการแพร่กระจายโดยปนเปื้อนอยู่กับดิน ติดไปกับแมลงวัน พืชผัก และถูกชะล้างลงแหล่งน้ำ
7) ควรเป็นส้วมที่ใช้ง่าย
ดูแลรักษาง่ายและราคาไม่แพง
ส้วมราดน้ำคอห่านชนิดนั่งยองๆ ใช้น้ำขับเคลื่อนสิ่งขับถ่ายจากโถส้วมครั้งละประมาณ 1 ลิตร
สวมชักโครกใช้น้ำครั้งละประมาณ 8-16 ลิตร
ระบบการจัดการขับถ่ายแบ่งเป็น 2 ระบบ
- ระบบไม่ใช่น้ำขับคลื่อน
click to edit
ส้วมหลุม (Pi Privy)
ส้วมหลุมตัน (Vaul Privy)
ส้วมถังเท (Box and can of Bucket Privy)
ส้วมเคมี (Chemical Privy)
click to edit
หลุมและพื้นส้วมซึ่งเจาะร่องสำหรับถ่ายลงหลุมส้วมโดยตรง
พื้นส้วมควรยกให้สูงกว่าระดับผิวดิน ไม่น้อยกว่า 30 ซม
ถมดินรอบๆปากหลุมให้เป็นคันดินอัดแน่น ไม่น้อยกว่า 50 ซม.
ช่องสำหรับถ่ายควรมีฝาปิดมิดชิด
หลุมส้วมปัจจุบันนิยมใช้วงของชีเมนต์รูปสี่เหลี่ยมขนาด 0.8x0.8เมตร
หรือรูปทรงกระบอกขนาดรัศมีสูง 0.4 เมตรมีท่อระบายอากาศออกจากหลุมส้วม
ข้อดี
ราคาไม่แพง
ไม่ต้องอาศัยน้ำเป็นตัวขับเคลื่อน
ใช้วัสดุในท้องถิ่นได้
การสร้างทำไม่ยาก
ข้อเสีย
click to edit
รักษาความสะอาดลำบาก
มักมีกลิ่นเหม็นรบกวน
สร้างไว้ในอาคารที่พักไม่ได้แมลงและสัตว์อาจรบกวน
ส้วมหลุมเจาะ
มีลักษณะเช่นเดียวกับส้วมหลุมธรรมดา
แตกต่างกันตรงวิธีขุดและขนาดหลุมเท่านั้น
เจาะลึกประมาณ 15-35 ฟุต (4-10เมตร) เส้นผ่าศูนย์กลาง 10-18 นิ้ว ความจุน้อย อายุการใช้งานไม่เกิน 2 ปื
ข้อดี
click to edit
การใช้สะดวก
ไม่มีกลิ่นรบกวน
ป้องกันแมลงได้
ข้อเสีย
click to edit
การขุดเจาะต้องใช้ครื่องจักรกล
หลุมส้วมมีรูแคบส่วนบนมักปนเปื้อนด้วยอุจจาระปัสสาวะ
แมลงวันลงไปได้
click to edit
เป็นส้วมหลุมแต่ใช้ถังเป็นภาชนะสำหรับเก็บกักสิ่งปฏิกูล
เหมาะสำหรับบ้านริมน้ำหรือใกล้แหล่งน้ำ เรือ แพ
ทั้งนี้ชุมชนต้องจัดเตรียมให้มีบริการดูดถ่ายเมื่อเต็มถัง
click to edit
เป็นส้วมที่ใช้ภาชนะคล้ายถังเป็นที่รองรับสิ่งขับถ่ายแทนหลุม
วัตถุประสงค์เพื่อกำจัดได้วันละ1ครั้ง
มีการถ่ายเทอากาศได้ดี นิยมใช้ในการตั้งค่ายพักแรมชั่วคราว
เป็นส้วมที่ใช้น้ำยาเคมีเป็นตัวทำลาย
เชื้อโรคที่ปนออกมากับสิ่งขับถ่าย
click to edit
โซดาไฟละลายน้ำให้มีความเข้มข้น 2 1/2: 3 เปอร์เซ็นต์
ใช้น้ำยาเคมีใส่ไว้อย่างน้อยประมาณ10-20 เปอร์เซ็นต์ของความจุถัง
หลังจากอุจจาระจะต้องราดน้ำยาเคมีด้วยทุกครั้ง
เหมาะกับยานพาหนะ เช่น เครื่องบิน รถไฟ รถทัวร์ เรือโดยสารทางไกล
ส้วมหลุมตื้นหรือส้วมสนาม
click to edit
เป็นการขุดหลุมลงชั้นตื้นของผิวดิน มักจะขุดลึกประมาณ40-60 เชนติมตร (34 นิ้ว) ขนาดปากหลุมกว้าง 30 x 30 เซนติเมตร
ส้วมชนิดนี้สร้างไว้ชั่วคราวเท่านั้น เช่น ค่ายทหารชั่วคราว ค่ายลูกเสือ
ผู้ใช้ส้วมต้องเอาพลั่วตักดินกลบอุจจาระทุกครั้งที่
- ระบบใช้น้ำขับเคลื่อน
ส้วมซึม(Cesspool Latrinc)
ลักษณะของส้วม
click to edit
เป็นถังตกตะกอนถังหนึ่งและถังสาหรับซึมอีกถังหนึ่ง
ถังทำด้วยคอนกรีตเส้นผ่าศูนย์กลางขนาดประมาณ80-100 เซนติมตร ลึก1.5-2 เมตร
ปฏิกิริยาของการย่อยแบคทีเรียจะเกิดขึ้นในถังแรก
ส่วนตะกอนจะตกลงไปรวมอยู่ที่ก้นถัง ส่วนที่เป็นน้ำจะไหลไปสู่ถังที่2 ทางท่อกระบาย
ซึ่งมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4 นิ้วเชื่อมถังที่ 1 และถังที่ 2 เข้าด้วยกัน
ประกอบไปด้วยถังเก็บอุจจาระ2 ถัง
มีวัตถุประสงค์เพื่อจะปล่อยให้น้ำซึมออกจาก
หลุมสัวมเข้าสู่ชั้นดินรอบๆหลุม
ส้วมถังเกรอะ(Septic Tank)
click to edit
มีวัตถุประสงค์เพื่อเก็บกักสิ่งขับถ่ายไว้ในถังส้วมที่สร้างด้วยวัสดุ
ป้องกันน้ำซึมเข้าออกเพื่อให้เกิดการย่อยสลายดี
แล้วจึงปล่อยส่วนที่เป็นของเหลวออกไปตามท่อสำหรับระบายออกจากถังเกรอะ
โดยเฉพาะของหลวที่ระบายออกนั้นจะปล่อยให้กิดการดูดซึมอยู่ในชั้นดินใกล้ผิวดิน
จึงจัดไว้สำหรับการดูดซึมของเหลวจากถังเกรอะโดยเฉพาะ เรียกว่า"สนามดูดซึมหรือพื้นที่ดูดซึม"
ส้วมถังเกรอะแบบเติมอากาศ
(Acrobic Septie Tak)
click to edit
ส้วมชนิดนี้จะใช้จุลินทรีย์ชนิดอาศัยออกซิเจนอิสระเป็นแหล่งพลังงานในการเจริญพันธุ์
ดังนั้นถังเก็บกักสิ่งขับถ่ายต้องมีการเติมอากาศในถังตลอดเวลา
ซึ่งปัจจุบันส้วมถังเกรอะแบบเติมอากาศมีจำหน่ายเป็นชุดสำเร็จรูป
ส้วมใช้ร่วมกับระบบการ
กำจัดน้ำโสโครก
click to edit
เป็นการเชื่อมระบบการกำจัดสิ่งขับถ่ายของร่างกายจากอาคารที่พักอาศัย
ที่ทำการ โรงงานอุตสาหกรรมต่อเข้ากับระบบท่อรับน้ำเสีย
น้ำโสโครกโดยตรง และนำไปกำจัดร่วมกัน ณโรงงานบำบัด
ส้วมชนิดนี้มีการใช้ในต่างประเทศ
สำหรับประเทศไทยใช้เฉพาะบางกลุ่มกิจรรม
อาคารสงคราะห์
อาคารชุด
โรงงานบางแห่ง
โรงพยาบาล
สนามบิน
ฐานทัพ เป็นต้น