Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
GIZA GORPUTZAREN ANTOLAKETA - Coggle Diagram
GIZA GORPUTZAREN ANTOLAKETA
Antolaketa mailak
Materia bizia antolatzeko modu konplexua. Maila bakoitza aurrekoaren konbinazioa.
Maila abiotikoak (bizigabea)
Molekula: Bi elementu edo gehiago kimikoki elkartzean.
Organulua: Biomolekulak elkartzen eta funtzio jakin bat bete.
Atomoa: Materia ostazen duten elementu kimikoak
Maila biotikoak (biziduna)
Ehuna: Jatorri eta funtzio bereko zelulen multzoa.
Organoa: Elkartuta eta funtzio espezifiko bat betetzen duten zenbait ehun motaz osastutako egiturak.
Zelula: orgenuluen multzoa.
Aparatu edo sistema: Bizi funtzio bat betetzen duten antzeko organoak (sistema) eta desberdinen (aparatua) multzoa.
Organismoa: Aparatuz edo sistemaz osatuta dagoen izaki bizidun independientea.
3 bizi funtzioak: Nutrizioa, harremana eta ugalketa
Atomo eta molekula maila
Bi mota: ez-organikoak eta organikoak
Ez organikoak
Ura: Biomolekula ugariena. Ezinbestekoa da organismoan gertatzen diren prozesu biologikoetarako.
Ez dago organoetan berdin banatuta.
Gatz mineralak: Katioiak eta anioiak elkartuz sortzen. Batzuek egitura solidoak sortzen: hezurrak, eta beste batzukprozesu batzuetan parte hartzen dute.
Materia bizian eta bizigabean
Organikoak
Gluzidoak
Sakaridoen kateak dira. Karbohidratoak eta azukreak esaten zaie. Funtzioa energia ematea da. 3 mota:
Monosakaridoak: monosakarido bakarra (Glukosa)
Disakaridoak: bi monosakarido (Laktosa)
Polisakaridoak: monosakararido asko (Zelulosa)
Lipidoak
3 funtzio
Energia funtzioa: Gatzak dira eta triglizerido esaten. Adibidez: olioa.
Egitura funtzioa: Egiturak osatu.
Erregulatzaile funtzioa: Organismoak funtzionatzeko Adibidez: hormonak
Proteinak
Aminoazidoak kate linealean erlkartzen sortu. Funtzioak:
Erregulatzailea
Inmunologikoa
Garraiatzailea
Eratzailea
Nutrizioa
Uzkurtzea
Azido nukleidoak
Nukleotidoz osatuta. Informazio genetikoa gorde. 2 mota: DNA (azido desozirribonukleikoa) eta RNA (azido erribonukleikoa)
Bitaminak
Bi talde:
Lipodisolbagarria: Ez da beharrezkoa egunero hartzea.
Hidrodisolbagarria: Egunero hartu behar dira.
Materia bizian.
Zelula maila
2 mota:
Organismo zelulabakarrak: Zelula bakarrez osatuta.
Organismo zelulaniztunak: Zelula askoz osatuta.
Zelularen bizi-funtzioak
Nutrizio zelularra: Energia lortzeko prozesua.
Katabolismoa:
Anabolismoa:
Zelula harremana: beren bizilekuari buruzko informazioa bil eta beste zelula batzuekin komunikatu.
Zelula ugalketa: Zelua amak zatituz beste zelula edo umeak sortu
Zelulabakarrak: denak berdinak, populaketa handitu.
Zelulaniztunak: Ez dira denak berdinak, zelula kopurua handitu.
Zelula prokariota
Ez dute nukleorik. Informazio genetikoa zitoplasman, nukleotidoetan.
Zelula eukariota
Teoria endosinbiotikoa: Lynn Margulisek proposatu, zelula ekuariten agerpena.
Ezaugarriak
Mintz plasmatikoa: Zelula inguratzen duen geruza. Mosaiko jariakor du izena.
Nukleoa: zelularen funtzionamendua kontrolatu. Hor nukleoplasma, kromatina eta nukleoloa daude.
Zitoplasma: Zelularen barneko ingurunea, mintz plasmatikoaren eta nukleoaren arteko zatia.
– Zitosola. Barne-ingurune urtsua.
– Zitoeskeletoa. Zuntz proteikoek osatzen dute.
– Organuluak. Funtzio jakin bat duten egiturak.
Erribosoma
Golgi aparatua
Zentrosoma
Lisosoma
Erretikulu endoplasmatikoa
Mitokondrioa
Bakuoloa
Ehun maila
Nerbio ehuna: Informazioa jaso eta bildu. motak: neuronak eta zelula glialak
Ehun konektiboa: ehunak lotzea, eustea eta babestea. Kondrozitoak, adipozitoak, fibroblastoak, odol plasma, osteozidoek daude.
Gihar ehuna: Miozitoek osatu. Giharrak uzkurtu eta erlaxatu.
Ehun epitetiala: Gorputza eta kanpoaren arteko hesia.
Organo, sistema eta aparatuak
Sistema: Antzeko organoak funtzio ezberdinak.
Aparatua: Funtzio berdina eta organo ezberdinak
Fisiologia: organoen fntzioak ikertzen dituen zientzia.
Organismo maila
